« الحَمدُلِلهِ ربِّ العَالمين و صلَّي اللهُ علي سَيِّدنَا مُحَمِّد النَّبِيِّ و آلِهِ الطَّاهرينَ »
بحث ما در جلسه گذشته در ارتباط با تفسير سوره فرقان بود آيات 63 اين سوره خداوند متعال دوازده ويژگي براي بندگان برگزيده خود ذكر مي كند .
اولين ويژگي را كه در جلسه گذشته بيان كرديم خداوند مي فرمايد : « عبادُ الرَّحمان الَّّذينَ يمشونَ علي الارضِ هَوناً » ؛ « آنها كساني هستند وقتي در زمين راه مي روند متكبر نيستند ، متواضع اند »
چرا از بين اين دوازده ويژگي اولين آنها را تواضع بيان كرده : چون راه رسيدن به حقايق اين است كه انسان متواضع باشد ، سخن حق را بپذيرد ، كساني كه متكبرند به خودشان اجازه نمي دهند از ديگران استفاده كنند حتي حرف پيامبر خدا را گوش كنند كما اينكه در زمـان حضرت نوح (ص) انگشت توي گوششان مي كردند و روي صورتشان را مي پوشيدند .
خداوند در آيه 7 سوره نوح از قول حضرت اينچنين مي فرمايد « و اِنّي كُلَّما دَعَوتُهُم لِتَغفِرَ لَهُم جَعَلوُا اَصابِعَهُم في ءاذانِهِم » ؛ « و هر چه آنان را به مغفرت و آمرزش تو خواندم انگشت بر گوش نـهادند » ، « و استَغشَوا ثِيابَهُم » ؛ « و جامه به رخسار افكندند (تا مرا نبينند و سخنم را نشنوند ) »، « و اَصَرُّوا وَاستَكبَرُوا اِستكباراً » ؛ « بر كفر اصرار و لجاجت ورزيدند و سخت راه تكبر را پيمودند.» اولين صفت بنده گان خوب خدا اين است كه تكبر ندارند .
صفت دوم كه در اين جلسه مورد بحث ماست . توي جامعه وقتي با آدم هاي جاهل و نادان برخورد مي كنند سر به سر اينها نمي گذارند . يك سلام مي كنند و رد مي شوند ، حلم دارند و بردبارند.
مي فرمايد : « اذا خاطَبَهُم الجاهِلونَ قالوا سَلاماً »
جاهل در اينجا به معناي بي سواد و ناآگاه نيست . جاهل كسي است به قول امام هـادي (ع) :« الجاهِلُ اَسِيرُ لِسانِهِ »
نادان اسير زبان خود است . امام علي (ع) مي فرمايد : « الجاهِلُ عَبدُ شهوتِهِ »
جاهل بنده خواسته هاي نفساني خود است . جاهل كسي است كه دائماً مي خواهد روابط مردم را به هم بريزد .دنبال نقاط منفي اشخاص است . دنبال خرافه پروري است ، دنبال ترويج مسائل منفي است ، جاهل انساني است زود گول مي خورد .
از پيامبر گرامي اسلام (ص) سوال شد اينكه قرآن مجيد مي فرمايد: « و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاماً » منظور از جاهل چه كسي است ؟
رسولُ اللهِ (ص) : « و قد سُئِلُ عن اعلامِ الجاهلِ »
پيامبر (ص) در پاسخ به پرسش از نشانه هاي انسان جاهل و نادان فرمودند :
پنج علامت انسان جاهل
1- « اِن صَحِبتَهُ عَنّاكَ » ؛ « اگر بنشيني با آدم جاهل ، حرف بزني تو را به زحمت و رنج مي اندازد ( شروع مي كند به غيبت كردن ، كي خورده ؟ كي برده ؟ كجا رفته ؟ )» قرآن كريم مي فرمايد : سخن چيني مطرود است « ويلٌ لِكُلِّ هُمزهٍ لُمَزَهٍ »
2- « و اِن اِعتَزَلتَهُ شَتَمكَ » ؛ « اگر با او رابطه برقرار نكني فحشت مي دهد ، ناسزا مي گويد »
3- « و اِن اَعطاكَ مَنَّ عليك » ؛ « اگر كاري برايت انجام بدهد تا عمر داري منت سرت مي گذاره ( من خانه براش خريدم ، درس بهش دادم ، بزرگش كردم ) » در روايت داريم از خودتان تعريف نكنيد مگر يك جائي لازمه و مي خواهند از تخصص شما استفاده كنند . دشمن شما را نمي شناسه مثل امام سجاد (ع) كه خودش را معرفي كرد . سيره ائمه ، بزرگان ، علماء ما هم اين بوده است . حضرت امام (ره) يك بار ازخودش نگفت و تكيه بر مردم و اسلام بود.
4- « و اِن أعطَيتَهُ كَفرَكَ » ؛ « اگركاري هم برايش انجام بدهي انكار مي كند مي گويد: خودم به اينجا رسيدم »
5- « و اِن اَسَرَرتَ اليهِ خانَكَ » ؛ « اگر يك سري ، رازي بهش بگوئي خيانت مي كند ، البته هيچ ربطي به سواد و علم و كلاس و درس ندارد »
نقل مي كنند ؛ شخصي آمد خانه پيامبر (ص) وقتي كه آمد وارد شود پيامبر (ص) دعا كرد خدايا مرا از شر زبان او حفظ كن ،حرفهاي ناپسند مي زد وقتي رفت، حضرت هديه اي هم بهش داد وقتي سوال كردند علت هديه دادن چه بود ؟ فرمود : هديه دادم كه زبانش حفظ شود.
شخصي در مسجد پيامبر (ص) داشت حرفهاي بي ربطي مي زد رسول خدا (ص) فرمود زبان او را قطع كنيد . شخصي رفت شمشير بياورد فكركرد منظور پيامبر اين است كه زبانش را ببرند . امام علي (ع) بلند شد پولي به او داد شخص آرام گرفت .
نقل مي كنند؛ پيامبر (ص) هنگام نماز صبح مسجد بود فقيري آمد كمك خواست حضرت چيزي در اختيارش نبود كمك كند شخص شروع كرد به توهين كردن . جسارت كردن ، اصحاب بلند شدند برخورد كنند ، فرمود كاري به او نداشته باشيد دستش را گرفت آوردش منزل حضرت غذا بهش داد ، پول ، امكانات در اختيارش گذاشت . فرمود : اگر من تو را رها مي كردم اصحاب با تو برخورد مي كردند فردا صبح بيا جلو اصحاب تو مسجد از من عذر خواهي كن نه به خاطر اينكه من نياز دارم بلكه به خاطر خودت . اگر جائي تنها گيرت آوردند نزنند تو را ، برخورد نكنند.
امام علي (ع) مي فرمايد : « الجاهِلُ صَخرَهٌ لايَنفَجِرُ ماوها »، « نادان صخره اي است كه چشمه اي از آن نمي جوشد » ، « و شجرهٌ لا يَخضَرُّ عُودُها » ؛ « درختي است كه شاخه هايش سبز نمي شوند.» ، « و اَرضٌ لا يَظهَرُ عُشبُها »
« زميني است كه سبزه اش نمي رويد.»
امام صادق ( ع) فرمود : « مِن اَخلاقِ الجاهِلِ الاَجابَهُ قَبل اَن يَسمَعَ » ؛ « هنوز سوال را نشنيده جواب مي دهد . اصلاً حرف راجع به چيه ، مطلب را بايد شنيد بعد وارد شد » ؛ « والمغُارَضَهُ قَبلَ اَن يَفهَمَ » ، « و پيش از آن كه ( مقصود گوينده را ) بفهمد به مخالفت بر مي خيزد » ،« والحُكَم بما لا يَعلَمُ » « و ندانسته داوري مي كند »
انواع سلام
1- يك وقت سلام براي بشارته : انسان مي خواهد يك خبر خوبي را برساند با سلام دادن اين كار را انجام مي دهد مثل زماني فرشته ها آمدند خانه حضرت ابراهيم (ع) كه هم سن خود حضرت زياد بود ، هم خانمش « قالوا سلاماً » ابراهيم جواب داد فرشته ها گفتند : ما آمده ايم به تو بشارت بدهيم كه خداوند مي خواهد به تو اولاد بدهد .
2- گاهي سلام ، سلام خوش آمد گويي ، قرآن مي فرمايد : وقتي بهشتي ها مي خواهند وارد بهشت بشوند فرشته ها به آنها سلام مي كنند « يقولونَ سلامٌ عليكم اُدخُلُوا الجَّنَهَ بما كنتم تعلَمُونَ »
3- گاهي سلام ، سلام احترامه : خداوند به پيامبر (ص) مي فرمايد : « مومنان كه مي آيند بيش تو بهشون سلام كن »؛« و اذا جاءَكَ الذين يُومنونَ بِاياتِنا فقُل سلامٌ عليكم »
4- گاهي سلام براي اظهار محبت و دوستي است :خداوند در قرآن مي فرمايد : « سلامٌ علي نوح في العالمين »
؛ « سلام علي ابراهيم»
به حضرت نوح سلام كرد ، به حضرت ابراهيم سلام كرد « سلام علي المرسلين »
اما سلامي كه در اين آيه شريفه 63 سوره فرقان به عنوان ويژگيهاي عـبادالرحمان ذكـر شـده و مي فرمايد: « اذا خاطَبَهُم الجاهلونَ قالوا سلاماً » اين سلام بي اعتنايي است . يعني آدم جاهل ، نـادان كه علاماتش را بيان مي كنيم وقتي با او برخورد كردي « قالو سلاماً » ؛ به او سلام كن يعني با او دعوا نكن ، مقابله به مثل نكن ، با يك كلمه سلاماً با بي اعتنايي و بزرگوارانه رهايش كن . سوره فرقان ، آيه 63