حقالناس یک اصطلاح فقهی خاص در ابواب قضا، شهادت و حدود است (گردآوری : انجمن ناجی) در لغت به معنای «حق مردم» میباشد و در کنار حقالله، اساس حقوق اسلامی را تشکیل میدهد. ترکیب اضافی حقالناس، از نوع اضافه ملکی بوده و اضافه حق به ذیحق است (گردآوری : انجمن ناجی) به این مفهوم حق متعلق به مردم است (گردآوری : انجمن ناجی) برخلاف حقالله که در آن حق، حکم جعل شده توسط خدا است (گردآوری : انجمن ناجی) در حقالله، حق اضافه به جاعل است (گردآوری : انجمن ناجی) حقالناس نیز مانند حقالله، توسط خداوند جعل شده و فقط امر آن به مردم سپرده شدهاست (گردآوری : انجمن ناجی)[۱]
حق الناس حقوقی است که افراد در مقابل سایر افراد جامعه بر گردن دارند. مانند بازگرداندن قرض، عذرخواهی و جلب رضایت در قبال اشتباهات و زیانهایی که به آنها رسانده و همچنینحسن ظن به ایشان.
بر مبنای اعتقادات اسلام حق الناس از حق الله مهم تر است (گردآوری : انجمن ناجی) و پاسخ دادن حق الناس در روز قیامت دقیق تر از پاسخ دادن به حق اللهاست (گردآوری : انجمن ناجی) چرا که خداوند حق خود را میبخشد ولی حق مردم را باید صاحبان آن (مردم) ببخشند.
حق الناس
بعضی کارها را برای این انجام می دهیم که دستور خداوند را اطاعت کنیم، به این کار حق الله گفته می شود. نماز خواندن، امر به معروف، دوری از گناهان از این گروه هستند. بعضی از کارهای دیگر که در طی شبانه روز برای خودمان انجام می دهیم حق النفس نام دارد.
بخشی دیگر از کارها، وظیفه ی ما نسبت به دیگران است (گردآوری : انجمن ناجی) ما موظفیم به نیازمندان کمک کنیم، دیگران را آزار ندهیم، حق دیگران ار رعایت کنیم و به کسی ظلم نکنیم. به این وظایف حق الناس می گویند.
خداوند بزرگ در قرآن کریم به بعضی از نمونه ها ی حق الناس اشاره کرده و می فرماید:
ای کسانی که ایمان آورده اید، از گمان فراوان درباره ی دیگران بپرهیزید، زیرا بعضی از گمان ها گناه است (گردآوری : انجمن ناجی) و (در کار یکدیگر) تجسس نکنید و بعضی از شما غیبت بعضی دیگر را نکند. آیا کسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده اش را بخورد؟ این کار برای شما ناپسند است، پس در برابر خداوند پرهیزگار باشید.[۲]
این آیه به خوبی نشان می دهد که حق الناس فقط در حقوق مالی مردم نیست، بلکه حفظ آبرو، اسرار و شخصیت آنان نیز جزء حق الناس است (گردآوری : انجمن ناجی)
کسانی که آتش را در جنگل روشن کنند و سپس هنگام رفتن، آن را خاموش نکرده و باعث آتش سوزی وسیعی می شوند، یا رودخانه ای را آلوده می کند، مسئول تمام کسانی است که این نعمت ها محروم شده اند.
پیامبر اکرم در مورد این گونه افراد می فرمایند: از رحمت خدا دور است کسی که توقف گاه ها و استراحت گاه های عمومی را آلوده کند و {همچنین} کسی که راه عبور مردم را سد کند.
محسن کدیور. «امام سجاد و حقوق مردم». در حقالناس. چاپ اول. تهران: تهران کویر، ۱۳۸۷. ۷۵ تا ۷۷. شابک ۹۶۴-۸۱۶۱-۸۲-۸.