تاريخ شيعه، سرشار از افتخارات بسيار و تحولات چشمگير است؛ تحولاتي كه به دست عالمان متعهد و فرزانگان انديشمند پديد آمده است (گردآوری : انجمن ناجی) در اين ميان به سده چهارم هجري برميخوريم كه فتحالفتوح تاريخ شيعي است (گردآوری : انجمن ناجی) روزگاري كه مردي بزرگ و انديشمندي سترگ "دايرةالمعارفي جامع" از معارف اسلامي تدوين كرد كه نزديك به پنجاه سال، پرچمدار عرصههاي علمي، فكري و فرهنگي مسلمين گرديد. سرانجام كار به جايي رسيد كه دوست و دشمن زبان به تمجيد او گشودند و قلم به تعريف او برگرفتند و او را "مفيد" لقب دادند. محمدبن محمد بن نعمان معروف به شيخ مفيد در يازدهم ذيقعده سال 336 ق در بغداد به دنيا آمد. از آنجا كه پدر محمد شخصي پارسا و مذهبي بود و به تعليم و تربيت اشتغال داشت، شيخ مفيد در ابتدا به ابن المعلّم ملقَّب گرديد. او از كودكي به فراگيري علوم اسلامي روي آورد و هوش و استعداد سرشاري از خود نشان داد به طوري كه قبل از دوازده سالگي از برخي محدّثان، روايت اخذ كرده و از استاد خويش، شيخ صدوق، در قبل از بيست سالگي حديث شنيده است (گردآوری : انجمن ناجی) شيخ مفيد همچنين از محضر درس استادان بزرگ عصر از جمله: علي بن عيسي رمّاني، جعفر بن محمد بن قولِوِيه و محمد بن عمران مرزباني بهره برد و به مقام والايي در فقه، كلام و ادب دست يافت. جاذبه فوقالعاده و پشتكار فراوان شيخ مفيد، موجب گرايش فاضلان بسياري به حوزه درس وي گرديد و باعث تاليف آثار گرانبها و ارزشمند شد. شيخ مفيد از يكسو، گروه بيشماري از دانشمندان مذاهب مختلف را تربيت نمود و مشعلهاي فروزاني چون سيد مرتضي، سيد رضي، شيخ طوسي و نجاشي و دهها نفر را تحويل حوزههاي علمي وديني داد و از سوي ديگر قلم به دست گرفت و با اين سلاح برقآسا و ژرف، تحولي بهنگام، ايجاد كرد. تاليفات شيخ مفيد را تا دويست كتاب گفتهاند كه شرح عقايد صدوق، المُقَنَّعَه، الاعلام، امالي، ارشاد و دهها اثر گرانبها از آن جملهاند. شيخ مفيد از جمله كساني است كه مورد اعتماد خاص حضرت ولي عصر(عج) بوده و نامههايي از جانب امام مهدي(عج) براي شيخ ارسال شده است (گردآوری : انجمن ناجی) بينش افروزي و دانش آفريني وي به همراه آگاهي از اوضاع دشمنان و اطلاع از جهان اطراف باعث شد كه او را سلسله جنبان نهضت فكري و علمي در قرن چهارم هجري كرد تا جايي كه در صحيفههاي سبز مهدوي(عج) از جانب حضرت ولي عصر، برادر گرامي و استوار خوانده شد. سرانجام، شيخ مفيد اين رادمرد علم و عمل و اسوه تقوا و فضيلت در سوم ماه رمضان سال 413 ق در 77 سالگي به ديدار معبود شتافت و پس از اقامه نماز توسط سيدمرتضي، در حرم امام موسي كاظم(ع) در كاظمين به خاك سپرده شد.
شیخ مفید در ذیقعده سال ۳۳۶ (قمری) در نزدیکی بغداد متولد شد. او استاد شیخ طوسی و سید مرتضی علمالهدی بود. او فقیه و کلامی شیعی بود که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید.
او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه معتزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود.[۱]
او مورد تحسین و احترام بزرگان اهل تسنن از قبیل، ابن حجر عسقلانی، ابن عماد حنبلی، شافعی و دیگران بود. شیخ طوسی درباره او در الفهرست مینویسد: «محمد بن محمد بن نعمان، معروف به ابن المعلم (ابوالعلی معری این لقب را به وی داده)، از متکلمان امامیه است (گردآوری : انجمن ناجی) درعصر خویش ریاست و مرجعیت شیعه به او منتهی گردید. در فقه و کلام بر هر کس دیگر مقدم بود. حافظه خوب و ذهن دقیق داشت و در پاسخ به سؤالات حاضرجواب بود. او بیش از ۲۰۰ جلد کتاب کوچک و بزرگ دارد.»[۲]
گفتهاند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد.[۱]
شیخ مفید در شب جمعه ۳ رمضان ۴۱۳ در بغداد، در سن ۷۵ سالگی درگذشت. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضی علمالهدی بر او نمازگزارد و در پائین پای جواد استادشابن قولویه مدفون گردید
معروفترین شاگردان او عبارتاند از:
سید مرتضی علم الهدی برادر سید رضی
سید رضی
شیخ طوسی
شیخ نجاشی
ابوالفتح کراجکی
ابویعلی جعفر بن سالار
مظفر بن علی حمدانی
آثارشیخ نجاشی که از شاگردان اوست در کتاب رجال خود ۱۷۱ اثر او را نام بردهاست (گردآوری : انجمن ناجی)[۳] برخی از آثار او عبارتاند از:[۱]علم کلام و عقاید
اوائل المقالات
شرح عقاید صدوق
اجوبه المسائل السرویه
نکت الاعتقادیه
فقه
المقنعه
الاعلام
المسائل الصاغانیه
جوابات اهل الموصل فی العدد الرویه
جواب اهل الرقه فی الاهله و العدد
اخلاق اسلامی و حدیث
الامالی
غیبت
الفصول العشره فی الغیبه
الجوابات فی الخروج المهدی (عج)
دیگر
الفرائض
الکلام فی دلائل القرآن
وجوه اعجاز القرآن
النصرة فی فضل القرآن
البیان فی تالیف القرآن
الافصاح
الایضاح
الارکان
الارشاد العیون
سنگربانان اسلام (تالیف سید هادی غضنفری سال نشر ۱۳۷۲ قم)
پرش به بالا به:۱٫۰۱٫۱۱٫۲۱٫۳ «شیخ مفید» (فارسی). کتابخانه طهور.[۱]
پرش به بالا عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، وبگاه حوزه
پرش به بالا عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، وبگاه حوزه