نـوشابـه هــايي هستند كه به منظور افزايش سطح انرژي مصرف كننده تهيه ميگردند.
تركيبات نوشابه هاي انرژي زا:
1-كافئين(CAFFEINE):نوشابه هاي انرژيزا بطور متوسط حاوي 60 تا 80 ميلي گرم كافئين ميباشند. نوشابه هــاي
كولا حاوي 50 ميلي گرم و يك فنجان قهوه حاوي 60 تا 90 ميلي گرم كافئين است (گردآوری : انجمن ناجی) كافئين علاوه بر اينكه يك محرك است يك چربي سوز نيز ميباشد. كافئين يك آلكالوئيد است كه در بيش از 60 گياه يافت ميشود. كافئين وقتي در چاي باشد، تئين(THEIN) و وقتي در گياه گوارانا (GUARANA) يافت ميشود ، گوارانين(GUARANINE) ناميده ميگردد. كافئين در گياهان نقش يك آفت كش را دارد و باعث فلج شدن و يا مرگ حشراتي كه از آن تغذيه ميكنند ميشود. كافئين يك محرك سيستم عصبي مركزي است و بطور موقت خواب آلودگي را رفع كرده و فرد را گوش بزنگ ميكند. كافئين يك محرك متابوليك نيز ميباشد. رفع خستگي، افزايش تمركز، اتساع عروق خوني، افزايش ظرفيت عملكرد جسمي و ذهني، افزايش استقامت، ادرار آوري، شل كردن عضلات صاف نايچه ها، افزايش اسيد معده، ساير اثرات كافئين بر روي بدن ميباشند. جالب است بدانيد كه كافئين اثر داروهاي ضد درد كه براي تسكين سردرد تجويز ميشوند را تا 40 درصد افزايش ميدهد. براي آشنايي بيشتر با اثرات كافئين به مقاله مضرات كافئين رجوع كنيد. مصرف كافئين توسط سگ ها، اسب ها و طوطي ها ايجاد مسموميت ميكند، چراكه بدن اين موجودات قادر نيست كافئين را به خوبي متابوليزه كند. مصرف بيش از اندازه كافئين به كافئينيسم(CAFFEINISM) منجر ميگردد. كافئينيسم ايجاد وابستگي به كافئين و علايمي نظير اضطراب، تحريك پذيري، عصبي بودن، انقباض عضلاني، لرزش، بي خوابي، تپش قلب، زخم معده (و ساير زخمهاي گوارشي)، ريفلاكس معده، اختلالات خواب و اختلالات اضطرابي ميكند. علايم محروميت از كافئين شامل سردرد، تحريك پذيري، ناتواني در تمركز، دل درد، اضطراب، تهوع و خواب آلودگي است (گردآوری : انجمن ناجی)
2-تائورين(TAURINE): تائورين يك آمينو اسيد غير ضروري ميباشد. يعني بدن قادر به ساخت آن است (گردآوری : انجمن ناجی) البته استرس، بيماريها، خستگي هاي جسمي وآسيب ها نياز بدن به تائورين را افزايش ميدهد، چراكه بدن در اين شرايط نميتواند تائورين كافي بسازد. تائورين در بدن نقشهاي بسياري را بعهده دارد. تائورين در ساخت بافت عضلاني نقش دارد. تائورين از اجزاي اصلي صفرا است كه بمنظور هضم چربيها، كنترل كلسترول خون و جذب ويتامينهاي محلول در چربي به آن نياز داريم. تائورين به همراه روي براي سلامتي چشمها و حس بينايي لازم است (گردآوری : انجمن ناجی) تائورين يك آنتي اكسيدان بوده و همچنين خاصيت سم زدايي از بدن را دارد. تائورين در بدن باعث كاهش فشار خون ميگردد. تائورين براي درمان اضطراب، بيش فعالي، فعاليت ضعيف مغز، صرع و آبرساني به مغز مفيد است (گردآوری : انجمن ناجی) مصرف تائورين موجود در نوشابه هاي انرژي زا باعث تحريك سيستم عصبي، افزايش انرژي، رفع خستگي، نشاط آوري، افزايش استقامت و رفع استرس ميشود. برخي پژوهشها حاكي از آنست كه مصرف تائورين احتمال مصرف الكل را در مصرف كنندگان افزايش ميدهد.
3-عصاره گوارانا(GUARANA): گوارانا يك گياه منطقه آمريكاي جنوبي است (گردآوری : انجمن ناجی) اين گياه حاوي كافئين، تئوفيلين (THEOPHYLINE) و تئوبرومين(THEOBROMINE) ميباشد. عصاره اين گياه خاصيت محرك سيستم عصبي مركزي، افزايش گوش بزنگي، افزايش انرژي، ادرار آوري و چربي سوزي دارد.
4-عصاره جين سينگ(GINSENG): يك گياه آسياي شرقي است كه مصرف آن باعث افزايش مقاومت بدن نسبت به استرس، تقويت حافظه، تقويت سيستم ايمني وعصبي، افزايش شادابي، افزايش انرژي، رفع خستگي، تخفيف استرس، كاهش قند خون و كاهش عوارض پيري ميشود. جين سينگ آنتي اكسيدان و ضد سرطان نيز ميباشد. عوارض مصرف زياد آن شامل بي خوابي، تهوع، سردرد، اسهال، خوشي، افزايش و يا كاهش فشار خون، درد در ناحيه پستان، و خونريزي از مهبل ميباشد. اما ميزان جين سينگ در نوشابه هاي انرژي زا كمتر از آنيست كه موجب اين عوارض گردد.
5-عصاره جينگو بيلوبا(GINKO BILOBA): يك گياه بومي كشور چين است كه اثرات مصرف آن شامل بهبود يادگيري و حافظه، بهبود تمركز، بهبود گردش خون، ضد افسردگي، خاصيت آنتي اكسيداني و ضد سرطاني ميباشد.
6-ال-كارنيتين(L-CARNITINE) : يك نوع آمينو اسيد كه توسط كبد توليد ميشود. ال كارنيتين در متابوليسم چربيها و سطح انرژي بدن نقش دارد. چربي سوز، رفع كننده خستگي و افزايش دهنده استقامت است (گردآوری : انجمن ناجی)
7-(GLUCURONOLACTINE ): يك نوع كربوهيدرات است كه بطور طبيعي از متابوليسم گلوكز در كبد ساخته ميشود. يك محرك بوده و در تقويت حافظه، افزايش تمركز و رفع خستگي مفيد است (گردآوری : انجمن ناجی)
8-قندها(SUGARS):نوشابه هاي انرژي زا حاوي مقادير زيادي از قندهاي طبيعي و يا شيرين كننده هاي مصنوعي ميباشند. از اينرو باعث افزايش سطح انرژي در بدن ميشوند.
9-متيل زانتين ها (METHYLXANTHINES) :يك آلكالوئيد است كه محرك سيستم عصبي است (گردآوری : انجمن ناجی)
10- ويتامين هاي گروه B:ويتامينهاي گروه B در متابوليسم و افزايش سطح انرژي بدن نقش دارند.
11-اينوسيتول(INOSITOL):شكلي از ويتامين B است (گردآوری : انجمن ناجی)
12-آنتي اكسيدانها(ANTIOXIDANES) :ويتامينهاي C,A,E و سلنيوم به عنوان آنتي اكسيدان ممكن است در نوشابه هاي انرژي زا وجود داشته باشند.
13-كراتين(CREATINE): يك اسيد آمينه است كه در بدن انسان در طي سوخت و ساز پروتئين توليد مي شود و انرژي مورد نياز عضلات را تامين ميكند. (در برخي از نوشابه هاي انرژي زا يافت ميشود)
14-طعم دهنده ها و رنگ هاي غذايي.
تفاوت نوشابه هاي ورزشي با انرژي زا:
نوشابه هاي ورزشي(SPORT DRINKS) حاوي الكتروليت ها، قند ها، آب و ساير مواد مغذي ايزوتونيك (با نسبت مشابه در سطح خون بدن) ميباشند كه جهت جايگزين نمودن آب، الكتروليت ها و مواد مغذي از دست رفته ورزشكاران توليد ميشوند. اما قوطي نوشابه هاي انرژي زا عمدتا از كافئين، تائورين و قندها پر شده اند.
برخي از برندهاي نوشابه هاي ورزشي:
ACCELERADE-POWERADE -ALL SPORT-GATORADE‑
برخي از برندهاي نوشابه هاي انرژي زا:
RED BULL-RED EYE-ROCKSTAR- MONSTER-HYPE- SHARK-RIP IT
مضرات مصرف نوشابه هاي انرژي زا:
1-اعتياد آوري: تركيبات اعتياد آور شامل كافئين و گوارانا ميباشند كه با مصرف طولاني مدت ميتوانند ايجاد وابستگي جسمي كنند. اما از آنجايي كه علايم محروميت از آنها خفيف و تنها ممكن است ايجاد سردرد كنند، اعتياد به نوشابه هاي انرژي زا عمدتاً جنبه رواني دارد.
2-مصرف زياد نوشابه هاي انرژي زا موجب اسهال، تهوع، استفراغ، دل درد، افزايش گاز روده، و بي خوابي ميشود.
3-اختلال در الكتروليتهاي بدن، بي نظمي ضربان قلب، افزايش فشار خون، افزايش ضربان قلب (حتي تپش قلب)، كم آبي بدن و بي خوابي ميتوانند اثرات كوتاه مدت آنها باشد.
4-نوشابه هاي انرژي زا تمام مضرات نوشابه هاي گاز دار را نيز دارند.
5-در هم آميختن نوشابه هاي انرژي زا و الكل و يا مصرف همزمان آنها خطرناك است:
- از آنجايي كه الكل يك سركوبگر و نوشابه هاي انرژي زا محرك ميباشند. اثرات محركي نوشابه هاي انرژي زا در ارزيابي و پايش ميزان سرخوشي و غلظت الكل خون شما ايجاد تداخل ميكند. بنابراين ممكن است درصد الكل خون شما بالا رفته باشد، اما از آنجايي كه احساس گوش بزنگي مي كنيد متوجه آن نمي شويد.
- مشروبات الكلي و نوشابه هاي انرژي زا هر دو باعث كم آبي بدن ميگردند. كم آبي متابوليزه شدن الكل را كاهش داده و احتمال بروزمسموميت از الكل را افزايش ميدهد.
-مصرف همزمان نوشابه ها ي انرژي زا و مشروبات الكلي باعث بروز ريتم نامنظم و غير طبيعي قلب ميشود.
اثرات مصرف نوشابه هاي انرژي زا:
به عنوان نمونه اثرات نوشابه هاي (RED BULL) توسط سازندگان آن اينچنين آورده شده است:
1-تحريك متابوليسم.
2-بهبود وضعيت احساسي(نشاط آوري)
3-افزايش تمركز و سرعت واكنش.
4-بهبود و افزايش عملكرد.
5-افزايش انرژي و رفع خستگي.
6-تقويت حافظه.
اما توجه داشته باشيد كه همواره تبليغ اينگونه فرآورده ها با چاشني اغراق و بزرگنمايي همراه ميباشد و مسلماً اين نوشابه ها به شما بال نخواهند داد. همچنين بر اساس پژوهشهاي بعمل آمده افزايش انرژي بدنبال مصرف نوشابه هاي انرژي زا تا حدود زيادي نيز جنبه رواني دارد. يعني اين نوشابه ها به عنوان يك دارونما عمل كرده و احساس افزايش انرژي را به مصرف كنندگان القا ميكنند.
نكات مهم در باره مصرف نوشابه هاي انرژي زا:
1-مصرف آنها را به روزي 2 قوطي محدود سازيد.
2-هرگز آنها را با الكل مخلوط ننموده و يا همزمان با الكل مصرف نكنيد.
3-هنگام فعاليت بدني شديد و ورزش كردن از آنها استفاده نكنيد. چرا كه خاصيت ادرار آوري كافئين و تعريق حين فعاليت جسمي باعث كم آبي بدن ميگردد.
4-از آنجايي كه مصرف اين نوشابه ها باعث كم آبي بدن ميشود، همراه با آنها آب بنوشيد.
5-مصرف آنها توسط زنان باردار و شيرده و كودكان توصيه نميگردد.
به خاطر داشته باشيد كه بهترين نوشيدني، آب ميوه هاي طبيعي ميباشند
نوشابههای انرژیزا همان نوشیدنیهایی هستند كه این روزها طرفداران بسیاری دارند.
جوان هایی كه امروزه به باشگاه های ورزشی می شوند تا به اصطلاح خودشان، هیكل بسازند، معمولا یكی از این نوشابههای انرژیزا در دستشان وجود دارد. برخی از آنها هم كه بدون نوشیدن هر روزه آنها نمیتوانند زندگی كنند یا حتی آنان كه دوست دارند تمام طول شب و روز را یك سره سرحال و پر انرژی باشند، به شدت به این قوطی ها وابستهاند.
بد نیست بدانیم این نوشابهها كه به تازگی بسیار پر طرفدار شدهاند از كجا آمده اند و از چه چیز تشكیل شدهاند؟
نوشابه ی انرژی زا همانطور كه از اسمش پیداست، باید به شما انرژی مضاعف بدهد، اما دقت در اجزای تشكیل دهنده آن حقایق دیگری را هم آشكار میكند.
این نوشابه گرچه حاوی انرژی است، اما به طور خاص از كافئین و شكر تشكیل شده است و در واقع این انرژی به بدترین شكل موجود برای افراد تولید میشود.
یك قوطی نوشابهی انرژیزا معمولا 80 میلی گرم كافئین (دقیقا به اندازه كافئین موجود در یك فنجان قهوه) دارد كه بسیار زیاد است، در حالی که یك قوطی سودا(نوشابه گازدار) به طور متوسط 18 تا 48 میلی گرم كافئین دارد.
نوشابه های انرژیزا مقدار زیادی كافئین و شكر دارند تا بتوانند به اصطلاح انرژی تولید كنند و برای افرادی ساخته شده اند كه می خواهند در سر تا سر روز، بیش از حد انرژی داشته باشند.
مواد تشكیل دهنده این قوطی انرژی زا و اثرات آنها روی بدن از قرار زیر است:
- افدرین: محركی كه روی اعصاب مركزی بدن تاثیر میگذارد كه معمولا در داروهای كاهش دهنده ی وزن استفاده میشود، اما اثرات مخربی روی كاركرد قلب دارد.
- تورین: آمینو اسید طبیعی كه ضربان قلب و كاركرد ماهیچهها را تنظیم می كند كه باز هم در مفید بودن آن برای بدن شك بسیاری وجود دارد.
- جینسنگ: برای كاهش استرس و ازدیاد انرژی
- ویتامین گروه ب: گروهی از ویتامینها كه میتوانند شكر موجود در نوشابه را به انرژی تبدیل كرده و سبب ساخت ماهیچه شوند.
- دانه گوآرانا: كه از برزیل تهیه شده و محركی قوی است (گردآوری : انجمن ناجی)
- كراتین: اسید اورگانیكی كه برای تولید انرژی ماهیچهها مفید است (گردآوری : انجمن ناجی)
- دانه جینكو: دانهای درختی كه برای بهبود حافظه مفید است (گردآوری : انجمن ناجی)
با نگاه به اجزای تشكیل دهنده این نوشابه به نظر میرسد كه تمامی آنها، موادی طبیعی هستند.
كسانی كه نوشیدن آن را حتی یك بار تجربه كردهاند، طعم آن را شبیه مزه ی دارو می دانند.
با وجود آن كه سازندگان این نوشابه ها مدعی هستند كه آنها كاملا بی خطر هستند، اما پزشكان عقیده دیگری دارند. آنها معتقدند آنچه كه این انرژی کاذب را در بدن افراد به وجود میآورد، تنها به دلیل وجود مقدار بسیار زیادی شكر و كافئین است كه برای بدن بسیار ضرر دارد.
از نظر آنها وجود كافئین در این نوشیدنی باعث میشود كه خواب افراد به شدت به هم بریزد و در واقع آنها بی خواب شوند. وجود فعالیتهای شیمیایی و اختلال در هورمون ها در مغز نیز كه به همین خاطر پدید میآیند، سبب بالا رفتن ضربان قلب شده و فعالیت چشم را مختل میكنند.
همچنین كبد مقدار بیشتری قند را به جریان خون میفرستد تا انرژی بیشتری تولید شود و این اتفاقات ناخوشایند در واقع همان هایی هستند كه به انرژی دار شدن شما كمك میكنند.
در نهایت باید گفت نوشیدن این نوشابهها برای مقدار بسیار كم بی خطر است، اما مصرف روزانه ی آن با وجود كافئین بسیار در آن، مطمئنا شما را به مشكلات بسیاری دچار خواهد كرد كه اعتیاد به آن یكی از آنهاست (گردآوری : انجمن ناجی)
در كنار این مشكلات، مختل شدن كار كلیه باعث می شود مقدار بیشتری آب بدنتان از دست برود كه اگر در حال ورزش كردن هم باشید و عرق كنید، به سادگی ممكن است به خاطر این دو علت دچار افت شدید آب در بدنتان شوید.
نوشابههای انرژی زا گرچه در كشورهایی همچون آمریكا از پر فروش ترین نوشیدنی ها هستند، اما در كشوری همچون فرانسه كه مردم آن مرگ یك جوان 18 ساله را بر اثر مصرف این نوشابه در یك بازی به چشم خود دیده اند، فروش آن تنها با كافئین بسیار كم مجاز اعلام شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
دانمارك و نروژ این نوشیدنی را ممنوع اعلام كردهاند و كشوری همچون كانادا نیز با برچسبی از هشدار روی قوطی، آن را به فروش میرساند.