ازدواج سنگ بنا و آغاز یک زندگی نوین و تشکیل خانواده است، و بر مبنای آموزه های قانونی و شرعی از آن به اینصورت تعریف می کنند که مرد و زن را برای مشارکت همیشگی در زندگی به هم می پیوندد.
در یک جامعه و محیط اسلامی برای آغاز این زندگی در ابتدا خواستگاری صورت می گیرد و بعدا در مجلس عقد اعضای خانواده ی طرفین و خویشاوندان حضور می یابند و با نوشتن عقد نامه و ایراد خطبه ی نکاح، زندگی زناشویی طرفین آغاز می گردد. تفریبا اهداف زیر مد نظر می باشد:
۱-ایجاد محیط سالم و آسایش و آرامش برای زن و مرد
از مهمترین و شاید اولین انگیزه ازدواج براساس تعالیم اسلامی، ایجاد کانونی و محیطی می باشد که زن و مرد در آن احساس آرامش کنند . زیرا زنان آرامش دهنده روانی مردانند و زن و مرد به دوستی و تقاهم با هم نیازمندند .
چنانچه ی در آیه ی ۲۱ سوره ی روم اینچنین وارد شده:
” از نشانه های او ( خدا ) این است که از خود شما برایتان همسرانی آفرید تا در کنار آنها آرام گیرید و میان شما الفت و دوستی وصمیمیت به وجود آورد . به راستی برای مردمی که بیندیشند در این کار نشانه هایی است .”
2- حفظ عفت و پاکدامنی
پیامبر اکرم (ص)می فرماید :” آن کس که ازدواج کند نیمی از دینش را حفظ کرده است و بر اوست که نصف دیگر را از خطر دور بدارد .”
3ـ دوستی ، محبت و عشق
ازمحبت نار نوری می شود وز محبت دیو حوری می شود
روان شناسان از نیازهای اساسی و مهم آدمی را نیاز طرفین به محبت ذکر کرده اند . انسان در هر سن و در هر مرحله ای از زندگی اش به محبت و دوستی احتیاج دارد و در پی این است که دیگران او را دوست بدارند و به او مهر بورزند.
چنانچه ازدواج از راه های بسیار مهم و مؤثر ابراز مهر و محبت و برقراری دوستی بین زن ومرد است . آثار محبت و تبدیل آن به عشق و علاقه وافر و همبستگی عمیق روانی و عاطفی ، پیوند زن و مرد را تحکیم می بخشد و فضای خانواده را به فضایی صمیمی ، گرم ، پرطراوت ، شاداب و بالنده بر می گرداند.
محبت کردن و محبت دیدن ، رضایت خاطر پدید می آورد و تعادل روانی زن و مرد را ممکن می سازد . محبت صفا دهنده وجود است و شفابخش دردها .
4ـ تعادل روح و روان و سلامت جسم
از انگیزه های مهم ازدواج تأمین سلامت جسم و روان طرفین از طریق ارضای احتیاجات جسمانی و روانی است . نیاز به امنیت خاطر ، نیاز به معاشرت ، نیاز به درد دل ، نیاز به تغذیه و …که اگر به درستی و به موقع ارضاء نشوند و از جاده اعتدال خارج گردند ، نابسامانی ها و زیان های فراوانی را در زندگی فردی و اجتماعی پدید می آورند . لذا ازدواج از عوامل مهم و مؤثر در ایجاد آرامش و سکون آدمی و سبب اساسی تعادل وجود است . ازدواج به زندگی زن و مرد جهت می بخشد و مرد و زنِ نگران ، مضطرب و سرکش را آرام ساخته ، و باعث حفظ سلامت تن و روان آنان می گردد
خودداری از ازدواج و در نتیجه عدم ارضای پاره ای از نیازهای آدمی ممکن است زمینه اختلالات عاطفی و بیماری های جسمانی و روانی را مساعد سازد و خروج از اعتدالِ وجود را ممکن نماید .
5ـ کمک به رشد و تکامل یکدیگر
یکی دیگر از انگیزه های ازدواج کمک به رشد و تکامل زن و مرد است . زیرا محیط گرم و صمیمی و فضای پر مودت و محبت خانواده فرصتی برای تبادل اندیشه ها ، رشد اجتماعی ، فرهنگی و اخلاقی زن و شوهر و دیگر اعضای خانواده است .
در سازمان خانواده،افراد تحت تأثیر دانش ها ، بینش ها و دیدگاه ها و مهارت های یکدیگر هستند . در این فضا پاره ای از استعدادهای زن و مرد و دیگر اعضای خانواده شکوفا می گردد ، احساس و قبول مسئولیت و رشد اجتماعی ممکن می شود و تعامل حاکم بر این فضا به رشد شخصیت افراد کمک می کند .
6ـ داشتن فرزند و یا فرزندانی سالم و شایسته
میل به داشتن فرزند و تداوم نسل ، از انگیزه ها و اهداف مهمی است که همواره در دوره های مختلف تاریخی موجب ازدواج و تشکیل خانواده شده است .
در قرآن کریم آمده است که :
” پدید آورنده آسمانها و زمین ، برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید و از چارپایان جفتها، تا بر شمار شما بیفزاید . هیچ چیز مانند او نیست و اوست شنوایی بینا .”
وظایف و مسئولیتهای اساسی خانواده
با توجه به این که خانواده یکی از زیر بناهای اجتماعی است که در دوره های مختلف تاریخی و در جوامع گوناگون وجود داشته و هم اکنون نیز به صورت هسته ای گسترش یافته ، دارای کارکردهای مختلفی است . در جامعه های گوناگون،این کارکردها و وظایف به دلایل فرهنگی ، مذهبی ، اجتماعی و اقتصادی یکسان نیست .اهم این کارکردها عبارت است از :
۱ـ همکاری در امور تولیدی و اقتصادی خانواده
۲ـ همفکری و همکاری در امور مربوط به تغذیه و بهداشت و دیگر کارهای خانه
۳ـ تکمیل و تکامل زن و شوهر و دیگر اعضای خانواده و کمک به رشد اخلاقی ، اجتماعی و عقلانی یکدیگر
۴ـ تولید مثل و داشتن فرزند
۵ـ ارضای تمایلات عاطفی
۶ـ تأمین امنیت روحی اعضای خانواده
۷ـ پرورش و آموزش کودکان و نوجوانان
۸- جلوگیری از تشطط فکری و استعدادها ی
۱۰- احساس مسئولیت در تقسیم کار و احساس امنیت نسبت به همدیگر