تحولات روز افزونی که در زمینه پیشرفت علوم و فنون در قرن اخیر و ورودبه هزاره سوم پدید آمده است باعث تفکرات فلسفی و سیاسی و اجتماعی در بین جوامع شده است
باورهای دینی مردم را دچار شک و تردید نموده و از نظر شیعیان این مسأله مطرح است که وظایف ما در زمان غیبت حضرت امام زمان چیست؟
به طور کلی شیعه عصر غیبت ازنظر هویت تاریخی و عقاید احکام فرعی و وحدت کلمه و محاسن اخلاقی و حقیقت طلبی وانجام وظایف شرعی و دینی چه وظایف مهمی را باید به عهده داشته باشد؟
وظایف شیعیان در عصرغیبت با شیعیان صدر اسلام که کنار پیامبر (ص) و ائمه طاهرین زندگی میکردند علاوه بر آنکه تغییر نکرده حساستر و سنگینتر هم شده است زیرا به هنگام انجام فرائض ووظایف در آن زمان امام و رهبر در کنار آنها به صورت عینی و ملموس بود و امروز درحجاب غیبت است (گردآوری : انجمن ناجی)
وظیفه شیعه در عصر غیبت آن است که بر آنچه از حق و حقیقت به او رسیده ثبات قدم داشته باشد و چنگ بزند به آن حبل متین تا محفوظ بماند این وظایف عصر غیبت در قرآن کریم و روایات و سنت پیامبر (ص) و ائمه با الفاظ مختلف مشخص شده است که به اهم آن میپردازیم:
۱-شناخت امام زمان (عج)
شناخت امام زمان (عج) یکی از اهم وظایف مسلمانان است زیرا وقتی او را بشناسیم و به صفات و خصوصیات آن حضرت آشنا شویم بهتر به وظایف خود به عنوان یک مسلمان میپردازیم.
این شناخت تا آن اندازه اهمیت دارد که بنا به قول حضرت پیامبر (ص) و معصومین هر کس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد چون کسی است که زمان جاهلیت مرده باشد
«من مات و لم یعرف امامزمانه مات میتاً جاهلیه » (مجلسی / ج ۳ ص ۳۸۲)
این شناخت باید ما رامصون بدارد از شک و شبهه نسبت به وجود آن بزرگوار و ما را از اقوال و اعمال وتبلیغات گمراه کننده مدعیان دروغین نجات دهد،
برای چنین شناختی باید دو نوع معرفتداشت
اول شناخت نسبت به شخص امام زمان (عج) از نظر نام و نشان و زندگی و … و دوم شناخت صفات و ویژگیهای آن حضرت (موسوی اصفهانی – ج ۱ ص ۵۱۲)
شناخت ویژگیها و صفات آن حضرت در زمان حاضر اهمیت بسیار زیاد دارد. زیرا وقتی شناخت حاصل شد دیگر امام زمان خود را از یاد نمیبریم و هر گاه از او یاد میکنیم فقط یک نام در ذهن ما نقش نمیبندد بلکه یک شخصیت کامل باصفات عالیه مجسم میگردد که حتی نام والقاب ایشان الگو دهنده به شیعیان خواهد بود.
این شناخت بر ساخت زندگی فردی و اجتماعی تأثیر میگذارد و به دلها گرمی میدهد و به همین علت است که بایددعا کنیم که :
«الهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک خللت عن دینی»
شیخ صدوق در کتاب «کمال الدین » به سند خوداز عبدالعظیم حسنی روایت میکند
روزی بر آقایم محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمدبن علی بن الحسین بن ابی طالب وارد شدم و میخواستم که دربارة قائم از آن حضرت سؤال کنم که آیا همان مهدی است یا غیر او، پس خود آن حضرت آغاز سخن کرد و گفت
« یاابا القاسم، ان القائم منا هوالمهدی الذی یجب ان ینتظر فی غیبه و یطاع فی ظهوره هوالثالث من ولدی» (شیخ صدوق / ج ۲/ص ۳۷۷)
یعنی ای ابوالقاسم به درستی که قائم از ماست و اوست مهدی که واجب است در زمان غیبتش انتظار کشیده شود و در ظهورش اطاعت گردد و او سومین (امام) از فرزندان من است (گردآوری : انجمن ناجی)
امام خمینی (ره) درصحیفة نور میفرمایند :
انتظار فرج انتظار قدرت اسلام است و باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا کند و مقدمات ظهور آن انشاء الله تهیه شود. (امام خمینی / ج ۲/ ۱۹۸)
برای منتظران موعود آخر الزمان در روایات معصومین چنان مقام ومنزلتی بر شمردهاند که انسان تعجب میکند منجمله شیخ صدوق از قول امام صادق (ع) نقل کرده است :
« المنتظر لامرنا کالمتشحط بدمه فی سبیل الله » (شیخ صدوق / ج ۲ ص ۳۷۸)
یعنی منتظر امر (حکومت) ما مثل آن است که در راه خدا در خون خود غلتیده باشد.
در همان کتاب به نقل از امام صادق (ع) روایت دیگری به این شرح در فضیلت منتظران آن حضرت نقل شده است
« طوبی لشیعه قائمنا المنتظرین لظهوره فی غیبه والمطیعین له فی ظهوره اولئک اولیاء الله الذین لا خوف علیهم و لا یحزنون » (شیخ صدوق / ج ۲ ص ۳۷۵)
یعنی خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبتش منتظر ظهور اویند و در هنگام ظهورش فرمانبردار از او آنان اولیای خدا هستند، همانهاکه نه ترسی بر ایشان هست و نه اندوهگین شوند.
انتظار فرج امام زمان (عج) تا آن اندازه با ارزش است که مقام شیعه را تا اولیاء الله بالا میبرد و چنان حالتی به انسان دست میدهد که ترس و اضطراب و اندوه در درون او نخواهد بود و به قول حضرت امیرالمؤمنین (ع) بهترین اعمال در نزد خداوند بزرگ انتظار فرج است (گردآوری : انجمن ناجی)
مرحوم مجلسی از قول حضرت علی (ع) نقل کرده است :
« انتظروا الفرج ولاتیأ سوا من روح الله فان احب الاعمال الی الله عزوجل انتظار الفرج» (مجلسی / ج ۱۸ص ۱۲۶)
یعنی منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند نا امید نشوید به درستی که خوشایندترین اعمال نزد خداوند عزوجل انتظار فرج است (گردآوری : انجمن ناجی)
وظیفه شیعه منتظر صاحب الزمان ,خود سازی برای اساس معیارهای اصلی است،گوهر وقتی پاک شد قابل فیض میشود و انسان وقتی مهذب گردید شایسته خدمت به حضرت امام زمان میگردد.
خودسازی و تهذیب نفس خود به خود انجام نمیگیرد این وظیفه دردوران کودکی و از دامان مادر باید شروع شود و نظامهای تعلیم وتربیت و جامعه بایدمیدانی را فراهم سازند که در بستر آن افراد به سجایای اخلاقی و معیارهای اسلامی آشنا شوند و متخلق به صفات نیکو گردند.
در توقیع شریفی از جانب آن حضرت به شیخ مفید صادر شده است عامل طولانی شدن غیبت ایشان گناهان و اعمال ناشایستهای است که از شیعیان آن حضرت صادر میشود
« فما یحسبنا عنهم الا ما یتصل بنا عمانکرهه، و لا نؤئره منهم»
(النعمانی / ج ۱۶ ص ۲۰۰)
یعنی تنها چیزی که ما را از آنان (شیعیان) پوشیده میدارد همان چیزهای نا خوشایند است که از ایشان به ما میرسد وخوشایند ما نیست و از آنان انتظار نمیرود.
« اصبروا علی اداء الفرائض و صابروا عدولکم و رابطوا امامکم (المنتظر) » (نعمانی ص ۱۹۹)
یعنی : بر انجام واجبات صبر کنید و با دشمنانتان پایداری کنید و پیوند خود رابه امام منتظر مستحکم نمایید.
پیرو آن حضرت باید دائم به فکر تجدید وادامه عهد و پیمان با آن حضرت باشد ائمه ما سفارش به بیعت و وفای به عهد با امام زمان کردهاند پیوند دائمی شیعیان با ولایت حجت خدا دائمی و نا گسستنی است (گردآوری : انجمن ناجی) هنگامیکه هر روز دعا برای فرج امام زمان میخوانیم و با او تجدید بیعت میکنیم متوجه وظایف خود نسبت به امام زمان میشویم هرگز تن به خواری و بی عدالتی و سستی و رکود وگناه نخواهیم داد و از خود بیگانه نخواهیم شد و هویت خود را از دست نمیدهیم.
۵- الگو قرادادن آن حضرت:
کسی که امام زمان خود را شناخت بایدرفتار وکردار اورا سرمشق خود قرار دهد. کلمات، فرمایشات ایشان را آویزه گوش کند. اهداف و آرمانهای او را بشناسد حتی به معانی و مفاهیم القاب ایشان توجه داشته باشد. اقتدا و تأسی همراه با شناخت ایشان عین اطاعت از فرامین خدا و حضرت رسول الله (ص) است (گردآوری : انجمن ناجی) وقتی آن حضرت را مظهر عدالت گستری میدانیم، عدالتخواهی را پیشه میکنیم، هنگامی که میفهمیم ایشان زهد پیشه هستند و بی توجه به مادیات،ما نیز آنرا سرمشق قرار میدهیم. زمانی که متوجه میشویم ایشان از وظیفه شناسی و مسؤولیت پذیری و وفای به عهد خوشحال میشوند آن را الگو قرار میدهیم.
۶- تکریم و احترام: امام زمان (عج) که رهبری و هدایت ما را به عهده دارد شایسته تکریم است، او را که دوست میداریم و به او عشق میروزیم برای ما ارزشمند و قابل احتراماست، تنها بزرگواری که با ذکر نام او همه از جا بلند میشوند و مستحب است این برخاستن امام زمان است (گردآوری : انجمن ناجی)
حضرت امام رضا (ع) هنگام ذکر نام مبارک ایشان از جا بلندمیشدند و دست بر سر مینهادند و میفرمودند: خدایا فرجش را نزدیک فرما و قیامش راآسان گردان. (صافی ص ۵۰۶)
این برخاستن و تعظیم کردن و تکریم کردن فقط احترام گذاشتن تنها نیست. بلکه نشانهای از همسویی شیعه است جهت قیام و همراهی ما در احترام گذاشتن به ایشان حرمت نهادن به ارزشهای اخلاقی است حرمت نهادن به ترویج اعتقادات است (گردآوری : انجمن ناجی) تکریم خوبیها و بزرگواریهاست بزرگداشت امام و مولی و ولی شیعیان است (گردآوری : انجمن ناجی)
«انا غیر مهملین لمراعاتکم و لا سنین لذکرکم» (طبرسی / ج ۲ ص ۵۹۸)
ما در مراعات حال شما کوتاهی نمیکنیم و یادتان را از خاطر نمیبریم.
وقتی آن حضرت به یاد شیعیان است ما نیز به ایشان که ذخیره هستی و ثمره همه رسالتها و کمالات و سر چشمه همه خوبیها و خیرات و زیبائیهاست باید یاد کنیم،وظیفه شیعیان است که با ذکر نام او و دعا برای سلامتی و فرج و بیان خصال ونیکوئیهای او هر روز از ایشان یاد کنند هر چه این یاد آوری همراه با آگاهی زیادترباشد شناخت بیشتر خواهد بود.
حضرت امام صادق (ع) که خود را از مشتاقان دیدار جمال امام موعود هستند دردعای ندبه با سوز و گداز ار این اشتیاق فرازهای فروانی گفتهاند « عزیز علی ان اری الخلق و لا تری» یعنی برای من دشوار است که مردم را ببینم و تو دیده نشوی
« متی ترانا و تراک » کی شود که ما تو را ببینیم و تو ما را ؟
کسی که شوق دیدار آن حضرت را دارد جز به دیدار او نمیاندیشد و همیشه به یاد اوست و در رفتار و اعمال خودرضای او را میطلبد که رضای خداوند در خشنودی اوست.
تحقیق و پژوهش در شناخت ویژگیهای حضرت امام زمان یکی دیگر از وظایف شیعیان است تا متوجه شود آن که مایه رستگاری بشریت و گسترش عدالت و ریشه کن کننده ظالمان وستمگران است کیست ؟
باید جستجو کرد که او چه نقشی در حیات ما دارد.
آن که خداونداین جایگاه رفیع و این نقش بزرگ را به او عطا فرموده است چه کسی است؟
این جستجو وتحقیق نوعی تکلیف است که شیعه در دوران غیبت وظیفه دارد که بنا به تعهدات خویش درمسیر اهداف ولایت که همان غایت رسالت است تلاش کند.
زیرا جستجو برای شناخت حضرت امام زمان (عج) به منظور تحقق همان اهداف است (گردآوری : انجمن ناجی)