پرسش: پيامبر اكرم (ص) در مورد عواقب ترك امر به معروف و نهي از منكر چه فرموده اند؟
پاسخ: حديثي داريم كه امام رضا عليه السلام از پيغمبر اكرم نقل مي كند و آن اين است: «اِذا تَواكَلَتِ النّاسُ الاَمرَ بِالمَعروفِ وَ النَّهيَ عَنِ المُنكَرِ» هر گاه مردم امر به معروف و نهي از منكر را به عهده همديگر بگذارند (يعني هر كس سكوت كند به انتظار اينكه ديگري امر به معروف و نهي از منكر كند و در نتيجه هيچ كس قيام نكند) «فَليَأذنَوا بِوِقاعٍ مِنَ اللهِ» (فروع كافي، 5/59) پس براي عذاب الهي منتظر و آماده باشند. چه عذابي؟ سنگ از آسمان بيايد؟ نه، عذاب الهي در آيه قرآن چنين تفسير شده است: «قُلْ هُوَ القادِرُ عَلي اَن يَبَعثَ عَلشيكُم عَذاباً مِن فَوقِكُم اَو مِن تَحتِ ارجُلِكُم اَو يَلبِسَكُم شِيَعاً وَ يُذيقَ بَعضَكُم بَأسَ بَعضٍ.» انعام/65 (از عذاب خدا بترسيد) بگو خدا قادر است كه از بالاي سر شما بر شما عذاب بفرستد يا از زير پاي شما عذاب را بجوشاند يا شما را دسته دسته كند، يا اينكه زيان خود شما را به خود شما برساند (يعني خودتان را به جان يكديگر بيندازد). اهل بيت در روايات خود چنين معني مي كنند: عذاب بالاي سر يعني شما از مافوقها عذاب مي بينيد، عذاب از زير پا يعني از طبقه مادون عذاب مي بينيد. پيغمبر اكرم فرمود: وقتي مردم امر به معروف و نهي از منكر را رها كنند، منتظر و مطمئن باشند كه پشت سر آن عذاب الهي مي آيد. حديث ديگري از پيغمبر اكرم است كه آن را، هم علماي شيعه در كتب معتبر خود مثل اصول كافي روايت كرده اند و هم علماي اهل تسنن. غزالي اين حديث را در احياء العلوم نقل مي كند و سند آن در كتب حديث اهل تسنن هست: «لَتَأمُرُونَّ بِالمَعروفِ وَ لَتنَهُنَّ عَنِ المُنكَرِ اَو يُسَلِّطَنَّ اللهُ عَلَيكُم شِرارَكُم فَيَدعوا خِيارُكُم فَلا يُستَجابُ لَهُم» (فروع كافي، 4/56) يعني بايد امر به معروف و نهي از منكر را داشته باشيد، اين دو بايد وجود داشته باشند وگرنه بَدان شما بر شما مسلط مي شوند، بعد خوبان شما مي خوانند و به آنها جوابي داده نميشود. اكثر اين طور معني ميكنند كه بعد از آنكه بَدان شما بر شما مسلط شدند، نيكان شما به درگاه الهي مي نالند و خداوند دعاي آنها را مستجاب نمي كند. يعني قومي كه امر به معروف و نهي از منكر را رها كنند، خاصيتشان اين است كه خداوند رحمت خود را از آنها مي گيرد؛ هر قدر خدا را بخوانند دعاي آنها به موجب اين گناه مستجاب نمي شود. ولي غزالي معني لطيفي براي اين آيه كرده است با اينكه مرد به اصطلاح درويشي است و در مسائل اجتماعي ديده نمي شود مي گويد معني اين جمله «فَيَدعُوا خِيارُكُمْ فَلا يُستَجابُ لَهُم» اين نيست كه خدا را مي خوانند و خدا دعاي آنها را مستجاب نمي كند. معنايش اين است: وقتي كه امر به معروف و نهي از منكر را ترك كنند آنقدر پست مي شوند، آنقدر رعبشان، مهابتشان، عزتشان، كرامتشان از بين مي رود كه وقتي به درگاه همان ظلمه مي روند، هر چه ندا مي كنند به آنها اعتنا نمي شود. يعني پيغمبر فرمود: اگر مي خواهيد عزت داشته باشيد و ديگران روي شما حساب كنند، امر به معروف و نهي از منكر را ترك نكنيد. اگر امر به معروف و نهي از منكر نداشته باشيد اولين خاصيت آن ضعف شماست، پستي و ذلت شماست، دشمن هم روي شما حساب نميكند...انجمن ناجی
--------------------------------------- تهیه شده از نرم افزار پرس و جو متعلق به ستاد پاسخگویی به مسائل دینی
امر به معروف و نهي از منكر، يكي از اصول علمي اسلام و از مهم ترين و عظيم ترين فرايض ديني در اسلام و فقه اسلامي است (گردآوری : انجمن ناجی) همانطور كه مي دانيم امر به معروف و نهي از منكر ابعاد مختلفي دارد. هر حكمي از احكام اسلامي اهميت خاصي دارد و عدم انجام آن، خللي در اركان دين ايجاد مي كند. در اين ميان احكامي كه جنبه اجتماعي دارند، در صورت متروك ماندن، خلأ بيشتري در جامعه به وجود خواهد آورد و ضربه بيشتري از اين طريق وارد مي شود. با توجه به امر به معروف و نهي از منكر و آثار مفيد و ارزنده آن، مي توان فهميد كه ترك آن چه وضعيت دردناك و اسفباري در جامعه به وجود خواهد آورد. قرآن كريم از كساني كه نهي از منكر نمي كردند به بدي ياد مي كند و مي فرمايد: «كانوُا لا يَتَناهَون عَن مُنكرٍ فَعَلوُهُ لَبِسَ ما كانوُا يفعَلوُنَ» از كار زشتي كه ديگران انجام مي دادند، نهي نمي كردند. چه بد كاري مي كردند. بنابراين از نظر قرآن، ترك نهي از منكر به عنوان يك امر ناپسند شمرده مي شود. ¤ آثار فردي ترك امر به معروف و نهي از منكر رفته رفته انسان را نسبت به دستورات الهي سست و بي اعتقاد خواهد ساخت. انساني كه ببيند ديگران احكام الهي را زير پا مي گذارند و آزادانه محرمات الهي را مرتكب مي شوند و هيچ كوششي در جهت جلوگيري از رفتار حرام آنها انجام نمي شود، كم كم نسبت به شيوع محرمات الهي در جامعه بي تفاوت خواهد شد. لازمه دينداري واقعي اين است كه انسان احساسات و عواطف خود را در جهت دين خود صادقانه به كار گيرد و با دينداران دوستي و با دشمنان دين خصومت ورزد. اين چنين است كه امر به معروف و نهي از منكر با ايمان و دينداري پيوندي ناگسستني دارد.