در قرآن کریم آمده است پس از آن که شیطان مهلت خواست
خداوند به او مهلت داد تا «یوم الوقت المعلوم» امّا در این که منظور از
«یوم الوقت المعلوم» چیست در میان مفسّران قرآن و نهج البلاغه گفتگوست.
بعضى گفته اند: منظور پایان جهان و برچیده شدن دورانتکلیف است (در این صورت تنها با مقدارى از درخواست ابلیس موافقت شده زیرا
او درخواست حیات تا روز قیامت داشت ولى تا پایان دنیا موافقت شد).
احتمال دیگر این که منظور زمان معیّنى است که پایان عمر ابلیس است و تنها خدا مى داند
و جز او از آن آگاه نیست چرا که اگر آن زمان را آشکار مى ساخت ابلیس
تشویق به گناه و سرکشى بیشتر مى شد.
بعضى نیز احتمال داده اند که منظور روز قیامت است،
زیرا تعبیر به یوم معلوم در آیه پنجاه سوره واقعه درباره روز قیامت است که
مى فرماید: «قُلْ اِنَّ الاَوَّلینَ وَ الآخِرینَ لَمَجْمُوعُونَ اِلى میقاتِ یَوْم مَعْلُوم».
ولى این احتمال بسیار بعید به نظر مى رسد زیرا
بنابراین تفسیر، با تمام خواسته او موافقت شده، در حالى که ظاهر آیات قرآن
این است که با درخواست او به طور کامل موافقت نشده است،
اضافه بر این درآیه مورد بحث «یوم الوقت المعلوم» است و در سوره واقعه «یوم معلوم» مى باشد
و این دو با هم متفاوت است،
بنابراین تفسیر صحیح یکى از دو تفسیر اوّل و دوّم است (گردآوری : انجمن ناجی)
در حدیثى نیز آمده است که منظور از «یوم الوقت المعلوم»
زمان قیام حضرت مهدى ـ عج ـ است که به عمر ابلیس پایان داده مى شود. (تفسیر نورالثّقلین، ج 3، ص 14)
البتّه این سبب نخواهد شد که عوامل گناه به کلّى از
جهان ریشه کن شود و مسأله اطاعت و آزمایش الهى منتفى مى گردد چرا که عامل
اصلى که هواى نفس است به قوّت خود باقى است
حتّى عامل انحراف شیطان نیز هواى نفس اوست.
خیلی زیبا بود بسیار ممنونم .
از امام صادق علیه السلام پرسیدند : این که خداوند به شیطان فرمود : { قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ -37- إِلَى يَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ -38- }(1) ؛ به تو مهلت داده خواهد شد تا روز معین . این وقت معلوم چه زمانی خواهد بود ؟ فرمود : آیا پنداشته ای این روز ، روز قیامت است ؟ خداوند تا روز قیام قائم ما ، به شیطان مهلت داده است . وقتی خداونداو (قائم) را مبعوث می کند ، حضرت به مسجد کوفه می رود . در آن هنگام شیطان در حالی که با زانوان خود راه می رود ، به آن جا می آید و می گوید : ای وای بر من از امروز . حضرت مهدی علیه السلام پیشانی او را می گیرد و گردنش را می زند و آن هنگام ، روز وقت معلوم است که مهلت شیطان به پایان می رسد .(2)
و در جای دیگری میخوانیم : امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمود : ابلیس از خداوند خواست که او را تا روز رستاخیز مهلت دهد ، ولی خداوند آن را رد کرد و فرمود : تا روز وقت معلوم ، تو از مهلت داده شده ها هستی ، چون روز وقت معلوم فرا رسد ، ابلیس با تمام پیروانش که از . . . ( و ادامه ی روایت . . . )(3)
------------------------ 1- سوره ی حجر 37 و 38
2- بحارالانوار ج 60 ، ص 254 ؛ تفسیر صافی ج 1 ، ص 906 ؛ تفسیر برهان ج 2 ، ص 343
3- بحارالانوار ج 53 ص 42 ؛ تفسیر برهان ج 2 ، ص 343 ؛ الزام الناصب ، ج 2 ، ص 332