پریدن پلک چشم، اسپاسم ها (گرفتگی عضلات) و گاهی پلک زدن ها، تکراری و غیر قابل کنترل هستند که معمولا در پلک بالایی رخ می دهد.
این انقباضات (blepharospasm) معمولا بر عضلات هر دو چشم تاثیر می گذارند. اگر شما دچار این حالت باشید، ممکن است یک حرکت غیر ارادی را که هر چند ثانیه، یک تا دو دقیقه طول می کشد و یا عود می کند تجربه کنید.
اکثر مردم دچار انقباضات جزئی پلک چشم در طول زندگی خود می شوند. علل آن عبارتند از:
- خستگی
- استرس
- کافئین (مثل قهوه)
شکل جزئی پریدن پلک، بی ضرر و بدون درد است (گردآوری : انجمن ناجی) این حالت معمولا خود به خود از بین می رود. اما می تواند آزاردهنده هم باشد، به ویژه در شرایطی که اسپاسم (انقباض عضلانی) به اندازه کافی قوی باشد و پلک ها را به طور کامل ببندد.
در برخی موارد، انقباض پلک مدت طولانی ادامه دارد. برخی افراد، اسپاسم های مکرر در طول روز را تجربه می کنند. علائم می توانند روزها، هفته ها یا حتی ماه ها بعد دوباره برگردند. این حالت می تواند استرس های روحی زیادی ایجاد کند و با زندگی فرد تداخل داشته باشد.
در جدی ترین شکل، انقباض پلک می تواند مزمن شود. این حالت می تواند باعث چشمک زدن مداوم و دوبینی شود. اگر منجر به شرایطی شود که در آن باز نگه داشتن چشم فرد مشکل باشد، می تواند باعث اختلال دید شدید شود
گاهی اوقات، انقباضات و زنش پلک می تواند نشانه ای از مشکلات دیگر چشم باشد، از قبیل:
- بلفاریت (التهاب پلک)
- خشکی چشم
- حساسیت به نور
- ناخنک چشم
به ندرت می تواند نشانه ای از یک اختلال مغزی یا عصبی باشد، مانند:
- فلج بل
- دیستونی
- بیماری پارکینسون
- تیک عصبی
زنش و انقباض پلک همچنین می تواند عارضه برخی داروها باشد. رایج ترین داروهای مطرح در این مورد، داروهای مورد استفاده در درمان جنون و صرع می باشند.
انواع انقباض پلک
سه نوع متداول از زنش و انقباض پلک وجود دارد:
1- زنش پلک جزئی
2- انقباض پلک (blepharospasm) خوش خیم
3- اسپاسم نیمه صورت
1- زنش پلک جزئی اغلب در ارتباط با عوامل زندگی ایجاد می شود، مانند:
- خستگی
- استرس
- کمبود خواب
- استفاده از الکل، تنباکو و یا کافئین
این حالت هم چنین می تواند به دلیل تحریک سطح چشم (قرنیه) یا غشاهای پوشاننده پلک (ملتحمه) ایجاد شود. گاهی اوقات علت زنش پلک جزئی ناشناخته باقی می ماند که تقریبا در همه موارد، بی ضرر و بدون درد است (گردآوری : انجمن ناجی)
2- انقباض پلک خوش خیم معمولا در اواسط تا اواخر دوران بزرگسالی ایجاد می شود و به تدریج توسعه می یابد. این حالت در زنان دو برابر مردان است (گردآوری : انجمن ناجی)
به طور معمول، انقباض پلک خوش خیم با تحریک بیش از حد چشم یا چشمک زدن مکرر شروع می شود و عوامل زیر می توانند آغازگر آن باشند:
- خستگی
- استرس
- عوامل محرک مانند نور، باد و یا آلودگی هوا
به تدریج که وضعیت بدتر می شود، ممکن است منجر به افزایش حساسیت نسبت به نور، تاری دید و انقباض عضلات صورت شود. در موارد شدید، اسپاسم می تواند آن قدر شدید باشد که پلک را تا چند ساعت بسته نگه دارد.
محققان بر این باورند که این بیماری ممکن است ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی باشد. با وجودی که این بیماری معمولا به صورت تصادفی رخ می دهد، گاهی در خانواده ها به صورت ارثی تکرار می شود.
3- اسپاسم نیمه صورت بسیار نادر است و باعث درگیری عضلات دیگری غیر از عضلات پلک می شود. این حالت معمولا شامل عضلات اطراف دهان نیز می شود. بر خلاف انواع دیگر زنش و انقباض پلک، معمولا تنها یک طرف صورت را درگیر می کند.
در اغلب موارد، اسپاسم نیمه صورت ناشی از فشار یک شریان بر روی عصب عضلات صورت می باشد.
چه موقع باید به چشم پزشک مراجعه کرد؟
- انقباض یا اسپاسم اطراف چشم
- اسپاسم صورت که بیشتر از یک هفته طول بکشد
- زنش پلکی که بیش از یک هفته هم چنان ادامه داشته باشد
- انقباضی که به طور کامل پلک شما را ببندد.
- اسپاسم عضلانی که درگیری عضلات دیگر صورت را نیز ایجاد کند
- قرمزی، تورم و یا ترشح از چشم
- افتادگی پلک فوقانی
اگر پزشک شما مشکوک شود که یک اختلال مغزی یا عصبی عامل پریدن پلک شماست، شما را برای علائم رایج دیگر بررسی می کند و یا شما را به یک متخصص مغزواعصاب و یا متخصص دیگر ارجاع می دهد
درمان
در اغلب موارد، زنش پلک جزئی حتی بدون این که شما متوجه شوید از بین می رود.
اگر خشکی چشم باعث سوزش قرنیه یا ملتحمه و تحریک چشم شود، درمان آن با اشک مصنوعی باعث بهبود می شود.
تا کنون، پزشکان درمان موفقی برای انقباض پلک خوشخیم نیافته اند. اما گزینه های مختلفی برای کاهش شدت آن به کار می روند.
شایع ترین این درمان ها استفاده از سم بوتولینوم (که هم چنین به عنوان بوتاکس یا Xeomin شناخته می شود) است (گردآوری : انجمن ناجی)بوتاکس به طور معمول برای بیماران مبتلا به اسپاسم نیمه صورت توصیه می شود. هنگامی که در مقادیر بسیار کم به عضلات چشم تزریق می شود، ممکن است اسپاسم را برای چند ماه کاهش دهد، اما تاثیر آن به تدریج کاهش می یابد و تکرار آن ضروری است (گردآوری : انجمن ناجی)
درمان های جایگزین برای انقباض خوشخیم پلک عبارتند از:
- طب سوزنی
- هیپنوتیزم
- کایروپرکتیک
- تغذیه درمانی
اما مزایای این درمان ها از طریق مطالعات علمی ثابت نشده است (گردآوری : انجمن ناجی)
اگر درمان های دیگر با شکست رو به رو شوند، روش جراحی گزینه آخر است (گردآوری : انجمن ناجی)
هم چنین به طور کلی برای بیماران مبتلا به اسپاسم نیمه صورت از روش جراحی مغز و اعصاب برای کاهش فشار شریان بر روی عصب صورت استفاده می شود.
در حالی که چنین اقدامات جراحی معمولا نتایج دائمی ایجاد می کنند، ولی می توانند منجر به عوارض جدی نیز شوند. علاوه بر این، هر گونه عوارض جانبی به احتمال زیاد به طور دائمی باقی می ماند.
زدن پلک که در اصطلاح عامیانه پریدن پلک می گویند همان حرکت غیر ارادی وناخواسته و باعث ایجاد ناراحتی است که در بسیاری از موارد منشا عصبی داشته و یک ناراحتی روحی و یا چیزی شبیه به این مسئله می تواند باعث ایجاد آن گردد.
پلک زدن به مانند نفس کشیدن به کار خود ادامه می دهد وامری غیر ارادی است و موجب زدودن غبار از سطح چشم شده و آن را مرطوب نگاه می دارد پلک زدن دائمی در اصل یک پیام درخواست کمک است که یا چشم خشک شده و یا جسمی خارچی در آن قرار دارد که با حرکات طبیعی پلک از آن خارج نشده است .
گاهی اوقات لنز تماسی نیز باعث حالت می شود که ناشی از تجمع ذرات در لنز می باشد در افراد مسن که سابقه سکته مغزی داشته اند و یا مبتلا به پارکینسون می باشند ممکن است اسپاسم پلک ها رخ دهد و پلک زدن با شدت بیشتری ایجاد گردد و با اضطراب وخیم تر گردد.
بیشتر افراد تنها هنگامی دچار لرزش واضح می شوند که تحت فشار عصبی بوده یاخسته باشند همچنین می تواند عارضه جانبی بعضی داروها باشد .
راههای کاهش شدت بدون در نظر گرفتن علت آن شامل موارد زیر است:
دور کردن استرس
کاهش مصرف قهوه بدلیل کافئین موجود در قهوه لرزش ایجاد می گردد.
استراحت کافی
برخی از داروها مثل داروهای درمان آسم باعث لرزش می گردد.برای بررسی بیشتر می توانید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
اين گرفتاري ها معمولا پلک پايين يک چشم را درگير مي کنند،اما امکان دارد که پلک بالايي نيز درگير شود و اغلب آنها دائمي نيستند البته ممکن است هفته ها يا حتي ماه ها طول بکشند.
جهت حل گرفتاري چشم ما بايد علت اساسي اين گرفتاري آزاردهنده را مشخص کنيم. پزشکان به اين عارضه myokymia مي گويند. انقباض عضلاني ماهيچه هاي چشم مي تواند به وسيله يکي از موارد زير تشديد شود: ۱. استرس ۲. خستگي ۳. مصرف زياد کافئين ۴. مصرف الکل ۵. خشکي چشم ۶. خستگي چشم ۷.حساسيت ۸. کمبود تغذيه
اغلب، پرش هاي پلک که به طور ناگهاني آغاز مي شوند، خوش خيم هستند؛ اين بدين معناست که اين حالت جدي نيست يا نشانه يک گرفتاري پزشکي نمي باشد. اما پرش چشم گاهي به سختي درمان مي شود و تنها راه درمان اين پرشها، کشف علت و رفع آنها است (گردآوری : انجمن ناجی)
بسياري از انواع مهم پرش پلک به دليل حالات عصبي مثل انقباض هاي عضلاني غير قابل کنترل(blepharospasmيا hemifacial spasm)مي باشد. اين حالات رايج نيستند و توسط يک چشم پزشک بايد تشخيص داده شده و درمان شوند.
علت پرش چشم ما چيست؟
استرس: وقتي ما دائما تحت استرس قرار مي گيريم، بدن ما به صورت هاي متفاوتي از خود واکنش نشان مي دهد. پرش چشم مي تواند يکي از نشانه هاي استرس در ما باشد به خصوص زمانيکه اين پرش با گرفتاري هاي بينايي نيز همراه باشد مثل بيماري آستنوپيا. اگر عوامل استرس را کاهش دهيد، به يقين پرش چشم شما نيز متوقف خواهد شد. زمانيکه چشم شما پرش دارد، احساس مي کنيد همه آن را مي بينند ولي بايد بدانيد شما بيش از حد حرکت چشمتان را بزرگ مي کنيد زيرا معمولا اين قبيل حرکات به قدري نامحسوس هستند که ديگران اصلا متوجه آن نمي شوند.
خستگي
: کمبود خواب به دليل استرس يا بعضي عوامل ديگر انقباض عضله هاي چشم شما را افزايش مي دهد و اين حرکات را در پلکتان به وجود مي آورد، بنابراين خواب خود را تنظيم کنيد.
خستگي چشم
: به هر دليل که به به چشم خود فشار آوريد. مثلا شما احتياج به عينک يا تغيير شماره عينکتان داريد و اهميت ندهيد چشم شما انرژي زيادي را بايد صرف کند و اين مسئله پرش چشم شما را تشديد مي کند.
از علل بسيار رايج فشار مربوط به بينايي استفاده بيش از حد از کامپيوتر، کتابچه، تلفن همراه مي باشد که موجب خستگي چشم (eye strain) مي شود. اگر پرش چشم، شما را خيلي اذيت مي کند و بسيار طول کشيده است (مثل گرفتاري که براي همسر بيمار من به وجود آمده بود) براي معاينه به يک پزشک مراجعه کنيد. زيرا ممکن است ديد شما نياز به اصلاح داشته باشد. اگر شما اکثر وقت خود را با کامپيوتر مي گذرانيد حتما با چشم پزشک در مورد استفاده از عينک مخصوص کامپيوتر صحبت کنيد.
کافئين و الکل:
بسياري از کارشناسان معتقدند مصرف مقدار زياد کافئين و الکل، پرش چشم را تشديد مي کند. اگر ميزان کافئين شما (قهوه، چاي، نوشابه گازدار و غيره) افزايش يابد، تمام تلاش هاي قبلي شما براي بهبود مشکل پرش پلک از بين مي رود.
خشکي چشم:
بيش از نيمي از مردم سالخورده به دليل سن زياد خشکي چشم دارند. در ضمن خشکي چشم در افرادي که از کامپيوتر و يا از داروهاي خاصي (مثل آنتي هيستامين، داروي ضد افسردگي و...) استفاده مي کنند و نيز اشخاصي که لنزهاي تماسي به کار مي برند و کافئين و يا الکل مصرف مي کنند بسيار معمول است (گردآوری : انجمن ناجی)اگر شما خسته باشيد و تحت فشار قرار گيريد، خشکي چشمتان پيشرفت خواهد کرد. بهترين راه آن است که شما براي تشخيص خشکي چشمتان به پزشک مراجعه کنيد. شما امروزه اين شانس را داريد که از درمان هاي مختلف براي کاهش خشکي چشم برخوردار شويد.
کمبودهاي غذايي: بعضي گزارش ها حاکي از اين است که کمبود مواد تغذيه اي خاص مثل منيزيم باعث تشديد انقباض هاي عضلاني چشم مي شود. اگرچه اين گزارش ها داراي بديهيات علمي نيستند، من نمي توانم تأثير آن را به عنوان علت پرش چشم منکر شوم.
اگر شما مشکوک به کمبود مواد تغذيه اي باشيد، اين عامل بي تأثير نخواهد بود. به هر حال من به شما پيشنهاد مي دهم با پزشک خانوادگي تان در مورد اين مسائل صحبت کنيد. زيرا مشاوره پزشکي از خريد محصولات غذايي فراتر از سطح نياز مؤثرتر است (گردآوری : انجمن ناجی)
آلرژي: افرادي که حساسيت دارند دائما از خارش، پف کردگي و آبريزش چشم ها رنج مي برند. در اين حالت موقعيکه چشم ها مالش داده مي شوند، هيستامين موجود در پلک چشم آزاد مي شود و اشک جاري مي گردد. اين مسئله اساسي است زيرا شواهد نشان داده اند هيستامين خود از علل پرش چشم مي باشد.
به منظور جبران کردن اين گرفتاري، عده اي از چشم پزشک ها قطره ها يا قرص هاي آنتي هيستامين را براي جلوگيري از پرش چشم به کار مي برند. اما فراموش نشود که داروهاي آنتي هيستامين خود موجب خشکي چشم مي شوند.بهترين راه آن است که با چشم پزشک ملباسمو کنيد تا بهترين روش را براي چشمانتان به کار گيريد.
درمان پرش چشم:
در موارد بسيار اندک پرش چشم ادامه دار مي شود. درمان بعضي از آنها با تزريق بوتاکس مفيد خواهد بود، زيرا اين روش جلوي انقباضات ماهيچه را مي گيرد. اگر انقباضاتي که موجب پرش چشم شما مي شوند نيمي از صورت يا تمام چشم را احاطه کرده باشند حتما به يک چشم پزشک براي تشخيص درست و درمان آن مراجعه کنيد. زيرا اين انقباضات نهايتا منجر به بسته شدن کامل چشم شما مي شود.
داشتن خشکي چشم همراه با استفاده غلط از لنزهاي تماسي بيمار را به اين گرفتاري دچار کرده بود. خوشبختانه من اين گرفتاري آزار دهنده را با تجويز عدسي هاي دو ديد که از مواد مخصوصي براي بيماران دچارخشکي چشم طراحي شده اند حل کردم.