پژوهش های علمی جدید ثابت کرده است که نماز اول وقت فواید بسیاری برای بدن انسان دارد که دلالت بر حکمت فرایض اسلامی و زنده بودن دین اسلام دارد و از جمله این موارد عبارت است از:
نماز صبح:
انسان مسلمان در صبح برای نماز صبح بیدار می شود درحالیکه دربرابر سه تحول مهم قرار دارد:
دریافت نور در زمان آن که فعالیت غده صنوبری را کاهش می دهد، و میلاتونین را کم می کند و عملیات دیگر مرتبط با نور را فعال می سازد.
پایان کنترل دستگاه عصبی (ناخوشایند) که شب ها باعث آرامش می شود و شروع دستگاه عصبی (خوشایند) که روزها باعث فعالیت می شود.
آمادگی برای استفاده از نیرویی که افزایش کورتیزن در صبح آن را ایجاد می کند، و این افزایش خود به خود صورت می گیرد و به خاطر بلند شدن ازخواب و پایین آمدن از تخت نیست همچنانکه هورمون سیرنونین و اندرفین در خون نیز افزایش می یابد.
نماز ظهر:
انسان مسلمان هنگام نماز ظهر در معرض سه تحول مهم قرار دارد:
در اثر افزایش نخست هرمون ادرینالین در پایان صبح خود را با نماز آرام می کند
از لحاظ جنسی خود را آرام می کند چرا که تستوستیرون در ظهر به اوج خود می رسد.
ساعت بیولوژیک از بدن می خواهد که اگر وعده غذایی سریعی نخورد نیروی بیشتری برای آن فراهم کند که نماز باعث آرام کردن و کاهش تشنج حاصل از گرسنگی می شود.
نماز عصر:
تأکید زیادی بر ادای این نماز وجود دارد زیرا آن مرتبط با دومین زمان اوج ادرینالین می باشد که فعالیت ملموس چندین عضو از جمله فعالیت قلب را به دنبال دارد و بیشتر افزایش فشار قلب بیماران قلبی مستقیما در این زمان صورت می گیرد که نشان دهنده ی فشاری است که این عضو مهم در این زمان باآن روبروست. و جالب آن است که بیشتر فشار قلب کودکان تازه متولد شده نیز در همین زمان صورت می گیرد و معمولا اوج مرگ کودکان تازه تولد در ساعت 2 بعداز ظهر می باشد و بیشتر افزایش فشار قلب آنان بین ساعت 2 تا 4 بعداز ظهر می باشد. و اینها نشان دهنده سخت بودن این زمان برای جسم انسان به طور کلی و قلب به طور خاص می باشد.
بیشتر مشکلات اطفال مشکلات قلبی تنفسی می باشد و حتی در بزرگسالان نیز همینگونه می باشد چراکه بدن آنها در این زمان سختی زیادی را متحمل می شود و آن با افزایش ببتید ویژه به حوادث و فاجعه های مخوفی منجر می گردد .
و نماز عصر انسان را از کارهایش در این زمان باز می دارد و به منظور پرهیز از این پیامدها مانع مشغول شدن انسان به کار دیگری می گردد.
نماز مغرب:
این زمان تغییر و تحول از نور به تاریکی است که عکس آن چیزی است که در زمان نماز صبح صورت می گیرد بنابراین به خاطر شروع تاریکی ترشح میلاتونین افزایش می یابد که باعث می گردد انسان احساس خواب آلودگی و کسالت کند و در مقابل سیروتین ، کورتیزون و اندروفین کاهش می یابد.
نماز عشاء:
در زمان انتقال از فعالیت به استراحت و برعکس زمان نماز صبح می باشد. و زمانی ثابت برای انتقال جسم از کنترل دستگاه عصبی خوشایند به دستگاه عصبی ناخوشایند می باشد. و شاید این سرّ تأخیر این نماز تا کمی قبل از خواب می باشد تا تمام کارها تمام شده باشد و بعد از آن مستقیما خواب صورت گیرد.
در این زمان حرارت بدن و ضربات قلب کاهش می یابد و هرمون های خون بالا می رود.
قابل توجه این است که این زمان نماز های پنجگانه با تحولات بیولوژیک مهم جسم منطبق است که با گذر زمان نمازهای پنجگانه انعکاسات شرطی شده مؤثری را به جای می گذارد که می توانیم توقع داشته باشیم هر روز صبح، نماز صبح به نوبه خود علامتی باشد برای شروع فعالیتی و ثبات داشتن بر یک رژیم و برنامه ی منظم روزانه ی دارای بخش های ثابت به همراه یک عامل صوتی (اذان) آن گونه که در نماز صورت می گیرد باعث می شود بدن انسان در یک هماهنگی بسیار زیاد با محیط خارج حرکت کند و به دنبال آن هماهنگی و انسجام تام بین موارد زیر صورت گیرد:
زمان های بیولوژیک داخل بدن
زمان های مؤثرهای محیطی خارج از بدن مانند چرخه نور و تاریکی
زمان های شرعی با ادای نمازهای پنجگانه در زمان آن
« منزهی تو پروردگارمان و شهادت می دهیم که پروردگاری جز تو نیست و به درگاه تو توبه می کنیم.»
نماز یکی از فریضههای مهم و اصلی اسلام است که به عنوان دومین رکن اسلام قرار گرفته است و پلی ارتباطی بین خدا و بندهاش است (گردآوری : انجمن ناجی) در نماز، بنده دلش را برای راز و نیاز با خدایش باز میکند و شروع به حرف زدن، ستایش کردن و درخواست از خداوند میکند و نهایت بندگیاش را برای خداوند به منحصهی ظهور میگذارد. در این بین نماز میتواند پل ارتباطی قویتری باشد وتمام ثوابش را در بر داشته باشد، به شرطی که بر طبق قرآن و سنت صحیح و در اول وقت برگذار شود. و انجام آن از طرف نمازگذار به تأخیر انداخته نشود. ما نیز در اینجا به دلیل اهمیت موضوع و عادت کردن مردم به تأخیر انداختن نمازها، اشارهای گذرا و قابل فهم بر این مسئله میکنیم تا توانسته باشیم تا حدودی در تبیین بحث خواندن نماز در اول وقت آن، انذار و تبشیری کرده باشیم. خداوند در قرآن میفرماید:
إن الصلاه کانت علی المؤمنین کتابا موقوتا(نساء/۱۰۳).
‹ بیگمان نماز بر مؤمنان فرض و دارای اوقات معلوم و معین است›.
از ابن مسعود رضی الله عنه روایت است که: پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود أفضل الأعمال، الصلاه فی اول وقتها )(ترمذی و حاکم آن را روایت کردهاند، و این حدیث صحیح است).
‹ بهترین اعمال، نماز اول وقت است›.
این حدیث بر افضلیت نماز خواندن در اول وقتش دلالت میکند، یعنی در تمام وقت نماز، میتوان آن را خواند. ولی در اول وقت آن بهتر و افضلتر است (گردآوری : انجمن ناجی)
محمد بن عبدالله الخزاعی و عبدالله بن مسلمه گفتند که: عبدالله بن عمر رضی الله عنه از قاسم بن غنام و او از أم فروه برایمان روایت کرده است که: ( سئل رسول الله صلی الله علیه و سلم أی الأعمال أفضل؟ قال صلی الله علیه و سلم : الصلاه فی اول وقتها) (ابوداود روایت کرده است).
‹ از پیامبر صلی الله علیه و سلم سؤال کرده شد که چه عملی دارای ثواب بیشتری است؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : خواندن نماز در اول وقت آن ).
منذری میگوید: أم فروه از زنانی بوده که با پیامبر صلی الله علیه و سلم بیعت کرده و خواهر پدری ابوبکر رضی الله عنه بوده است (گردآوری : انجمن ناجی)
از أم فروه روایت است که: ( سئل النبی صلی الله علیه و سلم أی الأعمال أفضل؟ قال صلی الله علیه و سلم الصلاه لأول وقتها ) (ترمذی روایت کرده است).
‹ از پیامبر صلی الله علیه و سلم سوال شد که چه عملی دارای ثواب بیشتری است؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : خواندن نماز در اول وقت آن).
از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که (سئلت النبی صلی الله علیه و سلم أی العمل أحب الی الله؟ قال صلی الله علیه و سلم: الصلاه علی وقتها )
( بخاری روایت کرده است).
‹ از پیامبر صلی الله علیه و سلم در مورد محبوبترین عمل نزد خداوند سوال کردم؟ گفت صلی الله علیه و سلم : نماز بر وقتش ).
از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که: ( سألت رسول الله صلی الله علیه و سلم : أی العمل أفضل؟ قال صلی الله علیه و سلم : الصلاه لوقتها )(مسلم روایت کرده است).
‹ از رسول الله صلی الله علیه و سلم سوال کردم : کدام عمل دارای ثواب بیشتری است؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: نماز در وقتش ).
ابن مالک(رح) میگوید: لام در لأول به معنای (فی: در) است (گردآوری : انجمن ناجی) و الطیبی میگوید: لام برای تاکید آمده است و بر نماز خواندن در اول وقتش تاکید دارد.
ابن بطال میگوید : خواندن نماز در اول وقتش بهتر از به تأخیر انداختن آن است، زیرا در حدیث از محبوبترین عمل سوال شده و آن هم نمازی است که تمام ارکان، واجبات و سنتها در آن رعایت شده باشد و آن نماز از حیث رعایت سنت، در اول وقت خوانده شود. پس نمازی که در اول وقت خوانده نشود، محبوبترین عمل نزد خداوند نیست. ابن حجر العسقلانی(رح) میگوید : در حدیث (الصلاه علی وقتها) لفظ (علی) دلالت بر استعلاء – در بر گرفتن تمام وقت نماز – میکند و اولویت اولیه و اصلیش بر خواندن در اول وقت است (گردآوری : انجمن ناجی)
امام قرطبی(رح) میگوید: در حدیث ( الصلاه لوقتها) حرف (لام) برای استقبال در زمان آورده شده و در روایت دیگری گفته که (لام) برای ابتدا در زمان آمده است (گردآوری : انجمن ناجی) پس در هر دو معنا (لام)، به خواندن نماز در اول وقت دلالت دارد. و در ادامه میگوید: در حدیث (الصلاه علی وقتها ) نیز حرف ( علی ) بر این دو مسئله دلالت میکند، زیرا حرف (علی) در معنای (لام) به کار رفته است (گردآوری : انجمن ناجی) و ابن خزیمه نیز این نظر را دارد.
از ام المومنین عایشه (رض) روایت است که : ( ما صلی رسول الله صلی الله علیه و سلم صلاه لوقتها الآخر مرتین حتی قبضه الله)(ترمذی روایت کرده است).
‹ آن نمازی که پیامبر صلی الله علیه و سلم در آخر وقتش خواند، تا اینکه از دنیا رفت، فقط دو بار بود›.
پیامبر صلی الله علیه و سلم دو بار نماز را در آخر وقت خواند، یک بار با جبرئیل، برای یادگیری خودش و بار دیگر برای شخصی که از او در مورد اوقات نماز سوال کرده بود و پیامبر صلی الله علیه و سلم برای آموزش او در اول وآخر وقت نماز خواند، و این دو مورد را نیز برای بیان جایز بودن خواندن نماز در آخر وقت آن انجام داده، و خواندن نماز در اول وقتش دارای فضل و ثواب بیشتری است (گردآوری : انجمن ناجی)
امام شافعی(رح) میفرماید : خواندن نماز در اول وقتش دارای ثواب بیشتری است (گردآوری : انجمن ناجی) و عمل پیامبر صلی الله علیه و سلم، و خلفای راشدین بر این مسئله دلالت دارند. و آنها همیشه نماز را در اول وقت میخواندند. و مردم را نیز بر این امر تشویق و دعوت میکردند.
مستحب بودن در اول وقت خواندن نماز صبح
از ام المؤمنین عایشه(رض) روایت است که : ( لقد کان رسول الله صلی الله علیه و سلم یصلی الفجر فتشهد معه نساء من المؤمنات متلفعات بمروطهن ثم یرجعن إلی بیوتهن ما یعرفهن أحد من الغلس )(متفق علیه).
‹ پیامبر صلی الله علیه و سلم نماز صبح را میخواند و بعضی از زنان مؤمنان نیز در حالی که با چادر خودشان را پوشانده بودند با او در نماز حاضر میشدند، سپس بعد از نماز به خانههایشان برمیگشتند و هیچ کس آنها را به خاطر غلس – تاریکی اول فجر – نمیشناخت ›.
در این حدیث واضح است که نماز صبح هنگامی تمام میشد که هنوز هوا روشن نشده بود.
دو نکته از این حدیث استنباط میشود
۱- مستحب بودن خواندن نماز صبح در اول وقت(وقت غلس).
۲- جایز بودن آمدن زنان به مساجد برای شرکت در نماز جماعت، بدون خودآرایی و با پوشش اسلامی.
از جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت است که : (…… والصبح کان النبی صلی الله علیه و سلم یصلیها بغلس )(متفق علیه).
‹ و پیامبر صلی الله علیه و سلم نماز صبح را در هنگام غلس- تاریکی اول فجر- میخواند ›.
در این حدیث بهترین وقتها برای نمازهای پنجگانه شرح داده شده که در آن به وقت غلس به عنوان بهترین وقت نماز صبح اشاره شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
از سهل بن سعد رضی الله عنه روایت است که : ( کنت أتسحر فی أهلی، ثم یکون سرعه بی، أن أدرک صلاه الفجر مع رسول الله صلی الله علیه و سلم )( بخاری روایت کرده است).
‹ من با خانوادهام سحری میکردم، سپس به عجله میافتادم تا به نماز صبح با پیامبر صلی الله علیه و سلم برسم›.
انس بن مالک رضی الله عنه از زید بن ثابت رضی الله عنه روایت کرده است که : ( أنهم تسحروا مع النبی صلی الله علیه و سلم ثم قاموا إلی الصلاه، قلت کم بینهما؟ قال : قدر خمسین أو ستین، أی آیه)(متفق علیه).
‹ آنها با پیامبر صلی الله علیه و سلم سحری میکردند، سپس بلند میشدند برای نماز، انس میگوید به زید گفتم : چقدر فاصله بین سحری کردنتان و اقامهی نمازتان بود، زید گفت : حدود ۵۰ یا ۶۰ آیهی قرآن کریم ›.
ابن حجر عسقلانی(رح) در شرح این حدیث میگوید : این حدیث دلالت بر مستحب بودن خواندن نماز صبح در وقت تغلیس میکند، و اول وقت خواندن نماز صبح آغاز فجر است، زیرا در آن هنگام است که خوردن و آشامیدن در هنگام روزه در آن حرام میشود و فاصلهی زمانی بین دست کشیدن از خوردن سحری و آغاز نماز صبح به مقدار خواندن ۵۰ آیه از قرآن است، که این مدت، مدت لازمه برای قضای حاجت و وضو گرفتن است (گردآوری : انجمن ناجی)
عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت میکند : ( أنه صلی الله علیه و سلم أسفر بالصبح مره ثم کانت صلاته بعد الغلس حتی مات لم یعد إلی أن یسفر) (ابوداود روایت کرده است).
‹ پیامبر صلی الله علیه و سلم یک بار نماز صبح را هنگام اسفار- روشنی اول فجر- خواند و دیگر هیچگاه نماز خواندن هنگام اسفار- روشنی اول فجر- را تکرار نکرد›.
جمهور علمای اسلام بر این عقیده هستند که غلس بهترین وقت برای نماز صبح است ولی اهل عراق، علمای حنفی و سفیان ثوری میگویند که بهترین وقت برای خواندن نماز صبح هنگام اسفار است، و به حدیث – أسفروا بالفجر، فإنه أعظم للأجر : نماز صبح را در روشنی اول فجر بخوانید، زیرا آن دارای پاداش و ثواب بیشتری است- استناد کردهاند، که ترمذی آن را روایت کرده است (گردآوری : انجمن ناجی)
رفع شبهه از این حدیث
از رافع بن خدیج روایت است که : ( قال رسول الله صلی الله علیه و سلم : أسفروا بالفجر فإنه أعظم للأجر)( اصحاب سنن روایت کردهاند).
امام شافعی(رح) و کسانی دیگر معنای آن را بر محقق شدن طلوع فجر حمل میکنند و میگویند منظور پیامبر صلی الله علیه و سلم این بوده که نماز صبحتان را تا هنگام اسفار ادامه دهید.
الشیخ الطحاوی الحنفی در کتاب( شرح معانی الآثار) میگوید که پیامبر صلی الله علیه و سلم در هنگام تغلیس شروع به خواندن نماز صبح میکرد و در هنگام اسفار نماز صبح را تمام میکرد و سلام میداد ، و در ادامه میگوید که منظور پیامبر صلی الله علیه و سلم در این حدیث این بوده که قرائت قرآن را در نماز صبح طولانی کنید، تا هنگامی که میخواهید از نماز تمام شوید به وقت اسفار رسیده باشید، و حمل این حدیث بر این که ناسخ حدیث نماز خواندن در غلس باشد، کاری اشتباه و نادرست است زیرا جمهور علما این مسئله را رد کردهاند.
علمایی که حدیث اسفار را شرح دادهاند در مورد آن میگویند : اسفار در این حدیث به معنای تبیین و تحقق فجر صادق و طلوع آن است، نه اینکه منتظر ماند تا هوا به طور نسبتا کامل روشن گردد، زیرا در این حالت کم کم وقت نماز صبح تمام میشود، پس لازم است در اول وقت فجر صادق نماز صبح خوانده شود ومدت زمان آن هم تا جایی است که هوا به طور نسبتا کامل روشن گردد که در این حالت وقت نماز صبح به پایان میرسد. و در این جا منظور تبیین آغاز اسفار برای نماز خواندن است، نه پایان اسفار و نزدیک شدن طلوع آفتاب.
خطابی میگوید: منظور از حدیث اسفار این است که وقتی پیامبر صلی الله علیه و سلم مسلمانان را به تعجیل در نماز صبح امر کرد آنها به گونهای عمل کردند که نماز صبح را در بین فجر کاذب و فجر صادق میخواندند به همین دلیل پیامبر صلی الله علیه و سلم این حدیث اسفار را فرمود تا به مسلمانان توضیح دهد که نماز را بعد از فجر صادق بخوانید. چون فجر صادق اول اسفار است و پیامبر صلی الله علیه و سلم نیز بر نماز خواندن در اول وقتش توصیه کرده است و اول وقت نماز صبح، اول اسفار است نه انتهای اسفار.
شمس الحق العظیم آبادی در عون المعبود میگوید : احادیثی که در مورد وقت نماز صبح آمده است بر مستحب بودن، خواندن نماز صبح در وقت تغلیس دلالت میکنند و نماز صبح در هنگام تغلیس دارای ثواب و اجر بیشتری از نماز خواندن در وقت اسفار است (گردآوری : انجمن ناجی) و به همین خاطر بوده که پیامبر صلی الله علیه و سلم تا آخر عمرش همواره نماز صبح را در وقت تغلیس میخواند. وامام مالک، شافعی، احمد، اسحاق بن راهویه، ابوثور، اوزاعی، داود بن علی و ابو جعفر طبری نیز بر این رای بودهاند. و در میان صحابه، خلفای راشدین، ابن زبیر، انس بن مالک، ابو موسی اشعری و ابوهریره بر این رای بودهاند.
اما حدیث عبدالله بن مسعود رضی الله عنه که در آن میفرماید: (ما رأیت رسول الله صلی الله علیه و سلم صلی صلاه فی غیر وقتها غیر ذلک الیوم )(بخاری روایت کرده است).
‹ رسول الله صلی الله علیه و سلم را یک بار دیدم که نماز را در غیر وقتش خواند و آن در این روز- در فجر روز مزدلفه – بود ›.
این حدیث یک مورد خاص بود که در آن به دلیل اینکه پیامبر صلی الله علیه و سلم همراه طلوع فجر و با کمی تاخیر داخل مزدلفه شد، در انجام نماز صبح دچار تاخیر شد. و خود راوی حدیث نیز میگوید که فقط این یک مورد بوده که در آن پیامبر صلی الله علیه و سلم دچار تاخیر در انجام نماز شده است، به همین خاطر به این مورد هم به عنوان دلیلی برای به تاخیر انداختن نماز صبح نمیتوان استناد کرد. پس از مجموع این مباحث نتیجه گرفته میشود که خواندن نماز صبح در اول وقت آن – هنگام تغلیس- سنت رسول الله صلی الله علیه و سلم است و تاخیرآن تا روشنی کامل هوا خلاف سنت نبوی است (گردآوری : انجمن ناجی)(۱)
—————- ۱٫ فتح الباری، ج/ ۱، ص/ ۵۳۸ ، دار ابن حزم ، تحقیق بیت الأفکار الدولیه. نیل الأوطار ج/ ۱، ص/ ۲۶۳، دار ابن حزم، تحقیق بیت الأفکار الدولیه.
منابع استفاده شده در این مبحث
۱- عون المعبود بشرح سنن ابی داود/ شمس الحق آبادی
۲- تحفه الأحوذی بشرح جامع الترمذی/ الحافظ المبارکفوری
۳- سبل السلام بشرح بلوغ المرام/ العلامه الصنعانی
۴- نیل الأوطار/ للشوکانی
۵- فتح الباری بشرح صحیح البخاری/ ابن حجر العسقلانی
۶- تیسیر العلام شرح عمده الأحکام/ عبدالله آل بسام
۷- المنهاج بشرح صحیح مسلم/ الإمام النووی
۸- المغنی و الشرح الکبیر/ ابن قدامه المقدسی
۹- الإستذکار/ ابن عبدالبر القرطبی
۱۰- سلسله الأحادیث الصحیحه/ شیخ الألبانی http://najiforum.ir/thread-22688.html
از این حدیث و احادیث دیگر استفاده مى شود كه نماز سه وقت دارد:
1. وقت فضیلت: كه همان اول وقت نماز است و از آن در روایات به «رضوان اللّه» تعبیر شده و بهترین وقت براى نماز همین وقت است; زیرا:
الف) در این وقت است كه دستورِ به جاى آوردن نماز از جانب خداوند متعال صادر شده و اهمیّت دادن به دستورهاى الهى و زودتر انجام دادن آن مطلوب است (گردآوری : انجمن ناجی)
ب) نماز در حقیقت ارتباط موجود محدود و سراپا محتاج با موجود نامحدود، و بهره بردارى از اوست، كه این در حقیقت به نفع انسان است، و سرعت و فوریت در آن مطلوب است (گردآوری : انجمن ناجی)
ج) امام زمان(علیه السلام) در اوّل وقت نماز مى خواند، و كسانى كه در این موقع نماز بخوانند، به بركت نماز آن حضرت(علیه السلام)، خداوند نمازشان را قبول خواهد كرد; البته اختلاف افق ها تأثیرى در این موضوع ندارد; به عبارت دیگر، منظور انجام نمازها در زمان واحد نیست، بلكه مقصود اتحاد در یك عنوان واحد، یعنى «اداى نماز در اول وقت» است، منتها هر كسى بر حسب افق خودش.
2. آخر وقت:كه در روایات با تعبیر «غفران اللّه» آمده است (گردآوری : انجمن ناجی) تأخیر نماز از اوّل وقت به آخر وقت، مذموم است; لذا امام زمان(علیه السلام) چنین شخصى را ملعون و دور از رحمت خدا دانسته است (گردآوری : انجمن ناجی) در روایتى دیگر از امام صادق(علیه السلام)مى خوانیم:
به جاى آوردن نماز در اول وقت موجب خشنودى خداست و به جاى آوردن آن در آخر وقت گناه، ولى مورد عفو و مغفرت خداوند است.[2] 3. خارج از وقت:به جا آوردن نماز در خارج از وقت آن است، كه اصطلاحاً از آن به «قضا» تعبیر مى شود. اگر كسى نماز خود را در داخل وقت آن به جاى نیاورد، باید قضاى آن را به جاى آورد; و این به امر و دستور جدید است (گردآوری : انجمن ناجی) حال اگر عمداً نماز را تا پایان وقت به تأخیر انداخته معصیت كرده است و باید از آن توبه كند و الاّ مورد عقوبت خداوند متعال قرار مى گیرد; ولى اگر از روى سهو و نسیان بوده و در آن قصورى نداشته باشد، مورد عقوبت الهى نخواهد بود.
شارع مقدس اسلام ، براى هر نمازى دو وقت قرار داده است : وقت فضيلت ، وقت غير فضيلت .
آيات و روايات سفارش مى كنند كه : نماز را در وقت فضيلتش بخوانيد. وقت فضيلت هر نماز، اول وقت آن است . رواياتى فراوانى در مورد فضيلت نماز اول وقت ، از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم و امامان معصوم عليهم السلام رسيده است ، از جمله :
1- پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: وقتى اول ظهر شد و خورشيد از دايره نصف النهار به طرف مغرب حركت كرد، درهاى آسمان و تمام درهاى بهشت باز مى شود و در آن وقت ، دعاها به اجابت مى رسند. خوشا به حال كسى كه در آن وقت ، عملى صالح و حسنه اى شايسته انجام دهد تا آن عمل را به سوى آسمان بالا برند.
2- رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:هنگامى كه اول وقت نماز فرا مى رسد، ملكى از زير عرش الهى ندا مى كند و مى گويد: ايها الناس آماده نماز شويد و به وسيله آن ، آتش هايى را كه براى خودتان روشن كرده ايد خاموش نماييد. در اين جا، آن حضرت مى خواهد بفرمايد، كسى كه اول وقت مشغول نماز شود، اولين كسى است كه به سرعت جواب نداى آن ملك را داده و مبادرت به عمل صالح كرده است و اين سرعت و مبادرت نمودن در اعمال صالح از روش پيامبران است .
3- نيز از آن حضرت چنين نقل شده است كه فرمود: ملك الموت روزى پنج مرتبه ، موقع نماز به سوى پرونده اعمال انسان نظر مى كند، در اين موقع اگر انسانى مشغول نماز باشد، ملك الموت موقع مرگ شهادتين را به او تلقين مى كند و شيطان را از او دور مى سازد.
4- در روايتى از زبان ملك الموت آمده كه فرمود:هيچ خانه اى در شرق و غرب عالم نيست مگر اين كه من هر روز روزى پنج بار هنگام نماز پنجگانه با اهل آن مصافحه مى كنم . هر كس بر نماز اول وقت ، مواظبت كند، هنگام مرگ خودم بر بالين او حاضر مى شوم و شهادتين را بر زبانش جارى مى سازم و شيطان را از او دور مى نمايم . حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم در اين حديث به دو موضوع مهم اشاره مى فرمايد: اول اين كه ، كسانى كه نماز خود را در اول وقت ، انجام مى دهند، موقع مرگ كه خطرناك ترين مواقع براى انسان است (و اگر كسى ايمانش ضعيف و سست باشد، ممكن است شيطان ايمان او را ببرد) زبانش باز مى شود و شهادتين را جارى مى كند.
در نتيجه با ايمان كامل از دنيا مى رود، در اين موقع اگر كسى هم نباشد كه آن مختصر را تلقين كند خود ملك الموت او را تلقين مى كند. دوم اين كه : شيطان كه هنگام مرگ هر انسانى بر بالين او حاضر مى شود و كوشش مى كند ايمان محتضر را بگيرد تا او با حال كفر از دنيا برود، ملك الموت ، آن ملعون را دور مى سازد كه ايمان او را نبرد.
5- امام صادق (عليه السلام ) در اين باره مى فرمايد: هنگامى كه وقت نماز داخل شد، تمام درهاى آسمان باز مى شود و فرشتگان ، اعمال انسان را در آن وقت بالا مى برند. دوست ندارم عمل هيچ كس از عمل من جلوتر به آسمان بالا رود و دوست ندارم عمل كسى در پرونده عملش جلوتر از عمل من نوشته شود.
6- نيز امام صادق (عليه السلام ) مى فرمايد: من بايد در مسابقه به نماز و اعمال صالح از همه جلوتر باشم و نماز خود را در اول وقت كه هنوز كسى آن را شروع نكرده بخوانم و در اين مسابقه برنده باشم .
7- امام رضا (عليه السلام ) فرمود: هر ركعتى از نماز در اول وقت ، مطابق با هزار ركعت در غير وقت آن است .
8- امام جعفر صادق (عليه السلام ) نقل شده است كه فرمود: شيعيان ما را به مواظبت نمودن نماز اول وقت ، امتحان كنيد! (امام (عليه السلام ) مى خواهد اين مطلب را بيان كند كه اگر نمازگزار، نماز خود را در اول وقت بخواند از شيعيان ما مى باشد.)
9- امام صادق (عليه السلام ) نيز درباره نماز اول وقت مى فرمايد: كسى - به نماز اول وقت اهميت دهد و سعى كند كه آن را در اول وقت به جاى آورد، من (چهار چيز را) براى او زمانت مى كنم (و آن ها عبارت اند از): اول اين كه : هنگام مرگ با حالت شادمانى ، خوشحالى ، راحتى و سرور از دنيا مى رود. دوم اين كه ، تمام غم ها و غصه ها و ناراحتى هاى او (در دنيا و آخرت ) برطرف مى گردد. سوم اين كه ، از عذاب الهى و آتش سوزان جهنم نجت پيدا مى كند. چهارم اين كه ، (اول صبح قيامت ) داخل بهشت هاى پر نعمت مى شود. نماز امام زمان در اول وقت : يكى از كسانى كه حتما نماز خود را اول وقت مى خواند وجود نازنين ، امام زمان حضرت مهدى (عليه السلام ) روحى و ارواح العالمين لمقدمه الفداه مى باشد و براى آن حضرت ، ممكن نيست نماز خود را در غير وقت خودش اقامه نمايد.
بعد از آن حضرت افراد صالح و بندگان مخلص خداونداند. بعضى از محدثان بزرگوار نقل كرده اند كه : نماز اول وقت ، حتما بالا مى رود و اگر كسى نماز خود را در اول وقت بخواند ملائكه آسمان ، نماز او را با نماز امام زمان (عليه السلام ) و افراد صالح خداوند، بالا مى برند و از فضل وجود و كرم خداوند دور است . نمازى كه با نماز امام زمان بالا رود، به آن توجه نكند و آن را قبول ننمايد.
قرآن مجيد، نماز اول وقت را يكى از صفات مؤ منان مى داند و مى فرمايد:مؤ منان كسانى هستند كه نمازهايشان را حفظ مى كنند. حفظ نماز به اين است كه نمازگزاران آن را از اول وقت به تاءخير نيندازند. بخشي از کتاب سجاده عشق اثر نعمت الله صالحي حاجي آبادي.
آثار نماز اول وقت:
نماز اول وقت در نصوص ديني، مورد تأكيد بسيار قرار گرفته و فضايل فراواني براي آن نقل شده است (گردآوری : انجمن ناجی) از نظر تأثيرات روحي، رواني و اجتماعي، مي توان امور زير را نام برد:
الف) عادت دادن شخص به نظم.
ب) وجود نشاط و آمادگي و حضور قلب بيشتر جهت انس و ارتباط با خدا و تقويت كمالات نفساني.
ج) زمينه سازي جهت برگزاري جماعت هاي بزرگ و انس و الفت واتحاد بيشتر مسلمانان. توضيح آنكه: وقتي جامعه اسلامي مقيد به خواندن نماز در اول وقت باشند، در هر منطقه غالب مردم هم زمان به نماز خواهند ايستاد. اين مسأله آمادگي آنان را براي جماعت و ايجاد صفوف گسترده و پرجمعيت بيشتر مي كند. در حالي كه نماز در غير اول وقت، در بين زمانه هاي مختلف پركنده مي شود و از اجتماع و شكوه عبادي و انس و الفت مؤمنان در مراكز ديني مي كاهد.
در مورد ارزش نماز اول وقت آيت الله مصباح مي گويد: آيت الله بهجت از مرحوم آقاي قاضي (ره) نقل مي کردند که ايشان مي فرمود: « اگر کسي نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عاليه نرسد مرا لعن کند!
اول وقت سرّعظيمي است « حافظوا علي الصلوات: در انجام نمازها کوشا باشيد. » خود يک نکته اي است غير از « أقيموا الصلوة: و نماز را بپا داريد. » و همچنين که نماز گزار اهتمام داشته باشد و مقيد باشد که نماز را اول وقت بخواند في حدّ نفسه آثار زيادي دارد، هر چند حضور قلب هم نباشد. »
سيره امام خميني: از خصوصيات مهم حضرت امام (ره ) اين بود كه هميشه نماز را در اول وقت مي خواندند و به نافله ها اهميت مي دادند اين خصوصيات از همان آغاز جواني وقتي كه هنوز بيشتر از بيست سال نداشتند در ايشان وجود داشت چند تن از دوستان نقل مي كردند . ما ابتدا فكر مي كرديك كه خدا نكرده ايشان از روي تظاهر نماز اول وقت مي خوانند به همين خاطر سعي داشتيم كاري كنيم كه اگر اينكار از روي تظاهر است جلوي آن را بگيريم مدت زيادي در اين فكر بوديم و بارها به طرق مختلف ايشان را امتحان كرديم مثلا درست اول وقت نماز سفره غذا را مي انداختيم و يا رفتن به مسافرت را اول وقت نماز قرار مي داديم اما ايشان مي فرمودند : شما غذايتان را بخوريد من بعد مي خورم و يا موقع مسافرت مي فرمودند شما برويد من هم مي آيم و به شما مي رسم .
مدتها از اين مسئله گذشت و نه تنها نماز اول وقت ايشان ترك نشد بلكه ما را هم واداشتند كه در اول وقت نمازمان را بخوانيم . ايشان به نماز جماعت هم خيلي اهميت مي دادند و تا آنجا كه ما مي ديديم هميشه در نماز جماعت حاضر مي شدند حساسيت امام براي نماز اول وقت به قدري بود كه اگر در حضور شخصيت هاي مهم و با وجود مطلب مهم وقت نماز كه مي شد ايشان جلسه را ترك مي گفتند و به نماز مي ايستادند . (محمد عبايي ) و (علي صياد شيرازي )
روزي طلبه هاي رزمنده آمدند تا با امام ملاقات كنند وقت ملاقات امام تمام شده بود و درست سر ظهر بود وقتي ما موضوع را به ايشان گفتيم در كمال تعجب نماز را سريعتر خواندند و براي اين عزيزان سخنراني مفصلي نيز ايراد فرمودند .(محمد عبايي )
دقت امام در خصوص وقت نماز و حق نماز آن قدر چشمگير بود كه پليسهاي فرانسه از روي رفت و آمد ايشان ساعتشان را ميزان مي كردند . خضوع و خشوع ايشان به هنگام كه با خداي خود راز و نياز مي كردند توصيف ناپذير است حضرت امام هيچ كاري را بر اقامه نماز اول وقت ارجح نمي دانستند اين منش بسيار والاي ايشان از همان زمان جواني و طلبگي زبانزد كساني بود كه ايشان را مي شناختند . (مرضيه حديده چي ) و ( علي اكبر آشتياني )
روزي كه شاه فرار كرد ما در پاريس در نوفل لوشاتو بوديم پليس فرانسه خيابان اصلي نوفل لوشاتو را بست تمام خبرنگاران از تمام قاره ها و شايد 150 دوربين فقط صحبت امام را مستقيم پخش مي كردند و مي خواستند بدانند امام چه تصميمي دارند اما چند دقيقه صحيت كردند به محض اينكه متوجه شدند كه ظهر شده فرمودند و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته و اين در حالي بود كه ايشان ميليونها بيننده داشتند و خبرنگار از C.N.Nو B.B.C و خبرنگاران و خبرگزاران از قاره هاي مختلف و از آسويتدپرس و يونايتد پرس و رويتر و مجلات و روزنامه هاي ديگر و راديو و تلويزيون داشتند . (احمد خميني )
آقا هميشه و هر روز از ساعت دوازده نماز را شروع مي كردند و ساعت يك و پنج دقيقه نمازشان تمام مي شد و ناهار مي خوردند در روز وفات ايشان ، ايشان مرتب وقت اذان ظهر را مي پرسيدند و مرتب از اطرافيان مي پرسيدند كه ظهر شده يا خير بعد از اينكه نماز ظهر و عصر را خواندند بعد از ساعتي بيهوش شدند و شرايط جسمي ايشان بدتر شد تا وقت اذان مغرب كه پزشكان خواستند ايشان را با يادآوري نماز به هوش آوردند وقتي به ايشان گفتند غروب شده ايشان با دست راست اشاره كردند و متوجه مطلب شدند و با حركت ابرو نماز خواندند و البته سوال ايشان براي ساعت و وقت نماز بيشتر بر اين اصل بود كه نكند نماز اول وقت بجا نياوردند نه بخاطر اينكه نمازشان قضا شود . (اشراقي) و (جماراني)http://najiforum.ir/thread-22688.html
حضرت عبدالعظیم حسنی از امام حسن عسكری(علیه السلام) روایت می كند كه فرمودند: "خداوند متعال با حضرت موسی تكلم كرد، حضرت موسی فرمود:خدای من. كسی كه نمازها را در وقتش به جای آورد چه پاداشی دارد؟ خداوند فرمود:حاجت و درخواستش را به او عطا می كنم و بهشتم را برایش مباح می گردانم." حضرت حجةالاسلام والمسلمین هاشمی نژاد فرمودند : پیرمردی مسن، ماه مبارك رمضان به مسجد لاله زار می آمد. خیلی آدم موفقی بود، همیشه قبل از اذان داخل مسجد بود. به او گفتم: حاج آقا. شما خیلی موفقید، من هر روز كه به مسجد می آیم می بینم شما زودتر از ما آمده اید جا بگیرید، او گفت: نه آقا، من هرچه دارم از نماز اول وقت دارم و بعد گفت: من در نوجوانی به مشهد رفتم. مرحوم حاج شیخ حسن علی نخودكی را پیدا كردم و گفتم: من سه حاجت مهم دارم، دلم می خواهد هر سه تا را خدا در جوانی به من بدهد، یك چیزی یادم بدهید؟ ایشان فرمودند: چی می خواهی؟ گفتم: یكی دلم می خواهد در جوانی به حج مشرف شوم، چون حج در جوانی لذت دیگری دارد. فرمودند: نماز اول وقت به جماعت بخوان. گفتم: دومین حاجتم این است كه دلم می خواهد یك همسر خوب خدا به من عنایت كند. فرمودند: نماز اول وقت به جماعت بخوان. و حاجت سومم این است كه خدا یك كسب آبرومندی به من عنایت فرماید. فرمودند:نماز اول وقت به جماعت بخوان. این عملی را كه ایشان فرمودند من شروع كردم و در فاصله سه سال هم به حج مشرف شدم، هم زن مؤمنه و صالحه خدا به من داد و هم كسب با آبرو به من عنایت كرد.
2-برطرف شدن گرفتاری و ناراحتی:
پیامبر اكرم فرمودند:"بنده ای نیست كه به وقت های نماز و جاهای خورشید اهمیت بدهد، مگر این كه من سه چیز را برای او ضمانت می كنم: برطرف شدن گرفتاری ها و ناراحتی ها، آسایش و خوشی به هنگام مردن و نجات از آتش."
3-ورود به بهشت و دوری از جهنم:
امام محمد باقر(علیه السلام) می فرمایند:"هر كس نماز واجب را در حالی كه عارف به حق آن است در وقتش بخواند، به گونه ای كه چیزی دیگر را بر آن ترجیح ندهد، خداوند برای وی برائت از جهنم می نویسد كه او را عذاب نكند، و كسی كه درغیر وقتش به جا آورد در حالی كه چیزی دیگر را بر آن ترجیح دهد، خداوند می تواند او را ببخشد یا عذابش كند.
4-در امان بودن از بلاهای آسمانی:
قطب راوندی گوید: پیامبر خدا فرمود:هنگامی كه خداوند از آسمان آفتی بفرستد، سه گروه از آن، در امان می مانند: حاملان قرآن، رعایت كنندگان خورشید یعنی كسانی كه وقت های نماز را محافظت می كنند و كسانی كه مساجد را آباد می نمایند
5-خشنودی خداوند:
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: اول وقت، خشنودی خداست و آخر آن، عفو خداست، و عفو نمی باشد مگر از جهت گناه" و در مقابل، تأخیر نماز موجب خشم خداست چرا كه پیامبر اكرم به حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: "نماز را با وضوی كامل و شاداب در وقتش به جای آور كه تأخیر انداختن نماز بدون جهت، باعث غضب پروردگار است (گردآوری : انجمن ناجی)"
6 -استجابت دعا و بالا رفتن اعمال:
در حدیث است كه به هنگام ظهر درهای آسمان گشوده می شود و درهای بهشت باز می گردد و دعا مستجاب می شود ؛پس خوشا به حال كسی كه در آن هنگام برای او عمل صالحی بالا رود.8 در حدیثی دیگر از حضرت صادق(علیه السلام) آمده است كه فرمودند:"... بهترین ساعت های شب و روز، وقت های نماز است (گردآوری : انجمن ناجی)" سپس فرمودند:"چون ظهر می شود درهای آسمان گشوده شده و بادها می وزند و خداوند به خلق خود نگاه می كند. هر آینه من بسیار دوست دارم كه در آن هنگام، عمل صالحی برای من بالا رود." آنگاه فرمودند:" برشما باد به دعا كردن بعد از نمازها، چرا كه آن مستجاب می شود."
7-دوری شیطان و تلقین شهادتین:
پیامبر اكرم فرمودند:"شیطان تازمانی كه مؤمن بر نمازهای پنج گانه در وقت آن محافظت كند، پیوسته از او در هراس است؛ پس چون آنها را ضایع نمود بر وی جرأت پیدا كرده و را در گناهان بزرگ می اندازد." امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:"ملك الموت در هنگام مردن، شیطان را از محافظ بر نماز دور می كند و شهادت به یگانگی خدا و نبوت پیامبرش را در آن هنگامه بزرگ به او تلقین می نماید." زیاد شدن عمر، مال و اولاد صالح در دنیا،در امان بودن از ترس و هول مرگ در موقع مردن،آسان شدن سؤال نكیر و منكر در قبر، توسعه یافتن قبر، نورانی شدن چهره، دادن نامه عمل به دست راست و آسان گرفتن حساب در محشر، رضایت خداوند، سلام دادن خدا به او و نگاه كردن از روی رحمت به او در هنگام عبور از صراط و... از دیگر آثار و بركات نماز اول وقت است كه در روایات به آن اشاره شده است (گردآوری : انجمن ناجی) حجةالاسلام انصاری می گوید: امام(ره) در روزهای آخر عمرشان می خواستند بخوابند؛ به من فرمودند اگر خوابیدم، اول وقت نماز صدایم بزن، گفتم چشم. دیدم اول وقت شد و امام(ره) خوابیده اند، حیفم آمد صدایشان بزنم؛ عمل جراحی، سرم به دست، گفتم صدایشان نزنم بهتر است (گردآوری : انجمن ناجی) چنددقیقه ای از اذان گذشت و امام(ره) چشم هایشان را باز كردند، گفتند:وقت شده؟ گفتم:بله فرمودند:چرا صدایم نزدی؟ گفتم:ده دقیقه بیشتر از وقت نگذشته است (گردآوری : انجمن ناجی) گفتند:مگر به شما نگفتم. سپس امام(ره) فرزند خود را صدا زدند و فرمودند: ناراحتم. از اول عمرم تا حالا نمازم را اول وقت خوانده ام، چرا الان باید ده دقیقه تأخیر بیفتد؟
چگونه خود را مقید به نماز اول وقت کنیم؟
تقید به نماز اول وقت عمل دشواری نیست و راه آن نیز روشن است! هر وقت اذان گفته شد، تمام کارهای دیگر را رها کنیم و به اقامه نماز بپردازیم.
اگر این کار ساده و راحت را نمی توانیم انجام دهیم، حتما مانعی بر سر راه وجود دارد. و الا انسانی که کوهها را جابه جا می کند، هرگز نباید در مقابل چنین مساله ای احساس عجز کند.
شاید این مانع در شناخت انسان موجود باشد و کسی هنوز معنای نماز، حقیقت دین، عظمت خدای متعال، هستی خویش، را در نیافته که مهمترین مساله برای تامین سعادت او ، آنچنان برایش بی اهمیت شده که علیرغم سادگی و آسان بودنش این گونه برایش سخت شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
باید در این نکته تامل کنیم که آیا معاد حقیقت دارد یا زندگی ما محدود به دوره دنیا است که بعد از آن خواهیم پوسید و مرگ پایان کار ماست؟ اگر به معاد باور داریم یا حتی صرفا احتمال آن را می دهیم، چگونه می توانیم زمانی به اندازه بی نهایت را رها کرده و یک زندگی کوتاه مدت را اصیل قرار دهیم؟ چگونه از چند عمل ساده برای کسب سود بسیار چشم می پوشیم؟ آیا نشنیده ایم که:
امام باقر(ع) می فرمایند: «حسابرسى اعمال بندگان، از نماز آنان شروع مى شود؛ اگر نماز كسى پذیرفته شود، سایر اعمال او پذیرفته خواهد گشت. اگر نماز كسى در اول وقت به درگاه خدا بالا رود، درخشان و تابان به سوى صاحبش باز مى گردد و مى گوید: حقوق مرا نگهبان شدى، خدایت نگهبان باد! و اگر نماز كسى در خارج از وقت ویژه بدرگاه خدا بالا رود و از حدود و مقررات لازمه عارى باشد، سیاه و تاریك به سوى صاحبش باز مى گردد و مى گوید: حقوق مرا پامال كردى، خدایت پامال كناد.»[1]
همچنین این احادیث می تواند برای برای اصلاح شناخت ما کمک کند:
امام على علیه السلام: «هیچ كارى نزد خداوند عزّ و جلّ محبوبتر از نماز نیست. پس مبادا چیزى از امور دنیا شما را از اوقات نماز بازدارد؛ زیرا خداوند عزّ و جلّ مردمانى را نكوهش کرده است (گردآوری : انجمن ناجی)»[2]
امام صادق (ع)فرمود: «دو خصلت در هر كس نباشد، از او دورى كن: خواندن نماز اول وقت و مواسات (برادرى).»[3]
پیامبر(ص)فرمود:«هر شخصى به نماز اول وقت اهمیت بدهد، براى او شادمانى به هنگام مرگ و برطرف شدن هموم و غصه ها و نجات از آتش جهنم را ضامن مى شوم».[4]
امام صادق (ع)فرمود: «فضیلت نماز در اول وقت بر آخر وقت، مانند برترى آخرت به دنیا است».[5]
همچنین احتمال دارد، سنگینی تقید به نماز اول وقت، به خاطر فرو رفتن در گناهان باشد که شیطان را بر فرد مسلط کرده و به او اجازه نمی دهد به سراغ نماز برود! اگر چنین است، باید مانند کسی که خطر جدی ای را دیده، سریع به فکر علاج باشد و با توبه و اصلاح اعمال، سرنوشت خود را از دست شیطان خارج کند.
« اى بنده ناتوان ... چه چیزى تو را بر سوء ادب نسبت به پادشاه عالمیان، توانا و گستاخ گردانیده است، كه نداى تلویحى او را كه براى قیام به عبودیّت و بندگىاش فرا مى خواند، مكرّر مى شنوى، ولى آن را كوچك شمرده و توجّه به دعوتش نمى كنى، تا اینكه تصریحا ندایش را اعاده نموده و مكرّر در اذان و اقامه مىفرماید: «حىّ على الصّلاة، حىّ على الفلاح، حىّ على خیر العمل» ... اگر یهود و نصارى آن را مى شنوند و التفاتى به آن ندارند، و تو نیز چنین مى كنى، پس واقعا فرق میان تو آنان چیست؟ ... و اگر خود را معذور مى دانى، توجّه داشته باش كه همه بر انجام نماز مكلّف هستند، حتّى جنگجو و زخم خورده و كسى كه در حال غرق شدن، و یا بیمار و اسیر است، و هیچ عاقلى در انجام ندادن آن عذرى ندارد، پس به جان خود رحم كن، كه روز سخت و خطر بسیار بزرگى را در پیش دارى.»[6]
پژوهش های علمی جدید ثابت کرده است که نماز اول وقت فواید بسیاری برای بدن انسان دارد که دلالت بر حکمت فرایض اسلامی و زنده بودن دین اسلام دارد و از جمله این موارد عبارت است از:
نماز صبح:
انسان مسلمان در صبح برای نماز صبح بیدار می شود درحالیکه دربرابر سه تحول مهم قرار دارد:
- دریافت نور در زمان آن که فعالیت غده صنوبری را کاهش می دهد، و میلاتونین را کم می کند و عملیات دیگر مرتبط با نور را فعال می سازد.
- پایان کنترل دستگاه عصبی (ناخوشایند) که شب ها باعث آرامش می شود و شروع دستگاه عصبی (خوشایند) که روزها باعث فعالیت می شود.
- آمادگی برای استفاده از نیرویی که افزایش کورتیزن در صبح آن را ایجاد می کند، و این افزایش خود به خود صورت می گیرد و به خاطر بلند شدن ازخواب و پایین آمدن از تخت نیست همچنانکه هورمون سیرنونین و اندرفین در خون نیز افزایش می یابد.
نماز ظهر:
انسان مسلمان هنگام نماز ظهر در معرض سه تحول مهم قرار دارد:
- در اثر افزایش نخست هرمون ادرینالین در پایان صبح خود را با نماز آرام می کند
- از لحاظ جنسی خود را آرام می کند چرا که تستوستیرون در ظهر به اوج خود می رسد.
- ساعت بیولوژیک از بدن می خواهد که اگر وعده غذایی سریعی نخورد نیروی بیشتری برای آن فراهم کند که نماز باعث آرام کردن و کاهش تشنج حاصل از گرسنگی می شود.
نماز عصر:
تأکید زیادی بر ادای این نماز وجود دارد زیرا آن مرتبط با دومین زمان اوج ادرینالین می باشد که فعالیت ملموس چندین عضو از جمله فعالیت قلب را به دنبال دارد و بیشتر افزایش فشار قلب بیماران قلبی مستقیما در این زمان صورت می گیرد که نشان دهنده ی فشاری است که این عضو مهم در این زمان باآن روبروست. و جالب آن است که بیشتر فشار قلب کودکان تازه متولد شده نیز در همین زمان صورت می گیرد و معمولا اوج مرگ کودکان تازه تولد در ساعت 2 بعداز ظهر می باشد و بیشتر افزایش فشار قلب آنان بین ساعت 2 تا 4 بعداز ظهر می باشد. و اینها نشان دهنده سخت بودن این زمان برای جسم انسان به طور کلی و قلب به طور خاص می باشد. بیشتر مشکلات اطفال مشکلات قلبی تنفسی می باشد و حتی در بزرگسالان نیز همینگونه می باشد چراکه بدن آنها در این زمان سختی زیادی را متحمل می شود و آن با افزایش ببتید ویژه به حوادث و فاجعه های مخوفی منجر می گردد . و نماز عصر انسان را از کارهایش در این زمان باز می دارد و به منظور پرهیز از این پیامدها مانع مشغول شدن انسان به کار دیگری می گردد.
نماز مغرب:
این زمان تغییر و تحول از نور به تاریکی است که عکس آن چیزی است که در زمان نماز صبح صورت می گیرد بنابراین به خاطر شروع تاریکی ترشح میلاتونین افزایش می یابد که باعث می گردد انسان احساس خواب آلودگی و کسالت کند و در مقابل سیروتین ، کورتیزون و اندروفین کاهش می یابد.
نماز عشاء:
در زمان انتقال از فعالیت به استراحت و برعکس زمان نماز صبح می باشد. و زمانی ثابت برای انتقال جسم از کنترل دستگاه عصبی خوشایند به دستگاه عصبی ناخوشایند می باشد. و شاید این سرّ تأخیر این نماز تا کمی قبل از خواب می باشد تا تمام کارها تمام شده باشد و بعد از آن مستقیما خواب صورت گیرد. در این زمان حرارت بدن و ضربات قلب کاهش می یابد و هرمون های خون بالا می رود. قابل توجه این است که این زمان نماز های پنجگانه با تحولات بیولوژیک مهم جسم منطبق است که با گذر زمان نمازهای پنجگانه انعکاسات شرطی شده مؤثری را به جای می گذارد که می توانیم توقع داشته باشیم هر روز صبح، نماز صبح به نوبه خود علامتی باشد برای شروع فعالیتی و ثبات داشتن بر یک رژیم و برنامه ی منظم روزانه ی دارای بخش های ثابت به همراه یک عامل صوتی (اذان) آن گونه که در نماز صورت می گیرد باعث می شود بدن انسان در یک هماهنگی بسیار زیاد با محیط خارج حرکت کند و به دنبال آن هماهنگی و انسجام تام بین موارد زیر صورت گیرد:
- زمان های بیولوژیک داخل بدن
- زمان های مؤثرهای محیطی خارج از بدن مانند چرخه نور و تاریکی
- زمان های شرعی با ادای نمازهای پنجگانه در زمان آن « منزهی تو پروردگارمان و شهادت می دهیم که پروردگاری جز تو نیست و به درگاه تو توبه می کنیم.»
عارفان مي گويند: وقتي عاشق در حوزه عشق بازي اصرار داشته باشد و مرتب بر در خانه معشوق بکوبد و به جاي خسته عشق شدن، کشته عشق شود و معشوق پافشاري او را در عشق بازي ببيند، در اينجا انقلابي صورت مي گيرد و معشوق خود، عاشق مي شود و وضعيتي پيش مي آيد که خدا مي شود عاشق و بنده مي شود معشوق .
حديث قدسي: و من عشقته قتلته (معشوق خدا کشته عشق است)
و اين پرواز روح و معراج مومن و ورود به عالم ملکوت و غوطه ور شدن در درياي کرامت و گام نهادن در مسير کمال است و کمال انسان هنگامي شروع مي شود که انسان معشوق خدا گردد .
طيران مرغ ديدي تو ز پاي بند شهوت به درآي تا ببيني طيران آدميت
رسد آدمي به جايي که به جزخدانبيند بنگرکه تاچه حداست مقام آدميت
سفارش امام زمان (عج) به نماز اول وقتمرحوم کليني از زهري نقل کرده که گفت: مدت هاي مديدي در طلب حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف بودم و در اين راه اموال فراواني (در راه خدا) خرج کردم اما به هدف نرسيدم تا اينکه به خدمت محمد بن عثمان رسيدم و مدتي در خدمت او بودم تا روزي از او به التماس خواستم که مرا به خدمت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف ببرد . محمد بن عثمان پاسخ منفي داد ولي در مقابل تضرع بسيار من سرانجام لطف کرد و فرمود: فردا اول وقت بيا .
فرداي آن روز اول وقت به خدمت محمد بن عثمان رفتم . ديدم جواني خوش سيما و خوشبو همراه اوست و به من اشاره کرد که: اين است آن کس که در طلبش هستي .
به خدمت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف رفتم و آنچه داشتم مطرح کردم . ايشان جواب مرا فرمود ، تا به خانه اي رسيديم و داخل خانه شد و ديگر حضرتش را نديدم . در اين ملاقات ايشان دو بار به من فرمود: از رحمت خود به دور است کسي که نماز مغرب را به قدري به تاخير بيندازد تا ستاره ها نمايان شوند .
كمال نماز در اول وقت امام باقر علیه السلام فرمودند: هرگاه نماز در اول وقت بالا برود، سفيد و درخشان به سوى صاحبش باز مى گردد و به او خطاب مى كند: از من مواظبت نمودى خدا تو را حفظ كند، و هرگاه در غير وقت خود و بدون شرايط بالا برود، سياه و تاريك به سوى صاحبش باز مى گردد و به او مى گويد مرا تباه ساختى، خدا تو را نابود كند .
محبوبيت نماز در وقت
امام صادق علیه السلام فرمودند: بهترين اعمال نزد خداوند، نماز اول وقت است پس از آن نيكى به پدرو مادر، و سپس جهاد در راه خدا است .
ضايع نمودن وقت نماز
حضرت محمد صلی الله علیه وآله فرمودند: شيطان هميشه از مؤ من مى ترسد تا زمانى كه بر نمازهاى پنجگانه محافظت دارد و در وقتش به جا مى آورد، اما هنگامى كه وقت نماز را ضايع كرد بر او جرات پيدا مى كند و او را در گناهان بزرگ مى اندازد .
تأخير نماز و محروميت از شفاعتحضرت محمد صلی الله علیه وآله فرمودند: فرداى قيامت شفاعت من به كسى كه نماز واجب را تا پس از وقت آن به تاخيراندازد، نخواهد رسيد .
نماز در وقت خودش
امام صادق علیه السلام فرمودند: نماز واجب را در وقت خودش بخوان، مانند كسى كه نماز وداع مى خواند و مى ترسد كه بعد از اين توفيق نماز خواندن نيابد .
مذمت تأخير نماز
حضرت محمد صلی الله علیه وآله فرمودند: سه چيز را نبايد تاخير انداخت، نماز همين كه وقت آن رسيد، و برداشتن جنازه وقتى آماده شد، و شوهر دادن بيوه وقتى هم كفو خود را يافت .
امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: ملعون است، ملعون است، كسى كه نماز صبحش را تاخير بيندازد تا زمانى كه ستارگان محو شوند .
تأثير نماز اول وقت حضرت محمد صلی الله علیه وآله فرمودند: بنده اى (نمازگزار) كه اهتمام و مواظبت به اوقات نماز نمايد، و مواضع آفتاب را براى وقت نمازش دقت كند، من ضمانت مى كنم براى او در دم مرگ، راحتى را و دفع و رفع هموم و درد و اندوه و نجات از آتش جهنم را .
پاداش نماز اول وقتامام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: موسى با خداوند سخن گفت و از پروردگار خويش پرسيد: خدايا! پاداش كسى كه نمازش را اول وقت مى خواند چيست؟ خداوند تبارك و تعالى فرمود: خواهش و خواسته او را برآورده مى كنم و بهشت را بر او مباح مى گردانم .
نماز اول وقت نورى از در قيامت
حضرت محمد صلی الله علیه وآله فرمودند: كسى كه نمازهاى پنج گانه اش را با طهارت كامل در اول وقت به جا آورد، اين نماز در قيامت براى او نور و برهان است و كسى كه نمازش را ضايع كند، با فرعون و هامان محشور خواهد بود .
لذت نماز اول وقتنماز اول وقت رو چه جوري حفظ كنيم؟
چه جوري لذتش رو بيشتر احساس كنيم؟
تا حالا متوجه اين قضيه شدي که چرا بعضي مواقع نسبت به انجام بعضي از کارها استرس داريم که به موقع انجام شود...!؟ مثلا از مدت ها قبل منتظر رسيدن موعد بازي استقلال و پيروزي هستيم...!؟ يا مثلا در وقتي معين منتظر اعلام نتايج يک مسابقه و يا هر چيز ديگه اي...
دليلش هم اينه که اونا برامون مهم هستن و نمي خواهيم فرصتي رو که برامون ايجاد شده رو از دست بديم. درباره نماز اول وقت هم همين طوره... براي حفظ نماز اول وقت اول از همه بايد انگيزه و اهميت برپايي اونو تو خودت تقويت کني...!
برپايي و اقامه نماز خوندن، در واقع ارتباط با بهترين و نزديکترين کسيه که تو زندگي هر وقت کاري پيش مياد ميريم سراغش...! اما چرا فقط بايد موقع گرفتاري هامون بهش توجه کنيم...!؟ نمازي که اول وقت خونده بشه، در واقع از توجه و اهميتيه که ما براي بهترين دوست زندگيمون قائل هستيم.
از طرفي وقتي بدونيم که امام زمانمون هم اول وقت نماز بجا ميارند، در واقع اول وقت نماز خوندن ما چه لذتي داره...!؟ واقعا اگر درکش کرديم ازش دست بر نمي داريم. با لحاظ اين دو امر عاشق اين هستيم که موعد نماز فرا برسه و ما اول وقت نماز، به معراج الهي بشتابيم. تازه گذشته از اين حس، دونستن فضيلت نماز اول وقت، ترغيبي ميشه که از دستش نديم. پيامبر بزرگ اسلام مي فرمايند: فضيلت نماز اول وقت بر نماز آخر وقت مثل فضيلت آخرت بر دنياست (گردآوری : انجمن ناجی)..
با اين حال براي اين که نمازمان هميشه اول وقت اداء بشه، علاوه بر تقويت شناخت و انگيزه از برپايي اون مي تونيم مواردي رو در عمل رعايت کنيم که تو اين هدفموفق بشيم مثل: برپايي نماز اول وقت به صورت جماعت، شرکت در مساجد و اقامه نماز اول وقت به صورت جماعت موجب عادتمون ميشه تا هميشه اين دغدغه رو داشته باشيم که اول وقت يک کاري رو انجام بايد داد... و اون هم نمازه، تازه وقتي نتونستيم به مسجد بريم تو خونه هم اين فکر و دغدغه به سراغمون مي ياد.
در کنار اين موارد مي تونيم، مواردي رو که براي قبل از نماز و بعد از اون سفارش شده رو انجام بديم تا نمازمون کمال لذت و شادابي رو داشته باشه... سعي کنيم تو نمازهامون حضور قلب داشته باشيم. براي حفظ و تداوم اين حالت، تا اونجايي که توانايي شو داريم بايد تلاش کنيم افراط و تفريط هم که تو هر کاري مضره. تو نماز خوندن و کلاً عبادت هم مواقعي پيش مياد که حال بيشتري نسبت به معنويات داريم، اون موقع مي تونيم که نمازمون رو با تمام شرايط و مستحبات به جا بياوريم تا کمال لذتش رو احساس کنيم. اما وقتي دلمون زياد حوصله معنويات رو نداره ـ البته حتما دليلي دارد که الان جاي بحثش نيست ـ نبايد زياد فشار بياريم بلکه صرف انجام واجبات باشه.
خلاصه اين که نماز خوندنمون بايد با افعال و کردار روزمره ما هم هماهنگي داشته باشه. هر چقدر نمازمون عاشقانه تر باشه .. کارهاي روزمره ما هم بايد متناسب با اون باشه... وقتي اينطور شد مي تونيم بگيم که نمازمون زيبا شده چون افعالمون تأثير تو نمازمون داشته و بالعکس...!
اقامه نماز و ارتباط دوستانه ما با خدا نشونه بندگي ما به اين خالق بي همتاست، چه خوبه که اين احساس نياز و بندگي رو به زيبايي هر چه تمام تر نشون بديم...!
دوست خوبم، اميدوارم، به مصداق ... اول الوقت رضوان الله ... هميشه با برپايي نمازي عاشقانه و اول وقت، رضايت و دوستي خودمان را با اين مهربان مستحکم تر کنيم.