14 نکته ی طلایی برای یادگیری شیوه ی نوشتن زبان کردی
1-حروف الفبای کردی عبارت اند از :
ئ – ا – ب – پ – ت – ج – چ- ح – خ- د – ر- ڕ( ڕ بزرگ یا ڕ قەڵەو که به شکل مشدد تلفظ می شود) – ز – ژ – س – ش- ع (همانند لفظ عربی آن است)- غ (لفظ عربی آن است) – ف – ق – ڤ ( با قرار گرفتن دندان های بالایی بر روی لب پایین تلفظ می شود و صدای V انگلیسی می دهد ) – ک – گ – ل – ڵ ( ڵ بزرگ یا ڵ قەڵەو که تلفظ ل در کلمه ی الله به همین شکل است ؛ یعنی نوک زبان پشت دندان های بالا قرار می گیرد ) – م – ن – و ( معادل W در زبان انگلیسی و هم چنین ضمه (O) ؛ به این ترتیب این حرف به جای دو صدا به کار می رود ) – ه / ـه ( فتحه ) – وو ( مصوت بلند که در کلماتی مانند« رووژ» به معنی روز ،و نیز کلمه ی « جادوو» به کار می رود ) – ۆ (که کشیده تر و بازتر از ضمه ی معمولی است) – هـ – ی ( این حرف هم صدای Y را می دهد هم صدای I ؛ یعنی حرفی که به جای دو صدا کاربرد دارد ) – ێ ( این حرف را یای مجهول می گویند که در کلماتی مانند : شێر = شیر درنده ، دێر= دیر ، ئێران = ایران و مانند آن به کار می رود ) .
به طور کلی:ئ – ا – ب – پ – ت – ج – چ- ح – خ- د – ر -ڕ -ز – ژ – س – ش – ع – غ – ف – ق – ڤ – ک – گ – ل – ڵ – م – ن – و – ە – وو – ۆ – هـ – ی – ێ
توجه : به علامتی که در بالای حروف ێ و ڵ و یا در زیر حرف ڕ گذاشته میشود چەڵەمە میگویند.
۲- حرکات ، مانند فتحه و ضمه به حروف تبدیل می شوند یعنی به جای ضمه ( ـــــُـــ ) حرف « و » و به جای فتحه ( ــَـ) حرف « ه / ـــه » به کار می رود . مثال برای ضمه : کورد ( کُرد) ، ئوتاق ( اتاق) ، ئوردەک ( اُردک ) ، و … . مثال برای فتحه : عەلی ( علی ) ، مەل ( پرنده ، حشره ) ، بەرادەر ( برادر ) ، و … .
3- در رسم الخط کردی حرفی برای حرکت کسره نیست. راه تشخیص کسره آن است که اگر حرکت فتحه (ه /ـه ) و ضمه (و) نباشد به احتمال قوی کسره است . ضمنا هر جا که لازم باشد می توان از حرکت کسره هم استفاده کرد.(به این کسره که نوشته نمیشود بزرۆکه(در کردی جنوبی بزرووکە) میگویند.
مثل:مل:گردن
4- قبل از نوشتن صداهای بلند « ا – ای (ی) ، او (و ) » و نیز صداهای فتحه و کسره و ضمه ، به جای همزه ای که به شکل الف در کلمات فارسی در اول کلمه می آید ، از همزه به شکل «ئ» استفاده می شود . مثال : ئازاد ( آزاد ) ، ئیلام ( ایلام ) ، ئوورە ( آن جا ) ، ئوردەک ( اُردک ) ، ئڕا /ئەڕا (چرا ) ، ئەوە ( آن ) و … .
به طور کلی در نوشتن کلمات به زبان کردی هیچگاه مصوت در آغاز قرار نمیگیرد.
5- به جای سه حرف « ذ – ظ – ض » فقط حرف «ز» نوشته می شود . مثال : زاهر (ظاهر) ، نەزەر (نظر ) ، لەزیز ( لذیذ ) .
نکته:در کردی اورامی از حرف ذ نیز استفاده میشود.
6- به جای دو حرف « ص – ث » حرف « س» نوشته می شود . مثال : سوورەت (صورت ) ، سروەت (ثروت ) ، سەحرا (صحرا ) .
7- به جای «ط» حرف « ت » نوشته می شود . مثال : تاهر (طاهر ) .
8- در زبان کردی دو نوع حرف « ل » داریم ؛ یک : ل متعارف که در کلماتی مانند « کەل » به معنی شکاف و « مەل» به معنی حشره و پرنده به کار می رود و دو : ڵ بزرگ یا کردی که در کلماتی مانند « کەڵ» به معنی بز کوهی و « کوڵ » به معنی کوتاه به کار می رود .
9- در زبان کردی دو نوع « ر» داریم ؛ یک : ر متعارف و عادی که در کلماتی مانند « دەر » به معنی در به کار می رود و دو : ڕ کردی که به صورت سایشی و مشدد به کار می رود و با علامتی در زیر آن مشخص می شود . مثال : کەڕ ( کر و ناشنوا ) ، پڕ ( پر ) ، زڕه ( صدای زنگ ) .
10- در کردی صدای بلند او ( و) را به صورت « وو » می نویسیم ؛ مثلا : نور به شکل نوور نوشته می شود .
11- در کردی حرف یای مجهول کاربرد دارد که با علامتی بر روی «ی » به شکل «ێ» مشخص می شود و در کلماتی مانند : ئێواره ( عصر ) ، ئێران ( ایران ) و مانند آن به کار می رود .و تلفظ آن به صورت کسره ی کشیده است (گردآوری : انجمن ناجی)
12- واو عطف بین کلمات به شکل یک واو تنها نوشته می شود . مثال : من و عەلی و رزا و یەحیا ( من و علی و رضا و یحیی ) .
13- به جای علامت تشدید ، دوبار حرف تکرار می شود : مثال : هممەت ( همت ) ، نەججار ( نجار) .و یا حتی نوشته نمیشود.
14- تلفظ حرف ۆ به صورت ضمه ی کشیده است (گردآوری : انجمن ناجی)مانند:بۆ (برای) ئۆدا (مادر) و … .
همچنین ۊ که بین صدای مصوت بلند او ( U) و ای (I) تلفظ می شود ؛ مانند « خۊن » به معنی خون و « رۊن » به معنی روغن . تنها در کردی جنوبی کاربرد دارد.