اهمیت بهداشت چشم: چشم حساسترین عضو بدن است و در عین حساسیت زیاد در معرض تهدیدات محیطی فراوانی است . مواظبت از چشم جهت جلوگیری از بیماری ، کاری بسیار آسانتر و کم هزینه تر از درمان بیماری است چرا که بیماری بجز هزینه ممکن است مقداری از بینایی خود را نیز از دست بدهیم . انسان بیش از 70 درصد اطلاعات زندگی را از طریق چشم دریافت می شود به همین دلیل توجه به بهداشت چشم جهت داشتن چشمی سالم یک امر بسیار مهم است . ساختمان چشم
چشم داراي ساختمان و عملكرد پيچيده اي است كه به كمك آن مي توان اشياء دور و نزديك را مشاهده كرد. بروز كوچكترين عيب در ساختمان قسمتهاي مختلف چشم موجب تضعيف بينايي و اشكال در درك تصاوير خواهدشد. ساختمان چشم به دو قسمت زير تقسيم مي شود:
1- كره چشم: عضو اصلي بينايي كه از سه لايه خارجي يا صلبيه ، مياني يا لايه عروقي كره چشم و لايه دروني كره چشم يا شبكيه تشكيل شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
2- ضمائم چشم: كه كار محافظت و حركت دادن و تسهيل كار چشم را بر عهده داشته و شامل كاسه چشم، پلك و ابرو، پرده ملتحمه پلک، غده ها و مجاري اشكي و ماهيچه هاي گرداننده چشم مي باشد. نكات بهداشتي جهت مراقبت از چشم ها:
1 – استفاده همیشگی از مواد غذايي حاوي ويتامين هاي مختلف به ويژه ويتامين آ در رژیم غذایی . ویتامین آ در جگر، قلوه، زرده تخم مرغ، شير پرچربي، كره، روغن كبد ماهي و ماهي هاي كوچك ،جگر و بعضی گیاهان مانند اسفناج، كاهو، سبزي هاي زرد مثل هويج و كدو حلوايي، ميوه هاي زرد و نارنجي مثل: زردآلو، قيسي، خرمالو، موز، خربزه وانواع مركبات وجود دارد.
2- داشتن خواب و استراحت كافي
3- حفاظت از چشم ها در برابر اشعه ماوراء بنفش با استفاده از عينكهاي آفتابی مرغوب
4 – انجام فعالیت در نور كافي ، نور خوب نوري است كه داراي روشنايي كافي بوده، خيره كننده نباشد و بطور يكسان پخش شده باشد. نور كم يا خيره كننده باعث مي شود كه چشم با دشواري بيشتري كار كرده و در نتيجه فشار بيشتري به آن وارد شود. در اين حالت چشم زودتر و بيشتر خسته مي شود.
5- مطالعه در نور كافي ، كسانيكه در رختخواب به حالت نيمه نشسته و يا خوابيده در حاليكه كتاب را مقابل چشم گرفته اند مطالعه مي كنند، مي بايست نور لازم جهت مطالعه را طوري تنظيم نمايند كه نور از بالاي تخت ويا از چراغ كنار تخت كه كمي عقب تر از آن قرار گرفته است به كتاب بتابد. هيچگاه نور نبايد بطور مستقيم و از روبرو به چشم بتابد.
6 - پس از مطالعه مداوم براي مدت بيش از يك ساعت و نيم براي مدتي چشمان خودرا بسته و يا به ديوار سفيد و اشياء دور نگاه كنيد و يا چشمان خودرا براي مدت كوتاهي به فعاليت ديگري مشغول نمائيد، تا خستگي آن رفع گردد. اين توصيه براي رانندگان اتومبيل نيز صادق است (گردآوری : انجمن ناجی) لذا پس از يك ساعت و نيم رانندگي مي بايست اتومبيل را نگهداشته و براي مدت كوتاهي به چشم ها استراحت داد.
7- از آنجائيكه چشمها به آساني آلوده مي گردند مي بايست اطراف چشم و پلك ها رابه دفعات شسته و با حوله نرم خشك نمود. همچنين اگر هر گونه جسم خارجي وارد چشم يا داخل پلك گردد مي بايست با گوشه يك دستمال تميز و با احتياط فراوان آنرا بيرون آورد. در اين حالت از ماليدن چشم خودداري نمائيد.
8- چشم طبيعي و سالم احتياج به درمان ندارد لذا از بكار بردن هر گونه دارو و يا محلولهاي شستشوي چشم بدون دستور پزشك خودداري نمائيد.
9- تلويزيون يكي از منابع مهم ايجاد خستگي در چشم است (گردآوری : انجمن ناجی) لذا در استفاده از آن باید دقت کرد عدم استفاده از تلويزيون دارای نقص ، نگاه کردن از فاصله حداقل 5/2 متری ، نگاه کردن به صفحه تلويزيون از ، استراحت دادن به چشم پس از دو ساعت نگاه کردن به تلویزیون نگاه کردن در مکانی با روشنايي نيمه تاريك .
علائم هشدار دهنده بيماريهاي چشم:
در صورتی یک از علائم زیر را داشته باشد باید به چشم پزشك مراجعه نمايد:
1. نزديك كردن اشياء به چشم جهت ديدن آنها و يا تنگ كردن چشم براي ديدن اشياء نزديك
2. تمايل غير طبيعي سر به يك سمت براي ديدن اشيايي كه در روبرو قرار دارند
3. مالش غير طبيعي و مداوم چشم ها
4. اشتباه در تشخيص رنگها
5. قرينه نبودن مردمك هاي چشم
6. بيزاري و گريز از نور
7. سردردهاي غير طبيعي
8. احساس تورم در چشم
9. علامت مبني بر اينكه فرد در برخي از ساعات روز بهتر از بقيه اوقات روز مي بيند.
10. احساس مبني بر دوتايي و يا در هم ديدن اشياء
11. ورم ملتحمه چشم و يا ريزش غير عادي اشك از چشم ها
12. ناتواني و يا سستي عضلات چشم
13. عوارض ديگر كه موجب اختلال در ديد طبيعي گردد
14. سیگار نکشید ، ثابت شده است سیگار کشیدن با برخی بیماری های چشم مانند آب مروارید ارتباط دارد. اختلالات بینایی :
دوربينى، نزديکبينى، و آستيگماتيسم، از اختلالات عمده بينائى هستند.
دوربينى
در افراد دوربين، اشعههاى نورانى که بهطور موازى به چشم مىتابد، در عقب شبکيه، تشکيل تصوير مىدهد که اين اختلال گاهى علل ارثى دارد. افرادی که به اين عارضه دچار هستند، چشمان خود را زياد مىمالند. در موقع کارهاى ظريف مضطرب و بىقرار هستند. در موقع خواندن يا نوشتن، سر را دورتر از حد معمول نگاه مىدارند. درد چشم، سردرد، التهاب پلک، تيک صورت و گاهى سرگيجه دارند. براى درمان دوربيني، از عينکهاى با عدسى محدب استفاده مىگردد. نزديکبينى
نزديکبينى به حالت و عادت کسانى که چشم خود را تنگ مىکنند تا بهتر ببينند، اطلاق مىشود. عواملی نظير کار نزديک، کمى نور، کمبود ويتامينها و غيره در ايجاد نزديکبينى مؤثر هستند. افرادی که به اين عارضه دچارند، اغلب موقع نگاهکردن به دور، گردن مىکشند. در موقع نوشتن يا خواندن، سر را از حد معمول نزديکتر مىبرند. گاهى يک چشم را مىبندند و با تنگ نمودن چشم ديگر، سعى در تطابق اجسام دارند. سردرد و آبريزى از چشم نيز مشاهده مىگردد. براى درمان نزديکبيني، از عينکهاى با عدسى مقعر مناسب استفاده مىگردد.
آستيگماتيسم
در اين عارضه، تصوير يک نقطه همان يک نقطه درک نمىشود، بلکه از يک نقطه از هر جسم خارجي، دو خط افقى ديده مىشود. و تصويرى که ايجاد مىکند، زياد روشن و واضح بهنظر نمىرسند. افراد مبتلا به آستيگماتيسم، اغلب سر را به کتاب يا تصوير نزديک مىکنند، سردرد دارند و چشم را هنگام مشاهده تصاوير ظريف مىمالند. تصحيح چشم آستيگمات اغلب ساده بوده و با استفاده از عدسى استوانهائى که در جهت مناسبى از چشم قرار داده مىشود، انجام مىگيرد. بیماری های چشم
چشم یک عضو حساس است که ممکن است دچار چند نوع بیماری شود شامل: 1- گل مژه : گل مژه التهاب غدد لبه پلکهای چشم است که بروز مداوم آن نشان دهنده ضعف سیستم ایمنی است . این التهاب غالبا عفونی و بسیار دردناک است از جمله عوامل ایجاد گل مژه باکتری چرکی به نام استافیلوکوک است و تماس با دستهای آلوده نیز سبب سرایت آن می شود .
گفتنی است برای درمان گل مژه می توان از کمپرس های گرم استفاده کرد اما در صورت دردناک بودن زیاد باید به پزشک مراجعه شود. 2-آب مروارید :آب مروارید یکی از بیماریهای چشم است که به کدورت عدسی چشم منجر و باعث تاری دید و در مراحل پیشرفته کوری میشود با علائمی مانند تار شدن یا محو شدن بینایی، حساس شدن به روشنایی، کم رنگ شدن یا محو شدن رنگ ها، دید کم در شب، دوبینی یا چندبینی، افزایش دید نزدیک و تغییر مداوم شماره عینک همراه است و افزایش سن، تغذیه نامناسب، بیماری قند، تماس با نورخورشید، مصرف دخانیات و ضربه از جمله علل ابتلا به آب مروارید است
آب مروارید ناشی از افزایش سن، شایع ترین نوع آب مروارید است، احتمال ابتلای افراد به آب مروارید در سنین 65 تا 74 سالگی 50 درصد و در اشخاص بالای 75 سال 70 درصد است (گردآوری : انجمن ناجی)وی یادآور شد. 3- آب سياه یا گلوکوم : آب سیاه به معنای بالارفتن فشار داخل چشم می باشد كه مي تواند سبب آسيب عصب بينايي و در نتيجه كوري دائمی شود. باید دانست که بعضی از انواع بیماری آب سیاه می تواند تا مراحل انتهایی بیماری هيچ علامتي نداشته باشد و هنگامی فرد متوجه بیماری خود می گردد که دید بشدت و بطور غیر قابل برگشت افت کرده است (گردآوری : انجمن ناجی) بنابراین تشخیص زودرس آب سیاه و شروع درمان به موقع؛ کلید اصلی در پیشگیری از پيشرفت بيماري و كاهش ديد بيمار خواهد بود.
توجهات خاص به چشم ها در دوران هاي مختلف زندگي
در طول دوران زندگي دو دوره وجود دارد كه مي بايستي در آنها به چشم توجه خاص نمود. دوران تحصيلي:
اطفال و جوانان داراي عضلات قوي در چشم بوده و عمل تطابق را به آساني انجام مي دهند و چشم آنها كمتر خسته مي شود. از آنجائيكه موفقيت در دروس بستگي زيادي به قدرت مطالعه دانش آموز داشته و لازمه قدرت در مطالعه، داشتن بينايي خوب است، لذا اقدام بموقع جهت رفع عيوب چشم در اين دوره زندگي بسيار حائز اهميت است (گردآوری : انجمن ناجی) دوران ميانسالي:
با افزايش سن بينايي شخص ضعيف مي شود. عدسي به مرور زمان كدر شده و ميدان بينايي كاهش مي يابد ودر نتيجه ديد محيطي فرد دچار مشكل مي گردد. به علت از بين رفتن تدريجي خاصيت الاستيك عدسي و تبديل آن به توده اي تقريبا" جامد، فرآيند تطابق نيز كند مي شود. زماني كه عدسي قدرت تطابق خود را بطور كامل از دست بدهد شخص دچار پير چشمي شده و در اين حالت به عينك مخصوص نياز خواهد داشت. در سنین ميانسالي چنانچه فردی فشار خون بالا، دیابت داشته باشد یا در خانواده او کسی مبتلا به گلوکوم باشد باید بطور منظم به چشم پزشک مراجعه نماید.