کک ها حشراتی از راسته سیفوننپترا هستندCtenocephalides
کک ها حشراتی از راسته سیفوننپترا هستند. حشراتی کوچک، بدون بال و خونخوار که حرکت های جهشی دارند. کک ها بیشتر از پستانداران و گاهی از پرندگان خونخواری می کنند. به طور کلی از 3000 گونه کک فقط 12 گونه به انسان حمله می کنند. مهمترین گونه های کک، کک جوندگان، کک انسان و کک گربه (Ctenocephalides felis) و کک سگ (Ctenocephalides canis) هستند.گزش آن ها باعث تحریک، ناراحتی شدید و خونریزی می شود. کک جوندگان ناقل مهم طاعون خیارکی و تیفوس منتقله توسط کک است (گردآوری : انجمن ناجی) کک های گربه کرم های نواری (ستودها) را منتقل می کند. کک تونگا (کک شنی) پوست انسان را سوراخ کرده و باعث عفونت می شود. کک هایی که انسان را می گزند در بیشتر نقاط جهان یافت می شوند.
2
مشخصات کک ها و نحوه زندگی آن ها
کک ها اغلب منازلی را که حیوانات خانگی از جمله سگ و گربه در آن ها نگه داری می شود؛ درگیر می کنند. عمومی ترین انگل در سگ ها در حقیقت از طریق کک به او سرایت می کند. عموماً کک های سگ در اروپا یافت می شوند به طوری که کک هایگربه عموماً در آمریکا یافت می شود. کک های گربه در موارد نادر با خود بیماری هایی را حمل می کنند. کک ها می توانند به لباس ها یا حیوان شما بچسبند. آن ها در حیاط ها، پرورشگاه های سگ و گربه، جنگل ها و پارک ها یا در مکان های دیگری که حیوانات در آنجا زندگی می کنند؛ یافت می شوند. چون این ها مکان هایی هستند که کک ها می توانند میزبان های خود را پیدا کرده و تولید مثل کنند. یک کک ماده می تواند در روز 50 تخم بگذارد. بر اساس تحقیقات آزمایشگاهی، فقط 50% از تخم های هر کک به لارو تبدیل می شوند و در حدود 35% از لاروها موفق به تنیدن پیله و تشکیل پوپ می گردند. جای خوشبختی است که از کل تخم های اولیه کک فقط 5% آن ها به بلوغ می رسند.
3
نحوه زندگی کک ها
چرخه زندگی کک ها شامل 4 مرحله تخم، لارو، شفیره و بالغ است (گردآوری : انجمن ناجی) کک های بالغ 1 تا 4 میلیمتر طول و بدنی بیضی شکل دارند و در طرفین فشرده و بدون بال هستند. همچنین پاهای آن ها رشد مناسبی داشته و برای پریدن سازگاری دارند. تخم کک ها حدود 0.5 میلیمتر طول دارد و تخم مرغی شکل و سفید می باشد. کک روی میزبان خود تخم گذاری می کند، که این تخم ها از بدن میزبان روی فرش، زمین، خاک یا هر جای دیگری میافتند و در شرایطی که دمای هوا اندکی بالا و هوا نسبتاً مرطوب باشد می توانند دوام بیاورند و چرخه زندگی خود را کامل کنند. در عرض 10 روز پس از قرار گرفتن تخم در محیط مناسب، لارو کرم مانندی که فاقد ضمائم حرکتی است خارج می شود. این لاروها از زیر سطح خاک حرکت می کنند و یا اگر داخل اتاق باشد به داخل فرش ها و یا شکاف های کف نفوذ می کنند، لاروها از مدفوع کک های بالغ تغذیه می کنند و در عرض 5-12 روز پیله ای ابریشم مانند (silk like cocoon) در اطراف خود تولید و در آن شفیره گذاری می کنند. خروج حشره بالغ از پیله بسته به شرایط ممکن است از 5 تا 140 روز طول بکشد، پس از خارج شدن حشره بالغ از پیله، خود را به میزبانش می رساند و ادامه عمرش را که حدود 100 روز می باشد روی میزبان سپری می کند.
چرخه زندگی کک معمولاً در عرض 3-4 هفته کامل می شود. کک ها 48 ساعت پس از اولین خونخواری، جفت گیری کرده و به تولید تخم می پردازند. کک ها نسبت به سرما حساسند و در زمستان قادر به تحمل سرمای هوای بیرون از منزل نیستند و در ساختمان هایی که هوای گرم و مرطوب و غذای کافی وجود دارد به سر می برند.
4
به طور معمول انسان به وسیله کک گربه (کتنو سفالیدس فلیس)، بیشتر از کک سگ (کتنوسفالیدس کنیس) گزیده می شود.
کک انسان (پولکس ایرتیانس) علی رغم نامش خطر چندانی برای انسان ندارد. کک ها معمولا از روی زمین به قسمت هایی از بدن انسان مانند مچ و ساق پا که دسترسی به آن آسان است می جهند. هر چند به تمام قسمت های بدن انسان ممکن است حمله شود. گزش کک سبب تحریک و گاهی ناراحتی زیاد می شود. آلودگی های زیاد به کک ممکن است سبب واکنش های شدید و درماتیت شود.
5
بیماری های قابل انتقال از کک ها:
طاعون
یک بیماری باکتریایی است که ابتدا در میان حیوانات وحشی مثل رات ها و دیگر جوندگان بروز می کند. عامل طاعون باکتری یرسینا پستیس است، که به وسیله کک ها انتقال می یابد.
تیفوس ککی
نام دیگر آن تیفوس مورن است، عامل آن ریکتسیا تیفی است و به طور تک گیر در جمعیت رات ها و موش ها اتفاق می افتد. این بیماری به طور کلی توسط کک های جوندگان و گربه انتقال پیدا می کند.
بیماری تولارمی
به وسیله باسیل فرانسیسلا تولارنسیس ایجاد می شود.
6
اقدامات کنترل
حفاظت فردی: استفاده از دور کننده های شخصی
اقدام های ساده بهداشتی: برای از بین بردن کک ها، تخم ها، لاورها و پیله ها می توان خانه را تمیز نموده و کف اتاق ها را شست. استفاده از جارو برقی نیز موثر است (گردآوری : انجمن ناجی)
سمپاشی: در آلودگی های شدید جهت ریشه کنی موثر کک ها می بایست سمپاشی با سمومی از قبیل (پیروتروئیدها، پروپکسور، بندیوکارب) انجام گیرد.
7
برای یک مبارزه کلی با کک ها می توان کف منازل و مسیر حرکت جوندگان را با ددت 5-10 درصد، گامکسان 1 درصد یا دیلدرین 0.5(نیم) درصد سمپاشی کرد یا گرد حشره کش را به داخل لانه جوندگان پاشید. در بسیاری از نقاط دنیا گونه های گزنوپسیلا کئوپیس و پولکس ایریتانس نسبت به ددت دیلدرین و گامکسان مقاوم شده اند بنابراین استفاده از حشره کش های فسفره یا کاربامات ها مثل دیازنیون2 درصد، فنتیون(بایتکس) 2 درصد، مالاتیون 5 درصد، فنتروتیون (سومیتیون) 2 درصد آیدو فنفوس 2 درصد با سوین 5-3 درصد بهتر است (گردآوری : انجمن ناجی)
برای مبارزه با کک های سگ و گربه می توان از حشره کش های انتخابی مثل گامکسان 1 درصد مالاتیون 2-5 درصد کارباریل 3-5 درصد با پیرترین 1 درصد برای گرد پاشی بدن سگ و گربه استفاده شود.
8
به دنبال یافتن راه حلی برای مبارزه با کک ها، با بررسی انواعی از گیاهان، تعدادی از آن ها که دارای ترکیبات موثری در جهت فراری دادن حشرات بودند شناسایی گردیدند.
این گیاهان عبارت بودند از: بابونه، سیر، اوکالیپتوس، پونه، شمعدانی، درخت چای (روغن این درخت)، و اوسطوخودوس.
جهت ساخت ترکیب موثری از آن ها، عصاره این گیاهان به صورت عرق گیری تهیه گردید. سپس از مقدار کمی وازلین، پمادی تهیه شد.
در بررسی نتایج حاصل از آزمایشات انجام شده، معلوم شد به احتمال 95% پماد مذکور می تواند سبب دور کردن کک ها و کاهش گزش آن ها شود.