مراعات نَظیر آوردن واژههایی از یک دسته است که با هم هماهنگی دارند. این هماهنگی میتواند از نظر جنس، نوع، مکان، زمان و یا همراهی باشد. مراعات نظیر سبب تداعی معانی است (گردآوری : انجمن ناجی) مراعات نظیر پرکاربردترین آرایه در ادبیات فارسی است و در اشعار سعدی، مولوی، حافظ و فردوسی بسیار یافت میشود. (نام دیگر مراعات نظیر تناسب میباشد.)
نمونه:
بسی تیر و دیماه و اردیبهشتبرآید که ما خاک باشیم و خشت
مراعات نظیر آوردن واژههای فراخور هم است در شعر مانند جمع شدن خسرو با شیرین و لیلی با مجنون و گل با بلبل در یک شعر و فرق آن با پیآوری در اینست که در مراعات نظیر نیازی نیست که واژهها درپی هم بیایند از اینرو ممکنست در یک شعر پیآوری و مراعات نظیر بر هم منطبق گردند در این صورت زیبایی شعر بیشتر میشود مانند:
نمونه از فردوسی:
ز شمشیر و گرز و کلاه و کمرز خود و ز درع و سنان و سپر
نمونه از سعدی:
{{ابر و باد و مه و خورشد و فلک در کارند|تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری)}
باد بوی سخن آورد و گل و سنبل و بیددر دکان به چه رونق بگشاید عطار
در بسیاری از موارد مراعات نظیر با تلمیح همراه است و این نیز از گونههای زیبایی مراعات نظیر است (گردآوری : انجمن ناجی)
منابع
فرشیدورد، خسرو: دیدی نو نسبت به فنون بلاغت و معانی و بیان و بدیع عربی و فارسی. در: مجله «گوهر»، تیر ۱۳۵۶ - شماره ۵۲. (از صفحه ۲۸۶ تا ۲۹۲).