1. لوله گوارش
لوله درازى است که از دهان شروع و به مقعد ختم مىشود و از قسمتهاى زیر تشکیل یافته است:
دهان، حلق، مری، معده، روده باریک و روده بزرگ
طول لوله گوارش بیش از 8 متر است که فقط حدود نیم متر آن که شامل دهان، حلق و مرى است بالاتر از دیافراگم و بقیه آن در زیر دیافراگم قرار گرفته است (گردآوری : انجمن ناجی) به این ترتیب جایگاه قسمت اعظم دستگاه گوارش حفره شکم است (گردآوری : انجمن ناجی) پس از آن که غذا در دهان جویده و با بزاق مخلوط شد از حلق و مرى گذشته وارد معده مىشود. عبور لقمه را از این مسیر بلع مىنامند. عمل حلق و مرى در دستگاه گوارش منحصراً یک عمل مکانیکى است (گردآوری : انجمن ناجی) این اندامها هیچگونه آنزیمى براى گوارش مواد غذایى ترشح نمىکنند و تنها مادهاى که غدههاى حلق و مرى ترشح مىکنند موکوس است که عبور لقمه غذایى را از حلق و مرى آسان مىسازد. معده قسمت متسع شده لوله گوارش است که در زیر دیافراگم بین مرى و دوازدهه قرار دارد. معده معمولاً به شکل حرف "ل" و داراى دو قسمت عمودى و افقى است (گردآوری : انجمن ناجی) مدخل مرى به معده را فمالمعده و محلى را که معده به دوازدهه منتهى مىگردد بابالمعده مىنامند.
غذا پس از آنکه تا حدودى در معده توسط آنزیمهاى مختلف گوارده شد به مخلوطى نیمه مایع، یکنواخت و نرم تبدیل مىشود که آن را کیموس مىنامند. کیموس از راه بابالمعده وارد روده باریک مىشود. در روده باریک مهمترین اعمال فیزیولوژیک دستگاه گوارش انجام مىگیرد. زیرا از سویى شیرههاى گوارشى موجود در روده باریک، گوارش مواد غذایى را به انجام مىرسانند و غذا را براى جذب آماده مىکنند و از سوى دیگر روده باریک محل اصلى جذب مواد غذایى است (گردآوری : انجمن ناجی) روده باریک که بین معده و قولون قرار دارد حدود 5/2 سانتىمتر قطر و 6 تا 7 متر طول دارد و به قسمتهاى دوازدهه، تهىروده، روده دراز تقسیم مىشود. سطح داخلى روده باریک را پرز مىپوشاند و منظره کرکى یا مخملى به آن مىدهد که در جذب مواد غذایى نقش عمده دارند. در سطح آزاد پرزها نیز تعداد زیادى پرزچه موجود است که باعث افزایش فوقالعاده سطح جذب مىشوند. پس از آن که مواد غذایى مراحل نهایى گوارش را پیمودند آنچه از این مواد قابل جذب است توسط روده باریک جذب خون و لنف مىگردد اما از آنجا که مواد غذایى تنها شامل مواد قابل جذب نیست، بازمانده این مواد وارد روده بزرگ مىشود و پس از تغییراتى دفع مىگردد. روده بزرگ در دنباله روده باریک قرار دارد و از دریچه ایلئوسکال تا سوراخ مقعد امتداد مىیابد. طول روده بزرگ حدود 5/1 متر و شامل قسمتهایى به نام روده کور "سکوم"، قولون "قولون بالارونده، عرضی، پائینرونده، سیگموئید"، روده راست "رکتوم" و مجراى مقعدى است (گردآوری : انجمن ناجی)
2. غدههاى ضمیمه غدههاى بزاقى
غدههاى بزاقى که مجارى آنها در حفره دهان باز مىشوند شامل دو غده زیرزبانی، دو غده زیرکفى و دو غده بناگوشى هستند. بزاق مجموع تراوشات این سه جفت غده مىباشد. بهعلاوه غدههاى خوشهاى کوچکى که در تمام مخاط دهان پراکندە هستند، تراوشات خود را بر ترشحات غدههاى مزبور مىافزایند. بزاق مایعى است بىرنگ، بىبو و کمى چسبنده. مقدار بزاقى که در شبانهروز ترشح مىشود 1000 تا 1500 سانتىمتر مکعب است و مقدار آن با تغییرات شرایط اقلیمی، دریافت مایعات و غذا و فعالیت حفره دهان تغییر مىیابد. از اعمال مهم بزاق، نرم و رقیق کردن مواد غذایی، ممکن ساختن احساس مزه غذا و حفاظت مخاط دهان قابل ذکر هستند.
کبد
کبد بزرگ ترین و درشت ترین غده بدن انسان است که در قسمت بالایى طرف راست حفره شکم قرار دارد و وزن آن در حدود ۱۵۰۰ گرم است (گردآوری : انجمن ناجی) یکى از اعمال مهم یاختههاى کبد تولید صفرا است (گردآوری : انجمن ناجی) صفرا مایع غلیظى است به رنگ زرد متمایل به سبز که در گوارش چربىها وظیفه مهمى بر عهده دارد. هنگامى که غذا بهخصوص غذاى چربىدار وارد دوازدهه مىشود، کیسه صفرا منقبض شده و صفرا را از راه مجراى کیسه صفرا به درون دوازده مىریزد. خاصیت ویژه نمکهاى آلى موجود در صفرا این است که با قطرات درشت و نامحلول چربى ترکیب و با کمک حرکات مداوم روده، آنها را به ذرات کوچکتر تبدیل کرده و به حالت امولسیون در مىآورد. در نتیجه سطح ذرات چربى که آنزیم لیپاز مىتواند بر آن عمل کند به مقدار قابل توجهى افزایش مىیابد.
از اعمال دیگر کبد، تولید و ذخیره مواد مختلف مانند مواد قندی، پروتئین، ویتامینها، تولید هپارین و تولید اوره قابل ذکر است (گردآوری : انجمن ناجی)
لوزالمعده
لوزالمعده غدهاى است مخروطى به شکل بادام، مسطح و پهن که در حدود 15 سانتىمتر طول دارد و در فضاى شکم کمى زیر معده قرار گرفته است (گردآوری : انجمن ناجی) بافت لوزالمعده از دو نوع یاخته تشکیل یافته است: یاختههاى برونتراوا و یاختههاى درونتراوا. 1. قسمت برونتراوا، ترشح خارجى غده را بهعهده دارد و آنزیمهاى گوارشى را ترشح مىکند. این قسمت شامل غدههایى است که از یاختههاى تراوشکننده پوشیده شده است (گردآوری : انجمن ناجی) این یاختهها تراوشات خود را داخل لولههایى مىریزند که از بههم پیوستن آنها مجراى بزرگى بهنام مجراى اصلى لوزالمعده تشکیل مىشود. این مجرا در سرتاسر لوزالمعده امتداد مىیابد و قبل از ورود به دوازدهه به مجراى مشترک صفراوى مىپیوندد. 2. قسمت درونتراواى لوزالمعده، ترشح داخلى لوزالمعده را بهعهده دارد. یاختههاى این قسمت بهصورت گروههایى کوچک مجتمع مىشوند که آنها را بهنام جزائرلانگرهانس مىنامند. یاختههاى جزائرلانگرهانس، که بهوسیله مویرگهاى خونى زیادى احاطه شدهاند انسولین "هورمون لازم براى سوخت و ساز گلوکز" ترشح مىکنند. تولید ناکافى انسولین به بیمارى دیابت منجر شده و گلوکز خون به مقدار زیادى افزایش مىیابد.