فلسفه چهار شنبه های آخر سال» (از مراسمات «بایرام»)

[arezoo]

میدانیم که از زمانهای دور باور انسانها بر این بود که چهار

عنصر آب و آتش و باد و خاک هستند که باعث بیداری طبیعت میشوند.

تورکهای آذربایجان چهار هفته قبل از عید، و به مناسبت همین چهار عنصر

روزهای چهارشنبه را برای اجرای مراسم انتخاب کرده اند.
این مراحل عبارتند از؛
1) سوچرشنبه سی
2) اُد چرشنبه سی
3) یئل چرشنبه سی
4) توپراق چرشنبه سی
این چهار اصل یعنی آب، حرارت، باد و خاک لازمه
بیداری طبیعت اند و اگر یکی از آنها نباشد طبیعت سرسبز نمیشود.
اولین چهارشنبه را «سو چرشنبه سی» یا « ازل چرشنبه »
یا « چیلله قاچدی » یا « اول چرشنبه » یا «یالانچی چرشنبه» مینامند.
صبح چنین روزی قبل از اینکه آفتاب بالا بیاید، کنار آب رفته و
کوزه های سفالی را پر از آب میکنند، روی هم آب پاشیده و
در نهایت ناخنهای خود راگرفته از روی آب می پرند و حین این کارها چنین میگویند؛
اوغورلوغوم دوشسون سو اوستونه
و یا:
سئل چارپار،سوچارپار/ بیرگوناه ایشلتدیم/ گَل اونو توت آپار/ سئل چارپار،سوچارپار/ گل آپار،گل آپار

دومین هفته را نیاکان ما تحت عنوان «اود چرشنبه سی» نام نهاده اند
که مظهر حرارت و نور و روشنایی است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)
آتش - نور و حرارت است که به طبیعت روح تازه میبخشد و
به زمین حرارت میدهد.
عصر این چهارشنبه مردم آتش درست کرده و از روی آن میپرند. در ضمن این کار چنین میگویند.
آتیل باتیل چرشنبه/ آینا کیمی بختیم آچیل چرشنبه/ ...

سومین هفته آخر ماه فصل زمستان را پدران و مادران ما تحت عنوان
«یئل چارشنبه سی» نامگذاری کرده اند، چون در این هفته باد با آمدن خود
به زمین و طبیعت زندگی و نوید بیداری میدهد.
«یئل» در یک مدت کوتاه تمامی زمین را پشت سر میگذارد و زمین را
به بیداری فرا میخواند.

در گذشته نچندان دور،در چنین روزی کودکان آذربایجان که بخاطر
سرمای زمستان چند ماهی به دور از همبازیهای خود اغلب در خانه
سپری کرده اند بیرون آمده و حین بازیهای ملی منصوب به آذربایجان
اشعاری در رابطه با «یئل» میخوانند. مانند؛
قاش- قاباقلی بیر بولوت/ آل گونشی بورویور/ یئل پوفله‌یرکن فلوت/ داغین قارین کورویور.
ویا؛
گؤی گورلاییر، یئل اسیر/شیمشک شاخیر، گون چیخیر/ یاز گلمه‌یه تله‌سیر/ سئوینجدن کاریخیر.
و نیز کسانی هم به نیت برآورده شدن آرزوی خود
پرنده ای را از قفس آزاد میکردند. یا زیر درخت سؤیوت ( بید مجنون) رفته
خواسته های دلشان را آرزو میکردند.

آخرین چهارشنبه(چرشنبه) سال نیز تحت عنوان «تورپاق چرشنبه سی»
نامگذاری شده است که طبیعت با جذب گرما و حرارت بیدار میشود.
این روز در نزد مردم با نام «ایلین سون چرشنبه سی» مشهور است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)
در آخرین چرشنبه سال «تورپاق» با قدرت و کمک «سو»،«اُد» و«یئل» جان میگیرد.
در حال حاضر، با ورود به زندگی «شبه مدرن»
مراسم چرشنبه های سو، اود و یئل در آذربایجان حال و هوای
گذشته را از دست داده.
ولی در عوض «سون چرشنبه»(آخیر چارشنبه) با شکوه خاصی
که تمام مشخصات هر سه چرشنبه قبل را نیز دارد اجرا میشود.

انجمن ناجی

 

 

با ذکر نام سایت; انجمن علمی و عمومی نــاجی نسخه برداری مجاز است