افزایش پرولاکتین خون
افزایش پرولاکتین خون یک بیماری نسبتاً شایع است که می تواند منجر به اختلالات عادات ماهیانه و ناباروری در خانمها و اختلالات جنسی در مردان شود. هورمون پرولاکتین مسئول تولید شیر توسط سینه ها است و یکی از علائم مهم آن در خانمها ترشح نابجای شیر می باشد.
هورمون پرولاکتین مسئول تولید شیر توسط سینه ها است و یکی از علائم مهم آن در خانمها ترشح نابجای شیر می باشد. افزایش پرولاکتین خون یک بیماری نسبتاً شایع است که می تواند منجر به اختلالات عادات ماهیانه و ناباروری در خانمها و اختلالات جنسی در مردان شود. پرولاکتین یک پروتئینی است که از 198 اسیدآمینه تشکیل شده است و وزن آن 23 کیلو دالتون می باشد. این هورمون توسط سلولهای مولد شیر در قسمت قدامی غده هیپوفیز ترشح می شود. وظیفه اصلی این هورمون تکامل سینه ها (پستان) در دوران حاملگی و تحریک تولید شیر توسط سینه ها می باشد. هر هورمونی در بدن برای اینکه اثرات خود را بگذارد باید به گیرنده مربوطه بر روی سلولهای بافت هدف بنشیند؛ بنابراین هر عضوی که دارای گیرنده یک هورمون بخصوصی باشد تحت تاثیر آن قرار خواهد گرفت.
علاوه از سینه، غدد جنسی (تخمدان و بیضه)، سلولهای لنفاوی و کبد نیز دارای گیرنده برای هورمون پرولاکتین می باشند. ترشح این هورمون متناوب است و خواب، استرس و هر نوع تحریک قفسه سینه سبب ترشح این هورمون می شوند. این هورمون هم در مردان وجود دارد و هم در زنان. میزان طبیعی آن 30-20 نانوگرم در هر میلی لیتر خون است که در خانمها قدری بیشتر است (گردآوری : انجمن ناجی) پرولاکتین خون پس از زایمان افزایش می یابد و افزایش آن در سایر موارد هم در مرد و هم در زن مرضی است (گردآوری : انجمن ناجی) علت حدود 40 درصد موارد افزایش پرولاکتین خون یک تومور خوش خیم هیپوفیز بنام آدنوم هیپوفیز می باشد. ولی افزایش پرولاکتین خون می تواند علل بسیار دیگری داشته باشد که به تعدادی از آنها اشاره خواهد شد.
کار اصلی پرولاکتین تحریک سلولهای سینه برای تولید شیر می باشد. یکی از عللی که خانمها در طی دوران شیر دادن معمولاً حامله نمی شوند این است که مقادیر زیاد پرولاکتین تولید هورمونهائیکه سبب تخمک گذاری می شوند را مهار می کند. ولی این حتمی نیست و یک خانم در دوران شیردهی هم می تواند حامله شود. تولید پرولاکتین توسط هیپوفیز تحت کنترل یک واسطه عصبی بنام دوپامین می باشد. دوپامین سبب مهار ترشح پرولاکتین می گردد. میزان دوپامین در بدن به راحتی توسط یک عده موارد و مصرف بعضی از داروها به آسانی کم و زیاد می شود و بنابراین میزان هورمون پرولاکتین را در خون تحت تاثیر قرار می دهد. میزان شیوع افزایش پرولاکتین خون چقدر است؟
افزایش پرولاکتین خون یک بیماری نسبتا شایع است و از هر صد نفر یک نفر مبتلا به آن می باشد. ده تا 40 درصد خانمهائیکه پس از شروع پریود ماهانه، دچار قطع پریود ماهانه می شوند، دارای افزایش پرولاکتین خون هستند. در حدود 75 درصد خانمهائیکه مبتلا به قطع عادت ماهیانه به همراه ترشح شیر از سینه ها می شوند، دارای افزایش پرولاکتین خون هستند. از این بیماران 30 درصد دارای تومور مترشحه پرولاکتین در هیپوفیز می باشند. عوارض افزایش پرولاکتین خون کدامها هستند؟
اگر علت افزایش پرولاکتین خون تومور هیپوفیز باشد، این توده بزرگ شده و بافتهای اطراف خود در داخل مغز را تحت تاثیر قرار داده و سبب ایجاد عوارض مهم می شود. اگر با درمان میزان پرولاکتین طبیعی شود و توده هیپوفیز چروکیده گردد علائم برطرف می شوند. افزایش پرولاکتین خون سبب پوکی استخوان می شود و در افرادیکه دارای افزایش پرولاکتین خون هستند از میزان تراکم استخوان 25 درصد کاسته می شود.
علائم افزایش پرولاکتین خون در خانمها هم شدیدتر بوده و هم زودتر ظاهر می شوند. علائم اصلی در خانمها عبارتند از: کاهش پریودهای ماهیانه، قطع پریود، ترشح شیر از سینه ها و ناباروری. در خانمها پس ار یائسگی اگر مبتلا به افزایش پرولاکتین خون شوند، میزا شیوع ترشح شیر کمتر خواهد بود. اگر علت، تومور غده هیپوفیز باشد در 90 درصد موارد اندازه توده کمتر از 10 میلیمتر است که به آن میکروآدنوم می گویند. در مردان توده هیپوفیز به عنوان علت افزایش پرولاکتین خون کمتر دیده می شود و سایر علل افزایش دهنده میزان پرولاکتین بیشتر است (گردآوری : انجمن ناجی) در مردان اگر توده هیپوفیز سبب افزایش پرولاکتین خون شود علائم آن بصورت اختلال بینائی (چون توده در مجاورت اعصابی قرار دارد که مسئول بینائی هستند و بزرگ شدن توده این اعصاب را تحت فشار قرار می دهد) و سردرد خواهد بود. در مردان در 60 درصد موارد اندازه توده هیپوفیز بیشتر از 10 میلی متر بوده که به آن ماکروآدنوم می گویند. کشف افزایش پرولاکتین خون در مردان اکثرا اتفاقی است (گردآوری : انجمن ناجی) من به تجربه شخصی خود در مردانیکه بعلت اختلالات جنسی یا ناباروری مراجعه می کنند، زیاد افزایش پرولاکتین خون می بینم. علائم اصلی در مردان عبارتند از: اختلالات جنسی، سردرد و اختلالات بینائی
افزایش پرولاکتین خون سبب کاهش هورمون مردانه یا همان تستوسترون خون می شود. علل افزایش پرولاکتین خون کدامها هستند؟
در هر خانمی که با اختلالات عادات ماهیانه و ناباروری و در هر مردیکه با اختلالات جنسی مراجعه نماید، باید تشخیص افزایش پرولاکتین خون مد نظر باشد. افزایش پرولاکتین خون در دوران حاملگی و پس از زایمان طبیعی است (گردآوری : انجمن ناجی) سایر علل عبارتند از: عدم ناشتا بودن هنگام خون گیری، نارسائی کلیه، نارسائی کبد و کم کاری تیروئید. ولی شایعترین علت افزایش پرولاکتین خون مصرف بعضی از داروها بخصوص داروهای اعصاب می باشند. لیست این داروها بسیار بلند بالا است ولی مهمترین آنها عبارتند از:
• مهار کننده های گیرنده دوپامین: مثل فنوتیازینها، ریسپریدون، متوکلوپروماید، سولپرید و پیموزید.
• داروهائی که سبب تخلیه دوپامین بدن می شوند: مثل متیل دوپا و رزرپین.
• و سایر داروها: ایزونیازید، دانازول، ضدافسردگیهای سه حلقه ای، وراپامیل، استروژنها، سیپروهپتادین، مواد مخدر، کوکائین، و سایمتیدین. روش تشخیص افزایش پرولاکتین خون
با اندازه گیری میزان پرولاکتین خون به راحتی می توان آنرا تشخیص داد. اگر ما مشکوک به وجود توده هیپوفیز هستیم، بهترین تست تشخیصی MRI است (گردآوری : انجمن ناجی) در مواردیکه میزان پرولاکتین سرم بیش از 250 نانوگرم در میلی لیتر است احتمال وجود توده هیپوفیز بیشتر است و در مواردیکه میزان پرولاکتین سرم کمتر از 100 نانوگرم در میلی لیتر می باشد، احتمال وجود توده هیپوفیز اندک است (گردآوری : انجمن ناجی) داروها می توانند میزان پرولاکتین خون را بشدت افزایش دهند. اگر میزان پرولاکتین خون بیش از 500 نانوگرم در میلی لیتر باشد، احتمال وجود ماکروآدنوم بیشتر است (گردآوری : انجمن ناجی) درمان افزایش پرولاکتین خون
اگر علتی برای افزایش پرولاکتین خون وجود داشته باشد، باید علت اصلی برطرف شود. مثلا اگر علت دارو است باید پزشک معالج در مورد قطع و یا تغییر آن تصمیم بگیرد و یا اگر علت کم کاری تیروئید می باشد، باید کم کاری تیروئید درمان شود. افزایش پرولاکتین خون سبب کم کاری غدد جنسی و کاهش تراکم استخوان می شود که باید به نحو مقتضی درمان شود.
برای درمان افزایش پرولاکتین خون داروهای بسیار موثری وجود دارند ولی پس از خاتمه درمان بیمار باید از نزدیک تحت نظر باشد تا در صورت عود بیماری، مجددا درمان شود. بیمارانی که نمی توانند داروی خوراکی را تحمل کنند، بیمارانیکه علی رغم درمان از اندازه توده هیپوفیز آنها کاسته نمی شود و بیمارانی که علی رغم درمان هنوز دارای اختلالات بینائی هستند، نیازمند جراحی می باشند.
منبع:
آقای دکتر محمدرضا صفری نژاد، جراح بیماریهای کلیه و مجاری ادراری، استاد دانشگاه
RE: آقای دکتر صفری نژاد، ارولوژیست؛ افزایش پرولاکتین خون
http://najiforum.ir/thread-22014.html بعضی ازاطلاعات حکایت از این دارد که ممکنه پرولاکتین در پروسه تنظیم ایمنی بدن دخالت داشته باشه.این هورمون در سلولهای لنفوسیتT و B یافت شده و حتی فراتر از اون اینکه کفایت سیستم ایمنی تا حد قابل ملاحظه ای به سلامت تولید پرولاکتین وابسته است به این مفهوم که ممکنه با کمبود پرولاکتین احتمال ایجاد و تشدید بیماریهای عفونی بیشتر بشه ( چیزی که در موش ها ثابت شده) . دلیل دیگر دخالت پرولاکتین در پروسه ایمنی اینکه یکی از داروهایی که برای مهار مسائل ایمنی و خود ایمنی هنگام پیوند عضو استفاده می شود برومو کریپتین است (گردآوری : انجمن ناجی).. البته این مسائل به این مفهوم نیست که در افراد سالمی که فقط مشکل کمبود پرولاکتین دارند مشکلات کمبود ایمنی وجود خواهند داشت...
در کودکان نارس , چندین مطالعه نشان داده که کمبود پرولاکتین با بیشتر شدن مرگ و میر نوزادان ارتباط داشته.مکانیزم دقیق آن مشخص نیست اما ممکنه پرولاکتین در تولید مایع سورفاکتانت ریه که بطور طبیعی مانع رویهم افتادن ریه می شود... دخالت داشته باشد و همینطور در گردش آب بدن و همینطور در ناهنجاریهای مادرزادی گوارشی
از نظر آماری کمبود پرولاکتین مسئله شایعی نیست و جز در موارد سندرم شیهان در موارد دیگر خیلی کم دیده می شود
در بالغین تاثیر چندانی درطول عمر افراد ندارد اما در نوزادان نارس باعث افزایش مرگ و میر است
در همه نژاد ها به یکسان دیده می شود.بالینی این مشکل صرفا در زنان دیده می شود اما از نظر آزمایشگاهی آمار این مسئله در مردان و زنان یکسان است
از نظر سنی , چیزی شبیه تمام بیمارانی هست که دچار کمبود هورمون های هیپوفیز است (گردآوری : انجمن ناجی).. با اینحال در زنان به علت همان سندرم شیهان بیشتر در سنین حول و حوش بارداری هست
علل کمبود هورمون پرولاکتین تقریبا همان موارد کم کننده هورمون های غده هیپو فیزی است
گونا دوتروپین ها ( LH, FSH) هورمون رشد هورمون محرک غده هیوفیز برای تحریک ترشح هورمون تیروئید (TSH) محرک تولید هورمون غده آدرنال خود پرولاکتین ( کمبود پرولاکتین جز در موارد سندرم شیهان نادر است )
علل داروئی و طبی : تزریق وریدی دوپامین- ترکیبات ارگو- pyridoxine- و مدر ها .نیکوتین نیز باعث افت پرولاکتین می شود در کسانی که دچار بیماریهای خوردن نیز هستند گاه به گاه مشکلات کمبود پرولاکتین دیده می شود
تشخیص افتراقی: همو کروماتوزیس - هیستوپلاسموزیس - بزرگ شدن توده خوش خیم هیپوفیز ( ماکرو آدنوم ) - سارکوئیدوزیس - بیماری سل
مسائلی که باید در نظر داشت: سندرم شیهان توده داخل و خارج هیپوفیز و مسائل حین درمان توده های سرطانی Parasellar diseases ضربه به سر ازبین رفتن سلولهای هیپوفیز ( Pituitary infection) بیماریهای ارتشاحی هیوفیز کم کاری بی دلیل غدد جنسی ( Idiopathic hypogonadotropic hypogonadism) مشکلات ارثی شیر دهی ( Familial puerperal alactogenesis)از دیدی دیگرخصوصیات بالینی
صرف نظر از علت پرولاكتینمی..خصوصیات بالینی در این اختلال مشابه است (گردآوری : انجمن ناجی) پرولاكتینوما اغلب در زنانی كه اختلال قائدگی و نازائی دارند رودتر تشخیص داده میشود.. و این موضوع بر خلاف مردان است كه با كاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی مراجعه میكنند. 90% زنان مبتلا به پركاری تولید پرولاكتین..با قطع قائدگی ترشح شیر از پستان یا نازائی شكایت دارند. چنانچه پرولاكتینوما پیش از شروع دوران قائدگی شروع شود.. بالغین ممكن است با عدم شروع قائدگی اولیه مراجعه كنند. پرولاكتینوما علت 15-20 درصد موارد آمنوره ثانویه است (گردآوری : انجمن ناجی) عدم تخمك گذاری بیمار با نازائی همراه است (گردآوری : انجمن ناجی) ترشح شیر یا همان گالاكتوره.. ممكن است همزمان.. قبل.. یا بعد از اختلال قائدگی ایجاد شود. . و گاه ممكن است از نظر بالینی آشكار نباشد..یا تنها در معاینه پستان تشخیص داده شود. كمبود استروزن ممكن است موجب بروز استوپنی.. خشكی وازن احساس گر گرفتگی و تحریك پذیری گردد. پرولاكتین تولید آندروزن آدرنال را تحریك میكند و افزایش آندروزن میتواند سبب افزایش وزن و پر موئی گردد.پرولاكتین ممكن است با اضطراب و افسردگی همراه باشد. مردان معمولا در اثر كم كار شدن غدد جنسی دچار كاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی می شوند.این نشانه ها اغلب موارد توجه را به تشخیص پرولاكتینومای بالا جلب نمیكند..لذا در بسیاری از موارد تشخیص تا زمانی كه اختلال دید.. سردرد و كم كاری هیپوفیز ایجاد شود به تاخیر می افتد.
تشخیص
عوامل متعددی از جمله شرایط فیزیولوزیك مختلف( حاملگی.. استرس.. تحریك نوك پستان)..بعضی داروها( فنوتیازین ها.. متیل دوپا.. سایمتیدین.. متوكلوپراماید..) و ضعیت های پاتولوزیك( كم كاری تیروئید.. نارسائی مزمن كلیه ضایعات قفسه سینه) ترشح پرولاكتین را تحت تاصیر قرار میدهند.. با اینحال سطوح پایه پرولاكتین.. بالای 200 ng/dl معمولا بر وجود پرولاكتین بالا دلالت میكند.. برای اثبات تشخیص باید..MRI انجام داد.
درمان
درمان داروئی توسط آگونیست دو پامین.. برومو كریپتین یا كابر گولین ...در اغلب بیماران عملكرد غدد جنسی و باروری را باز میگرداند. آگونیست های دوپامین در تعدا قابل توجهی از بیماران مبتلا به ماكرو آدنوم باعث كوچك شدن تومور می شود. در بیمارانی كه دچار اختلالات میدان دید یا علائم عصبی شده اند.. و در بیمارانی كه نمیتوانند داروی طبی را تحمل كنند جراحی ترانس اسفنوئئیدال لازم میشود.
من به بعضی از واحد های استفاده شده برای سنجش پرولاكتین اشاره میكنم... اما باید توجه داشته باشید كه بهتره برای تعیین بالا
یا پائین بودن مقادیر هر تستی.. . علی الخصوص پرولاكتین, به مقادیر نرمال همان آزمایشگاهی كه نمونه خونتونو تحویلش دادید توجه كنید
اگر واحد ng/ml باشد: برای مردان 20-0 طبیعی است
برای زنان 23-0 طبیعی است
اگر واحد ng/dl باشه:
مقادیر بالای 200 بر وجود پرولاكتین بالا دلالت دارد
اگر واحد mIU/l باشه:
مقادیر بین 600-30 طبیعی است (گردآوری : انجمن ناجی)
كلینیك غدد
چرا پرولاكتین زیاد میشود؟
پرولاكتین نام هورمونی است كه در طول دوران بارداری از قسمت جلویی غده هیپوفیز مادر ترشح شده و موجب میشود تا بافت پستان تكامل یافته و شیر در آن تولید شود. طی بارداری، غده هیپوفیز مادر پرولاكتین زیادی میسازد (10 برابر حالت عادی) و پس از تولد كودك با مكیدن ممتد پستانها، غده هیپوفیز را همچنان تحریك میكند كه به ساخت پرولاكتین ادامه دهد.
در حالت طبیعی، تنها وقتی كه افزایش پرولاكتین را داریم، دوران شیردهی است و اگر در مواقع دیگر مشاهده شود، باید به دنبال بیماری خاصی بگردیم. از جمله مشكلاتی كه میتواند به افزایش پرولاكتین منجر شوند: وقتی تشكیل توموری در همان ناحیه از هیپوفیز در مغز بوده و سلولهای طبیعی كه پرولاكتین میساختند، تغییر شكل یافته و به تومور تبدیل شدند (پرولاكتینوما) و بیدلیل هورمون میسازند. گاهی سلولهای تومور خودشان پرولاكتین نمیسازند اما به دلیل اثر فشاری ناحیه دیگر ترشح هورمون پرولاكتین صورت میگیرد. بیماریهای مزمن مانند نارسایی كلیه و یا بیماری مزمن كبدی، مصرف برخی داروهای اعصاب و یا مصرف قرص استروژن نیز گاهی سبب افزایش پرولاكتین میشود. بیماریهایی مانند كمكاری اولیه تیروئید یا برخی مواقع ضربه یا ترومایی كه به قفسه سینه وارد شود، در افزایش پرولاكتین موثر است (گردآوری : انجمن ناجی) به هر حال وجود هر كدام از این مسایل میتواند علایمی دال بر افزایش پرولاكتین در خون بدهد. این علایم عبارتند از: اختلال عادتهای ماهیانه به صورت پریود نامنظم و یا قطع عادت ماهیانه، با اینكه فرد حامله نیست و گاهی حتی مجرد است، ترشح شیر از پستانش دارد، وجود موهای زاید در صورت به همراه جوش صورت. اگر هورمون پرولاكتین در مردها افزایش یابد، موجب كاهش میل جنسی در اثر كاهش سطح هورمونهای جنسی (تستوسترون) شود. دسته دیگری از علایم به دلیل آن اثر فشاری كه تومور موجود در هیپوفیز ایجاد كرده، حاصل میشوند مانند سردرد، اختلال دید طوری كه دید جانبی یا طرفین تار است (گردآوری : انجمن ناجی) حالت تهوع و درنهایت به علت اثر فشاری روی ناحیهای كه هورمونهای بیضه را میسازد، مشكلات كاهش میل جنسی و حتی شاید فرد با علایم مشكل غده فوق كلیوی مراجعه كند. به هر حال اگر به دلایل بروز علایم چشمی یا زنان یا غدد به هر متخصصی مراجعه كنند، جزو تستهایی كه از او میگیرند، میزان پرولاكتین هست و نگرانی تشخیص نداریم. درمان بستگی به این دارد كه آیا سلولهای تومور موجود، خودشان پرولاكتین میسازند (پرولاكتینوما) و یا به دلیل اثر فشاری تومور، از منطقه دیگری هورمون ساخته میشود. درباره اول یعنی پرولاكتینوما ابتدا سعی میكنیم دارودرمانی شروع كنیم تا تومور كوچك شود. اما اگر دیدیم توده دیگری است كه در اثر فشار آن این ترشح پرولاكتین حاصل میشود حتما اقدام به برداشتن تومور میكنیم.