پنومونی به علل مختلف ایجاد می شود. از جمله انواع میکرو ارگانیسم ها شامل باکتری ها، مایکوباکتری، کلامیدیا، مایکوپلاسما، قارچ، انگل و ویروس ها...
ذات الریه (پنومونی)
بیماری التهابی پارانشیم (بافت بینابینی) ریه است که توسط عوامل باکتریایی به وجود می آید و هفتمین علت مرگ در تمام گروههای سنی و در هر دو جنس محسوب می شود. باکتری ها معمولا به سیستم تحتانی تنفس وارد می شوند ولی همیشه ایجاد پنومونی نمی کنند مگر در شرایطی که بدن میزبان دچار نقص ایمنی باشد.
پنومونی به علل مختلف ایجاد می شود. از جمله انواع میکرو ارگانیسم ها شامل باکتری ها، مایکوباکتری، کلامیدیا، مایکوپلاسما، قارچ، انگل و ویروس ها. پنومونی سالیانه 8 - 15 نفر در 1000 نفر را مبتلا می سازد که بیشترین درصد بیماران در دو انتهای محدوده سنی اطفال و افراد مسن میباشند. میزان ابتلا در فصول سرد سال بیشتراست و مردان بیشتر از زنان به بیماری مبتلا می شوند.
علایم بالینی پنومونی
بسته به نوع ارگانیسم و بیماری زمینه ای متفاوت است (گردآوری : انجمن ناجی) بیمار مبتلا به پنومونی استرپتوکوکی معمولا شروع ناگهانی لرز، افزایش سریع درجه حرارت، درد قفسه سینه که با تنفس عمیق و سرفه تشدید می شود. که در موارد شدید بیماری، تنگی نفس و استفاده از عضلات کمک تنفسی (دیسترس تنفسی) ایجاد می شود.سرفه خشک و تب خفیف نشانی از عفونت ویروسی یا مایکوپلاسمایی می باشد. در صورت درگیری عفونت سیستم فوقانی تنفسی، سردرد،تب مختصر، درد عضلانی، بثورات جلدی و فارنژیت مشاهده می شود. بعد از چند روز، خلط غلیظ و چرکی خارج می شود. در پنومونی شدید گونه های بیمار قرمز گشته، لب ها و بستر ناخن ها کبودی (سیانوز) را نشان می دهد. از علائم دیگر پنومونی، تنگی نفس در هنگام خوابیدن به پشت (ارتوپنه)، کاهش اشتها، تعریق زیاد، خستگی، خلط چرکی، خلط آجری (در عفونت های استرپتوکوکی، استافیلوکوکی و کلبسیلایی) مشاهده می شود. شایع ترین علائم پنومونی عبارتند از: سرفه (ممکن است با خلط مایل به سبز یا زرد، یا خلط خونی)، تب (ممکن است خفیف یا بالا باشد)، لرز شدید، تنگی نفس (که ممکن است هنگام بالا رفتن از پله ها رخ دهد).
علائم دیگر عبارتند از: درد تیز قفسه سینه که با تنفس عمیق یا سرفه بدتر می شود، سردرد، پوست مرطوب و
تعرق بیش از حد، از دست دادن اشتها، انرژی کم، و خستگی، سردرگمی در افراد مسن. علایم بیماری بسته به اینکه آیاپنومونی باکتریایی یا ویروسی است می تواند متفاوت باشد.
عوارض احتمالی پنومونی
شوک و نارسایی تنفسی.
انتقال عفونت به سایر اعضا از طریق خون مثل مننزیت.
بررسی های تشخیصی پنومونی - علائم بالینی و معاینات جسمی. - مطالعات رادیوگرافی. - کشت خون. - بررسی خلط. - برونکوسکوپی در موارد عفونت حاد شدید و مزمن یا مقاوم یا بیماران مبتلا به نقص سیستم ایمنی.
درمان پنومونی تجویز آنتی بیوتیک مناسب
درعفونت های ویروسی، درمانهای حمایتی مثل مایع درمانی، استراحت، استفاده از بخور گرم، تجویز آنتی هیستامین ها، ضد سرفه ودرصورت هیپوکسمی (کمبود اکسیژن) تجویز اکسیژن و حمایت تنفسی از بیمار بعمل می آید.
آموزش مراقبت و پیشگیری از پنومونی به بیماران و خانواده آنها از لحاظ فعالیت:
توجه به استراحت در بستر در مرحله حاد بیماری، انجام تنفس عمیق و سرفه.
سطح فعالیت بتدریج بر اساس توانایی بیمار شروع شده و افزایش داده شود.
از فعالیتهای سنگین اجتناب شود و استراحت به طور متناوب بین فعالیتها توصیه می شود.
از لحاظ تغذیه:
توصیه به مصرف مایعات فراوان (حداقل 8 لیوان در روز) به جهت رقیق شدن ترشحات و خروج خلط می باشد.
توصیه به مصرف رژیم غذایی پرکالری - پروتئین (نان وغلات، گوشت، تخم مرغ، فرنی، سوپ، عسل، کره و حبوبات) و سرشار از ویتامین (میوه و سبزیجات تازه و مرکبات و ...).
مصرف مواد غذایی در وعده های زیاد و با حجم کم.
اجتناب از مصرف فرآورده های شیر (شیر، بستنی، ماست، پنیر و ...) که باعث غلیظ شدن ترشحات و احتقان بینی می شود.
از لحاظ دارو درمانی:
در صورت تجویز آنتی بیوتیک ها، تا تکمیل دوره درمان، مصرف دارو ادامه یابد (حتی اگر بیمار احساس بهبودی کرد) و از قطع خودسرانه داروها اجتناب شود. این داروها باید به موقع مصرف شوند و در صورت بروز علائمی مانند آلرژی (حساسیت)، خارش، اسهال و ... به پزشک اطلاع داده شود.
در صورت تجویز داروهای ضدویروس، تا تکمیل دوره درمان، مصرف دارو ادامه یابد و داروها باید به موقع مصرف شوند.
در صورت تجویز آنتی هیستامین ها، از انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند اجتناب شود. در صورت بروز واکنش های حساسیت با مصرف دارو به پزشک اطلاع داده شود. برای شستشوی مرتب و رعایت بهداشت دهان از آدامس های بدون شکر یا آبنبات جهت برطرف شدن خشکی دهان استفاده شود.
در صورت تجویز داروهای ضدسرفه، برای سرفه موثر، قرارگیری بیمار در وضعیت نشسته و پس از انجام چند تنفس عمیق سرفه کند.
از تماس با محرکات سرفه (سیگار، گرد و غبار و گرده گیاهان) اجتناب شود.
هوای محیط مرطوب شده و از مایعات فراوان به طور مکرر استفاده شود.
از مصرف الکل یا داروهای آرام بخش با داروهای ضدسرفه و آنتی هیستامین ها اجتناب شود.
این داروها باعث گیجی و خواب آلودگی می شوند بنابراین از رانندگی و فعالیتهای نیازمند هوشیاری اجتناب شود.
پیشگیری از پنومونی و سایر نکات مهم آموزشی - تمرینات تنفسی به بیمار و خانواده او آموزش داده می شود. (تنفس با لبهای فشرده،تنفس دیافراگمی و نحوه انجام سرفه موثر). - توصیه به ترک سیگار (سیگار باعث التهاب سلولهای مترشحه موکوس شده ومانع کارکرد ماکروفاژهای کیسه های هوایی می شود). - توصیه به اجتناب از مصرف الکل (الکل باعث کاهش مقاومت در برابر پنومونی می شود). - برای پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران، در هنگام عطسه یا سرفه کردن، دهان و بینی را با دستمال تمییز و یکبار مصرف پوشانده، کلیه وسایل آلوده به ترشحات تنفسی بیمار به طور بهداشتی دفع گردد. - اجتناب از مواد محرک دستگاه تنفسی (گرد و غبار، هوای آلوده، سرما و ...). - توصیه به پیگیری مراقبت های درمانی - واکسیناسیون با تزریق واکسن پلی ساکارید پنومونی (هر 3 - 5 سال یکبار در افراد زیر 65 سال و برای بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن قلبی، کلیوی، ریوی و دیابت و افراد بالای 65 سال پس از ملباسمو با پزشک، واکسیناسیون را انجام دهند. - واکسیناسیون سالیانه با واکسن آنفلوآنزا (یکی از عوارض آنفلوآنزا، پنومونی می باشد).1. جویس ام بلک، جین هوکانس هوکس؛ اختلالات تنفس؛ ترجمه زهرا مهدوی؛ تهران، جامعه نگر، سالمی، 1389. 2. اسملتزر، بیر؛ بخش تنفس و تبادلات گازی ازکتاب پرستاری داخلی- جراحی برونر و سودارت 2008؛ ترجمه مرضیه شبان؛ ویرایش صدیقه سالمی؛ تهران، انتشارات سالمی، 1382. 3. مولفین آلن فین و دیگران، تشخیص و درمان پنومونی و دیگر عفونتهای تنفسی، مترجم خدیجه محلوجی؛ تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران، 1380. 4. غفاری، فاطمه؛ آموزش به بیمار؛تهران، بشری، تحفه، چاپ اول، 1388. 5. انجمن ریه آمریکا: google(American Lung Association),lug cancer,available at,download on 2013. 6. گروه مولفین انجمن تغذیه ایران؛ راهنمای رژیم درمانی؛ تهران، انتشارات سالمی، چاپ اول، 1382. 7. علیرمائی، نسرین؛ راهنمای آموزش به بیماران مبتلا به اختلالات دستگاه تنفسی؛ تهران، انتشارات سالمی، چاپ اول، 1383. 8. دگلین، والراند؛ فارماکولوژی برای پرستاران؛ ترجمه جهانگیر رضایی؛ تهران، انتشارات سالمی، چاپ اول، 1383.