جهان چیست ؟ جهان سازمانی کامل پویا است . این جهان روزی آغاز شد - شاید با یک انبساط بزرگ ناگهانی ماده – و ممکن است روزی پایان یابد . ما نمی دانیم ! در همین زمان ( بین آغاز و پایان ) با انبساط بیشتر جهان کهکشان ها از یکدیگر دورتر و دورتر می شوند . جهان با فعالیت و حرکت در حال بزرگ شدن است . ستاره ها در تمام طول زندگیشان منقبض می شوند ، منبسط می شوند و منفجر می شوند . سیارات به دور ستاره ها در حال گردشند. کهکشان ها می چرخند و ستاره های دنباله دار و خرد سیارک ها در منظومه شمسی در حال حرکت بر روی مدار خود هستند .عناصر ، اتمها ، مولکول ها و ذره ها پیوسته بر یکدیگر اثر می گذارند و تغییر می کنند در ادامه مطلب بخوانید:
موجهای الکترومغناطیس همه جا هستند ) ما برای دیدن آنها باید بیرون از محوطه وجودیشان باشیم ) ممکن است همه جهان از ماده سیاه ساخته شده باشد که ما در این مورد مطمئن نیستیم . 1 2 - علم کیهان شناسی چیست ؟ علم کیهانشناسی در مورد چگونگی تکامل و ساختار جهان توضیح می دهد. این علم شامل سوالات بزرگی می شود . مثل : آغاز جهان چگونه بوده است ؟ آیا جهان به پایان خواهد رسید ؟ پایان جهان چگونه خواهد بود ؟ اجزا تشکیل دهنده جهان چه تاثیری برهم میگذارند ؟ آیا جهان مرز دارد؟ و … امروزه تئوریهای مبنی بر مشاهده دقیق ساختار جهان ، مطالعه و بحث در مورد ان وجود دارد که ریاضیات و فیزیک پایه های اساسی آنها هستند .
3 - جهان چگونه آغاز شد ؟ رایجترین تئوری در مورد خلق جهان تئوری انفجار بزرگ است (گردآوری : انجمن ناجی) این تئوری عقیده بسیاری از دانشمندان بویژه ادوین هابل اخترشناس مشهور قرن بیستم است . انفجار بزرگ می گوید که جهان بوسیله یک موج سنگین انرژی و ماده 10 تا 20 میلیون سال پیش بوجود آمده است . انفجار بزرگ شکل گیری گازها و ذرات موجود در آسمان و هر چیز دیگری که در آن یافت می شود را نشان می دهد . این تئوری همچنین انبساط جهان در آینده را بیان میکند و نیز دور شدن همه اجزا آسمان ، کهکشانها ،ستاره ها و سیارات و هر چه در آن است .
4 - چه نوع ذراتی در انفجار بزرگ خلق شدند ؟ در نتیجه انفجار نخستین واکنش سریع آغاز شد و ذرات بسیار کوچک تشکیل شدند ( دانشمندان می گویند که انفجار بزرگ یک انفجار نبود بلکه یک موج عظیم بود ) و بعد بلافاصله جز اتمی ذرات بوجود آمد) برای خلق پروتون و نوترون ( هیدروژن و هلیوم اولین اتمها بودند . از تاثیر این دو عنصر اساسی بر یکدیگر همه مواد دیگر – از جمله خود شما - بو جود آمدند.
5 - جهان چگونه منبسط می شود ؟ متاسفانه ما نمی توانیم بیرون از جهان برویم تا مشاهده کنیم که جهان چگونه منبسط می شود اما می توانیم آن را تجسم کنیم اگر یک بادکنک را با گذاشتن نقطه هایی علامت گذاری می کنیم و بعد آنرا باد کنیم نقطه ها از یکدیگر دورتر می شوند و این درست مثل اتفاقی است که در جهان برای کهکشانها رخ می دهد . 2 6 -آیا انبساط جهان در آینده ، ادامه خواهد داشت ؟ یک نظریه رایج می گوید این امر به چگونگی پیدا شدن مواد فیزیکی در جهان مربوط است – وما مطمئن نیستم که چه مقدار ماده در جهان وجود دارد .
مقدار ماده ای که برای ثابت نگه داشتن جهان لازم است امگا نام دارد .امگا یک کمیت مجهول فرضی از ماده است . اما دانشمندان می خواهند که اگر مقدار ماده از امگا کمتر یا بیشتر باشد چه اتفاقی می افتد؟ اگر ماده کمتر از امگا جهان منبسط خواهد شد سرد تر و قسمت های آن از هم دورتر و دورتر می شوند. ستاره ها احتمالا خاموش خواهند شد . زندگی همه مواد با سیاه شدن و سرد شدن و دور شدن از یکدیگر خواهد بود.این مفهوم انبساط جهان را طبق نظریه باز بیان می کند . اگر ماده بیشتر از مقدار امگا باشد ، نیروهای گرانشی ( هر ذره ماده ذره های دیگر را به سوی خود می کشد ) . خیلی زود یا به آهستگی و خیلی دیر انبساط را متوقف می کند و باعث می شود ماده در هم فرو بریزد و جهان شروع به منقبض شدن کند .
در بعضی نقاط جهان روی خودش سقوط می کند . این مفهوم به نظریه جهان بسته معروف است . به طور کلی به نام Big Crunch شهرت یافته است . 7 - در آخر جهان Big Crunch چگونه خواهد شد ؟ ما مطمئنا نمی دانیم در آخر جهان چه پیش خواهد آمد این تئوری به جاذبه ای که باعث شده همه چیز در جهان منقبض شده ودر خودش فرو بریزد مربوط است . دو نتیجه را دانشمندان به طور کلی پیشنهاد می کنند : یکی تمام جهان در خودش فرو می ریزد و در یک لحظه جهان به سیاه چاله تبدیل خواهد شد و این آخر جهان خواهد بود و دیگر اینکه Big Crunch منجر به انفجار بزرگ دیگری خواهد شد و در نتیجه جهان دیگری به وجود خواهد آمد ( یا جهانی مشابه جهان ما) فصل اول 3 لایه ی اوزون خورشید تنها ستاره منظومه شمسى مى باشد که کرات وسیارات در اطراف آن مى چرخند و از انرژى آن استفاده مى کنند . زمین نیز یکى از کراتى است که در أطراف خورشید در حال حرکت است . فاصله میان زمین و خورشید حدود 149.800.000کیلومتر مى باشد ، که در این فاصله ، زمین حدود 9^10×95/1 وات انرژى ازخورشید دریافت مى کند که ما تنها کسرى از آن (0000002/0) را استفاده مى کنیم .
نور خورشید 27/8 دقیقه طول مى کشد که به زمین برسد . از صد در صد نورى که به زمین مى تابد تنها 30% آن بر اثر ذرات و مولکول هاى موجود در لایه هاى بالایى منعکس مى شوند بقیّه آن ها از لایه ها زمین عبور مى کنند و به زمین مى رسند . در واقع مى توان به جرأت گفت که حدود99%انرژى که به زمین مى رسد از خورشید وبقیه آن از ماه و کرات دیگر مى باشد .
نور سفید خورشید از میلیاردها میلیارد رنگ تشکیل شده است که هر کدام از این رنگ ها داراى طول موج و انرژى مخصوص به خود مى باشند ، وما هنگامى که این نور را تفکیک مى کنیم به هفت رنگ تجزیه مى شوند که هر کدام از این رنگ ها از میلیاردها رنگ تشکیل شده اند... پرتوهاى فوق بنفش داراى طول موج کوتاه و انرژى زیاد مى باشند . پرتوهاى فوق بنفش با انرژى زیادى که دارند براى تمام موجودات زنده خطرناک مى باشند وموجب سرطان پوست یا آفتاب سوختگى مى 4 شوند . خوشبختانه زمین در برابر این پرتوى خطرناک ، محافظى بنام لایه اوزون دارد که از ورود پرتوهاى خطرناک به سطح زمین جلوگیرى مى کند . قبل از آنکه به بحث درباره برخورد پرتوهاى فوق بنفش و مولکول ها اوزون بپردازیم ابتدا به اطلاعاتى درمورد اوزون مى پردازیم.
اوزون چیست؟ دانشمندان لایه ها زمین را به چهار قسمت تقسیم مى کنند :
1)تروپوسفر (که نسبت به سطح دریا 12تا15 کیلومترارتفاع دارد) 2)استراتوسفر 3)مزوسفر 4)تروموسفر(خارجى ترین لایه زمین) مولکول اوزون (o3)از یک مولکول اکسیژن و یک اتم اکسیژن که ناپایدار و واکنش پذیر مى باشد ، تشکیل شده است . پیوند میان مولکول اکسیژن و اتم اکسیژن در مولکول اوزون بسیار ضعیف مى باشد و ممکن است با کوچکترین برخورد از هم جدا ویا با دریافت کوچکترین انرژى به حالت اولیه خود برگردند . لایه اوزون در لایه استراتوسفر زمین قرار دارد . در شب ها به دلیل عدم دسترسى به انرژى تابشى خورشید ، ضخامت لایه اوزون کمتر از ضخامت آن در روز ها مى باشد . هنگامى که پرتوهاى فوق بنفش به مولکول ها اوزون برخورد مى کنند ، پرتو هاى فوق ـ بنفش مقدار زیادى از انرژى خود را از دست مى دهند وبه پرتو هاى فرو سرخ تبدیل مى شوند ، و همچنین بر اثر این برخورد ، مولکول اوزون به مولکول اکسیژن واتم اکسیژن تبدیل مى شود و با تابش مجدد نور خورشید ، مولکول اوزون دوباره پدیدار مى شود . مولکول هاى اوزون هرچند که براى ما مفید هستند اما وجود آن ها در لایه تروپوسفر (لایه اى که ما در آن زندگى مى کنیم) بسیار خطرناک مى باشند . نیتروژن هاى پراکسید خارج شده از اگزوز موتورهاى دیزلى بر اثر تابش نور خورشید (عمل فتو شیمیایى) با مولکول هاى اکسیژن واکنش مى دهند و مولکول هاى اوزون را پدیدار مى کنند . چون در مولکول هاى اوزون اتم هاى اکسیژن فعال (رادیکالى ) وجود دارد ، تنفس آن ، موجب اختلال در دستگاه تنفسى مى شود . حفره اوزون تا سال 1980میلادى از سوراخى لایه اوزون خبرى نبود ؛ اما در سال 1985م ، دانشمندان از نازک شدن لایه اوزون در قطب جنوب خبر دادند . در آن زمان با تحقیقات انجام شده علت نابودى مولکول هاى اوزون را ،گاز هاى cfc (کلر و فلوئور و کربن) مى دانستند .
گاز هاى cfc بعنوان گاز هاى خنک کننده در یخچال ها ،کوفرانسویه ا و همچنین در مواد پلاستیکى مورد استفاده قرار مى گیرند . در cfc ها اتم هاى کلر ناپایدار و واکنش پذیر مى باشند و هنگامى که گاز هاى cfc به 5 لایه هاى بالا مى روند ، در لایه هاى بالا بر اثر برخورد با نور خورشید ،گاز هاى کلر آزاد مى شوند . اتم هاى کلر در لایه استراتوسفر با مولکول هاى اوزون واکنش مى دهند . هر اتم کلر به تنهایى مى تواند 100.000 مولکول اوزون را از بین ببرد .
به همین دلیل در گستره جهانى ، در سازمان ملل متحد ، در معاهده اى بنام معاهده مونترال کشورها متعهد شدند که از تولید و فروش گاز هاى cfc خوددارى کنند ، و همچنین به کشور هاى فقیر این امکان را بدهند که بجاى استفاده از گاز هاى cfc ، از گاز هاى خنک کننده دیگرى استفاده کنند . ما مى دانیم که بیشترین کشور هاى صنعتى در نیم کره شمالى قرار دارند ، پس چرا در قطب جنوب لایه اوزون سوراخ شده است ؟! برای پاسخ به این سوال ، پژوهش های زیادی انجام شده است که بعضی از این پژوهش ها تاکنون در دست تحقیق است . اخیراً دانشمندان علت ایجاد حفره در لایه اوزون را گرداب های سنگین ، که در قطب جنوب جریان دارند ، می دانند .
در زمستان در طول شبهای قطبی ، نور خورشید درتمام سطح قطب جنوب در دسترس نیست ، به همین دلیل در این قطب در لایه استراتوسفر طوفان هاى سنگینی گسترش مى یابند که به آن ها "گرداب قطبی”(polar vortex) مى گویند . گرداب قطبی می تواند ذرات سازنده هوا را تجزیه کند . این گرداب ها باعث ایجاد ابرهاى سردی می شوند که بر فراز قطب جنوب جریان می یابند . که به این ابرها "ابر استراتوسفر قطبی” (polar stratosphere cloud) می گویند.اختصار آن psc است Psc . ها بسیار سرد هستند و دمای آن ها حدود 80- سیلسیوس است Psc . از نیتریک اسید تری هیدرات (nitric acid trihydrate) تشکیل شده است و با ابرهایی که ما آن ها را در آسمان می بینیم کاملاً متفاوتند . پس این ابرهای اسیدی می توانند لایه اوزون را تخریب کنند. "بنایراین با استناد به تحقیقات انجام یافته ، موارد زیر را می توان از عوامل موثر در تخریب لایه اوزون دانست:
1)محور زمین به گونه اى مى باشد که نور خورشید به قطب شمال بیشتر از قطب جنوب مى تابد به همین دلیل ضخامت لایه اوزون در قطب شمال بیشتراز ضخامت آن در قطب جنوب مى باشد
(زیرا ما گفتیم که پیوند میان مولکول اکسیژن و اتم اکسیژن در مولکول اوزون بسیار ضعیف مى باشد و ممکن است با کوچکترین برخورد از هم جدا ویا با دریافت کوچکترین انرژى ( مانند انرژى تابشى خورشید ) به حالت اولیه خود برگردند )
2)از مورد دوم نتیجه مى گیریم که هواى قطب جنوب سردتر از هواى قطب شمال مى باشد ، بنابراین هواى گرم هنگامى که بر اثر جریان هایى به قطب جنوب مى روند ، 6 چون سبک مى باشند ، به سمت بالا مى روند و موجب نابودى لایه هاى اوزون برفراز قطب جنوب مىشوند.
3)در زمستان نور خورشید کاملاً در تمام سطح قطب جنوب در دسترس نمی باشد، واین امر باعث کاهش دما و تشکیل ابرهای psc می شود .
4)ابرهای psc اسیدی هستند و به همین دلیل آن ها به لایه اوزون آسیب می رسانند." فصل دوم اطلاعاتی خواندنی در مورد لایه اوزون بر اساس تحقیقات دانشمندان لایه اوزون بر فراز قطب جنوب ، در میانه دهه 60 تا حد زیادی رقیق شده است (گردآوری : انجمن ناجی) دانشمندان میزان مواد "محافظ در برابر نور" را که گیاهان را از آسیب نور مصون میدارند ، اندازه گیری کرده اند. مطالعه این مواد راه تازهای را برای بازسازی چگونگی نوسان اوزون موجود در استراتوسفر پدید آورده است (گردآوری : انجمن ناجی) این کار ممکن است مشخص کند که آیا رقیق شدن لایه اوزون فرآیندی دوره ای است و آیا کلرو فلئورو کربنها ، تنها عاملی هستند که سبب ایجاد حفره در لایه اوزون می شوند یا نه. لایه اوزون چیست؟ لایه اوزون در قسمت شمالی زمین در سال 1980 بین 15تا20 درصد کاهش پیدا کرده است (گردآوری : انجمن ناجی)
برای رفع این مشکل جمعی ازبهترین متخصصان زمین شناسی هر سال برای تحقیق وجستجو دور یکدیگر جمع می شوند .در سال 1992 پروکتیل مونترال درباره’ لایه اوزون مطالعه و تحقیقی داشت که فهمید بزرگ شدن سوراخ لایه اوزون بستگی به آلودگی هوا و تولید مواد سمّی دارد.
در همان سال سازمان ملل متحد و حفاظت از محیط 7 زیست برنامه ای را طرّاحی کرد که این برنامه جهت محافظت و حمایت از محیط زیست و مخصوصا لایه اوزون به نام برنامهUNEPطراحی کرد که این برنامه جهت جلوگیری از تولید مواد سمّی و مواد شیمیایی آلوده کننده،است (گردآوری : انجمن ناجی)مولکولهای اکسیژن(O2) به اکسیژن اتمیک (O) تبدیل می -شوند .اکسیژن اتمیک به سرعت با مو لکولهای بیشتری ترکیب شده و به شکل اوزون می شود .ان پوشش حرارتی که در سطح بالا رشد کرده و سلامتی لایه اوزون را به خطر انداخته است و این مورد باعث شده است که اگر استراتوسفر نباشد ما نتوانیم بدون آن زنده بمانیم .
(بالای استراتوسفر مقداری از آلودگی مضّر اشعه مادون بنفش را و همچنین تشعشعاتی از خورشیدامواج بین 320 تا 240) را که باعث می شود لایه اوزون آسیب ببیند و همچنین جان گیاهان به خطر بیفتد را جذب میکند.اشعه مادون بنفش با تابیدن نور مولکولهای اوزون را میشکافد ولی اوزون می تواند تغییر شکل بدهد و عکس العمل زیر ازآن حاصل میشود: :O+ O2 :مادون قرمز +O3 :O2+O:O3 همچنین اوزون در اثر عکس العمل زیر نابود میشود : :O3+O:O2+O2 عکس العمل دوم با افزایش پیدا کردن ارتفاع آهسته انجام می شود امّا عکس العمل سوم سریعتر انجام می شود. 8 دربین همکاری عکس العمل ها تمرکز اوزون درحال تعا دل است (گردآوری : انجمن ناجی) دربالای اتمسفر اکسیژن اتمیک هنگا می که اشعه مادون بنفش در سطح بالایی است، پیدا می شود.
در اثر حرکت استراتوسفر هوای متراکم تری بدست می آید وجذب اشعه ی مادون بنفش افزایش می یابد و سطح اوزون به حد اکثر و تخمینا" km20می رسد.همراه با تئوری کمپمن یک مشکل نیز وجود داشت که این مشکل در سال 1960 تشخیص داده شد وحقیقت این بود که اوزون به وسیله عکس العمل 4 آهسته حرکت می کرد و دیده نمی شود. گرم شدن زمین ترمیم حفره اوزون را به تعویق می اندازد دانشمندان هشدار داده اند :پدیده گرم شدن زمین می تواند تلاشها برای ترمیم حفره اوزون را که قرار بود تا سال 2050 انجام گیرد،حدود30سال به تعویق اندازد .این مو ضوع به رقم پیشرفتهایی است که بای از رده خارج کردن مواد شیمیایی مخرّب اوزون انجام شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
طبق گزارشی کاهش فراوانی در مصرف گازهای ساخته دست انسان بنام «کلروفلورو کربن» پدید آمده است .اینها گازهایی هستندکه لایه محافظ زمین را می خورند .دانشمندان گفتند:اگر کشورها مصمم به دنبال نمودن این روند باشند ،«حفره داخل لایه اوزون به آغاز به جمع شدن و کوچک شدن خواهد نمودتا اینکه ظرف 50 سال ترمیم خواهد شد . » این جمع بندی و نتیجه گیری توسط «مجمع بررسی فرایند های استراتوسفر و نقش آن در آب و هوا » SPARC» به عمل آمد .این مجمع از صد ها کارشناس اقلیمی که دسامبر سال 1999در آرژانتین گرد هم آمدندو در سایه توجهات سازمان هواشناسی جهانی تشکیل جلسه دادند،شکل گرفته است (گردآوری : انجمن ناجی)
این دانشمندان هشدار دادند: حتّی اگر کاهش مصرف گازهایCFC برآورده شود،پدیده گرم شدن زمین_که نتیجه تولید گازهای گلخانه ای با وجود کربن به عنوان عنصر اصلی آن است و از سوختهای سنگواره ای بدست می آید _میتواند محلت 9 ترمیم حفره اوزون را چند دهه به تعویق اندازد. به عنوان یک تناقض ، گرم شدن زمین ،جو را در نزدیکی سطح زمین حرارت میدهد اما لایه پایینی «استراتوسفر » یعنی جایی را که اوزون قرار دارد همچنان سرد نگه میدارد . این دماهای پایین به ویژه درزمستان مسبب جمع شدن ابرهای استراتوسفر در نواحی قطبی میشود . این پدیده آغازگر واکنشهای نابود کننده اوزون توسط مولکولهای کلری استکه توسط کلروفلورو کربن ها آزاد میشوند.
پیش بینی های دایر بر این که حفره اوزون که بالای قطب جنوب قرار دارد، به زودی کوچک خواهد شد با آخرین اطلا عات مغایرت دارد که نشان میدهد که این حفره درحال گسترش است وبه طور بی سابقه ای در چند سال اخیر بزرگ شده است (گردآوری : انجمن ناجی) تاریخچه سوراخ شدن لایه اوزون ابتدا: جریان تاسف بار سوراخ شدن لایه اوزون در لایه زیر استرا توسفر در بالای منطقه انتارکتیکا اولین بار در دهه هفتاد (1970 تا 1979)توسط یک گروه تحقیقاتی به نام BAS کشف شد .این گروه در مورد اتمسفر بالای منطقه انتارکتیکا از یک ایستگاه تحقیقاتی که بسیار شبیه این عکس میباشد مشاهده می گردند. *اطلاعات ایستگاه تحقیقاتی هالی *ایستگاه تحقیقاتی BAS فالکر اولین بار در حالی تحقیقات را انجام داد که اندازه گیری اولیه در سال1985برای اولین بار سوراخ شدن لایه اوزون آنچنان نگران کننده بود که دانشمندان تصور میکردند که دستگاهای اندازه گیری خراب است .آنها دستگاه های دیگری جانشین آن دستگاه ها کردند تا آنکه نتایج بدست آمده اندازه گیری های اولیه را تایید کرد .چندماه بعد که سوراخ شدن لایه اوزون قابل مشاهده بود، 10 (پس از مشاهده سوراخ شدن لایه اوزون تحقیقات قبلی تایید شد) از طرف دیگر اطلاعات ماهواره TOMS سوراخ شدن لایه اوزون را نشان نمی داد ،بدین دلیل که نرم افزارهایی که اطلاعاتی در مورد لایه اوزون میداد به صورتی برنامه ریزی شده بود که لا یه اوزون در منطقه کوچکی موردبررسی قرار می گرفت .بررسی های بعدی ، اطلاعات بدست آمد هنگامی که نتایج گروه BASمنتشر نشد،مورد تایید قرار گرفت و بیانگر این مطلب بود که سوراخ شدن لایه اوزون به طور سریع ودر مقیاس بزرگی بر بالای منطقه انتارکتیکا انجام می شود.
اوزون لایه ای را در استراتوسفر تشکیل میدهد که منطقه استوا باریکتر و در دو قطب پهن تر است .میزان اوزون در بالای سطح کره زمین به وسیله مقیاسی به نام DU Dobson units اندازه گیری میشود که این میزان در منطقه استوایی در حدود 260DUاست و به میزان بیشتری در جاهای دیگر است . این در حالی است تغییرات فصلی بسیار وسیعی اتفاق میافتد واین در حالی شکل می گیرد و اشعه ماورای بنفش در لایه استراتوسفر نفوذ میکند یا آن را می شکافد ساختار لایه اوزون : کنت مارکهام ، شیمیدانی در سازمان تحقیقات علمی و صنعتی نیوزلند نمونههایی از نوع خزه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد ، که نام علمیاش بریوم آرژانتئوم است (گردآوری : انجمن ناجی) این نمونهها از منطقه دریای راس جمع آوری و طی سالهای 1957 تا 1989 نگه داری شدهاند. مارکهام در 11 جستجوی ترکیباتی به نام فلاوونوئید بود که رنگدانههای گیاهی هستند. پژوهشهای اخیر نشان دادهاند که فلاوونوئید دارای یک خاصیت مهم یعنی "محافظت در برابر نور" است .
این ترکیب هنگامی در گیاهان پدید میآید که بویژه در معرض تابش پر انرژی نور فرا بنفش قرار میگیرند ، یعنی در معرض گسترهای از طول موجهایی که غالباً بر اثر رقیق شدن لایه اوزون «استراتوسفر تاثیرشان شدیدتر میشود. فلاوونوئیدها در برابر اندک افزایشی در تابش نور فرابنفش بسیار حساساند. بنابرین ، غلظت آنها با میزان نور فرابنفش به صورت خطی تغییر مییابد ، بدین معنی که دو برابر شدن غلظت نور فرابنفش باعث دو برابر شدن غلظت فلاوونوئید میشود. کنت مارکهام مقدار فلاوونوئید را در نمونههای خزهای که در اختیار داشت، اندازه گیری کرد. نتیجههای به دست آمده وجود حفره اوزون را که در دهه 80 اعلام شده بود ، تایید کردند. آنگاه مارکهام ، مقدار اوزون رسیده به زمین بین سالهای 1964 و 1986 را در قطب جنوب اندازه گیری کرد. او این اندازه گیری را با مقدار فلاوونوئید نمودار خود در همان مدت مقایسه کرد و بدین نتیجه رسید که این مقدارها تقریباً تصویر آیینهای یکدیگرند. فلاوونوئیدها ، ترکیباتی هستند که گیاهان را از آسیب نور خورشید محفوظ میدارند. غلظت آنها در خزه ، هنگامی که اوزون رقیق باشد ، زیاد و هنگامی که اوزون به مقدار کافی باشد کم است (گردآوری : انجمن ناجی) بنابر نظریه مارکهام ، حتی مقدار زیاد و غیر منتظره تابش نور فرابنفش در میانه دهه 60 ، که دادههای مربوط به فلاوونوئیدها نشان میدادند ، به صورت کاهش میزان اوزون و در همان موقع مشاهده میشود. 12 ضرورت حفاظت از لایه اوزون : اگر لایه اوزون از بین برود ، زندگی از کره زمین رخت بر خواهد بست.
با از بین رفتن لایه حیاتی اوزون ، نسل بشری ، پوشش گیاهی و حیات جانوری در مدت کوتاهی به صورت اسفباری منقرض خواهد گردید. در حال حاضر که این لایه آسیب دیده است ، تشعشعات ماورای بنفش که به زمین میرسد شدت یافته و این مسئله باعث ایجاد سرطانهای پوست ، تضعیف مکانیزم دفاعی و ایمنی بدن انسان و همچنین ایجاد آب مروارید گردیده است (گردآوری : انجمن ناجی) علاوه بر آن به علت آسیب دیدن لایه اوزون کل نظام زیست محیطی «اکوسیستم) در سراسر پهنه گیتی دچار ناهماهنگی و عدم توازن جدی و فزاینده شده است (گردآوری : انجمن ناجی) ) عوامل مخرب لایه اوزون : عوامل کلیدی موثر در رقیق شدن اوزون عبارتند از : آزمایش بمبهای اتمی در جو زمین ، و شار اندک ذراتی از خورشید که با میانه دوره 11 ساله لکههای خورشیدی متناظر است ، نوسان شبه دو ساله فورانهای آتشفشان ، مصرف متوالی کلرو فلوئورو کربناین گازها در حکم حلال در انواع افشانهها به کار میروند تحت نام کلی CFC (سی اف سی) معروفند که نمونه آنها گاز فریون (Freon) یخچالهاست (گردآوری : انجمن ناجی) در انواع افشانههای آرایشی و بسیاری از صنایع شیمیایی. پیامدهای ناشی از تخریب لایه اوزون : تخریب و سوراخ شدن لایه اوزون باعث عبور غیر قابل کنترل تابش فرابنفش خورشیدی میشود که سبب افزایش دمای زمین و ذوب یخهای قطبی و افزایش آب 13 دریاها شده که در نهایت به زیر آب رفتن خشکیها میانجامد و نیز موجب سوختگی پوست ، ابتلا به سرطان پوست و بیماریهای چشمی ، همچنین وارد آمدن خسارت عمده به جانوران و گیاهان میشود. و بالاخره باعث انقراض زندگی تمام موجودات میشود.
چگونگی جلوگیری از بحران لایه اوزون : تحلیل میزان فلاوونوئیدها ممکن است اطلاعاتی راجع به مقدار اوزون در مناطق مختلف قطب جنوب و جاهای دیگر به دست بدهد . بنا بر نظر مارکهام "وجود این گیاهان نوعی امیدواری را برای نگاه کردن به پیش از سال 1956 در پی یافتن نشانههای رقیق شدن در اوزون ، و نیز برای پاسخ دادن به این پرسش پدید میآورد که آیا رقیق شدن لایه اوزون در میانه دهه 60 در سایر منطقههای قطب جنوب واقع شده است یا نه ." اگر چنین باشد ، ما باید در این باره که چرا چنین واقعهای روی داده است، تجدید نظر کنیم. شاید هم نظریه کلرو فلئورو کربن بیش از حد مبتنی بر ساده اندیشی باشد . مقدمه پیشرفت سریع تکنولوژی حمل و نقل و بویژه حمل و نقل هوایی در جهان و افزایش قابلیتها در کاهش و یا از بین بردن نیاز دستگاههای گرداننده ، باعث هر چه کوتاهتر شدن فاصله بین قارهها ، کشورها و شهرهای کوچک و بزرگ دنیا شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
ارائه روشهای جدید و معرفی انواع وسایل پرنده اعم از هواپیما ، هلیکوپتر ، بالون و کشتیهای هوایی در طرحها و اشکال متنوع و پیشرفته بشر را قادر میسازد که در ارتفاعات مختلف با شرایط متفاوت براحتی خود را از محلی به محل دیگر برساند. در این راستا متناسب با تکامل تکنولوژیکی انواع هواپیماهای جت و غیره در سیستم حمل و نقل هوایی که مسلما مشکلات زیادی را از سر راه بشر بر میدارند، مسائل عدیده جدیدی را پدید میآورند که میتواند در وضعیت فیزیکی و سازهای هواپیما و یا در امر سلامت و ایمنی سرنشینان تأثیر به سزایی داشته باشد.
مسئله اخیر یعنی سلامت و آسایش سرنشینان بویژه در هواپیماهای مسافربری امری بسیار موثر و اجتناب ناپذیر میباشد و به عنوان یکی از عوامل تعیین کنندة کیفیت هواپیما و گرداننده آن به حساب میآید. 14 فصل سوم اصولا پرواز در ارتفاعات بالاتر از حدود 10 هزار پایی سطح دریا از امتیازاتی نظیر کاهش پسای کلی هواپیما ، کاهش مصرف سوخت و بری بودن از شرایط نامساعد جوی مثل طوفانها و ابرها و گرد و غبار برخودار است (گردآوری : انجمن ناجی) ولی پرواز در چنین ارتفاعاتی به علت کاهش فشار جو و نقصان میزان اکسیژن مورد نیاز و کاهش درجة حرارت ، امکان ادامه حیات را مشکلتر میکند.
زیرا بدن انسان آمادگی پذیرش آن شرایط را نداشته و علاوه بر آن میزان اکسیژن جذب شده توسط خون و بافتهای بدن پایین میآید که باعث بروز عارضهای بنام هایپوکسیا (Hypoxia) میشود. با توجه به این مسائل باید وسیله پرواز طوری طراحی و ساخته شود که سرنشینان بتوانند در ارتفاعات مختلف از اکسیژن و فشار هوای مناسب سود ببرند. از طرف دیگر سازه هواپیما باید قادر به تحمل اختلاف فشار در محدودههای معین از داخل و خارج باشد. نخستین هواپیمای مسافربری که به منظور پرواز در ارتفاعات بالا در آسمان قرار گرفت و قادر بود به مشکل کمبود فشار جوی و نقصان اکسیژن فایق آید هواپیمایی بنام B – 307 15 یا استراتولاینر (Strstoliner) بود که در سال 1940 توسط کمپانی بوئینگ طراحی و ساخته شد. میزان کارآیی این هواپیما به نحوی بود که میتوانست سرنشینان خود را تا ارتفاعات بالای ابرها به آسمان ببرد تا از وجود شرایط نامناسب خلاصی یابد.
به این ترتیب مسافران هواپیما میتوانستند در طول پرواز بدون استفاده از ماسک اکسیژن در کابین تحت فشار همچون شرایط پائین در آرامش و ایمنی کافی به سر برده و از عوارض هوایپوکسیا نیز در امان باشند هواپیماهای B - 307 اولین هواپیمای مسافربری دنیا بود که به سیسم تنظیم فشار کابین مجهز شد و با ابداع آن تحولی نو در ساخت هواپیماهای حمل و نقل پدید آمد. بطوری که هماکنون هم هواپیماهای حمل و نقل مسافربری از آن پیروی میکنند. با پیدایش هواپیماهای جت در خلال دهه 1950 تاریخ هوانوردی دنیا شاهد 16 دگرگونی تازهای شد.
و با هواپیماهای جدید و موتورهای جدید ، انسان توانست فاصلههای بسیار زیاد بین نقاط دوردست را به آسانی در مدتی کمتر و با پرواز به ارتفاعات بالاتر طی کند. این دگرگونی به نوبه خود مشکلات جدیدی را در سر راه انسان قرار داد که یکی از آنها مسئله اوزون در ارتفاعات بالای لایه تروپوسفر زمین بود. اوزون اوزون گازی است با سه اتم اکسیژن و فرمول O3 که در ارتفاعات بالای جو بصورت طبیعی در اثر تابش اشعههای فرابنفش نور خورشید با مولکول اکسیژن دو اتمی (O2) که حدود 21% از ترکیبات هوا را تشکیل میدهد پدید میآید. گرچه بیشتر هواپیماهای مسافربری ، امروزه بطور معمول در ارتفاعاتی نزدیک به لایه تروپوپاز (حدود 36000 پا از سطح دریا) پرواز میکنند و در این ارتفاعات هواپیما کمتر در معرض گاز اوزون قرار میگیرد.
17 لیکن برخی از هواپیماهای مسافربری بزرگ به جهت برخورداری از مزایای کارآیی بهتر و سرعت بیشتر و مصرف سوخت کم و یا دلائل دیگر سعی دارند از آن ارتفاع هم فراتر روند و در حدود 40 تا 45 هزار پایی از سطح دریا قرار گیرند. در چنین ارتفاعاتی وجود گاز اوزون با درصدهای مختلف و گاه بیش از حد قابل تحمل ، ایجاد مشکل برای سرنشینان اعم از کادر پرواز یا مسافرین میکند. مختل شدن تنفس ، ناراحتیهای چشم و گوش ، گرفتگی گلو و بینی و گاه درد سینه و سرفههای شدید از عوارض ناشی از وجود گاز اوزون در هوا میباشد.
هوای فشرده کابین در هواپیماهای معمولا از قسمت کمپرسور موتورهای جت گرفته شده و پس از عبور از دستگاههای تنظیم دما و فشار برای تهویه کابین وارد هواپیما میشود.
همراه با این هوای فشرده مقداری از گاز اوزون معلق در هوای آزاد به درون موتور راندهو مسیر هوای فشرده به کابین میرسد. اگرچه در حدود 30 درصد از این گاز سه اتمی پس از گذشتن از وسایل تهویه و کانالها شکسته شده و به گاز دو اتمی اکسیژن تبدیل میشود، ولی 70 درصد باقیمانده خود عاملی برای ایجاد نا آرامی و اختلال برای مسافرین و کادر پرواز محسوب میشود. مشخصات اوزون اوزون گازی است بیرنگ ، سمی ، ناپایدار با بوئی مخصوص و سوز آور. غلظت این گاز در هوا با ازدیاد ارتفاع افزایش مییابد و مقدار آن از ارتفاع 25000 پایی به بالا به تدریج زیاد میشود و در برخی از ارتفاعات و نواحی به بالاترین حد میرسد.
مثلا در ارتفاع 60000 پایی از سطح دریا به بالاترین میزان در هوا وجود دارد که البته نسبت به تغییر فصول سال و تغییرات عرض جغرافیایی و شرایط آب و هوایی این مقادیر متغیر است (گردآوری : انجمن ناجی) اوزون در نواحی دور از خط استوا و در اواخر فصل زمستان و اوائل فصل بهار در حد بالایی در هوا پراکنده است (گردآوری : انجمن ناجی) با وزش باد بادهای قطبی ذرات 18 اوزون از مناطق دور به ارتفاعات پایینتر سرازیر شده و هنگامی که هواپیما در شرایط پرواز میکند مقدار زیادی از آن وارد هواپیما میشود.
فصل چهارم تأثیرات فیزیکی اوزون تأثیرات فیزیکی اوزون بر بدن نسبت به میزان استنشاق متفاوت است و خوشبختانه اثر آن در اغلب مردم بسیار کوتاه مدت است (گردآوری : انجمن ناجی) چنانچه بدن انسان هوایی که به میزان 0.3 (سه دهم) واحد در میلیون حجم ، اوزون داشته باشد قرار گیرد، به ناراحتیهایی از قبیل سوزش گلو ، چشم و بینی دچار میشود و گاه وضع تنفس را دشوار میسازد. در پروازهای کوتاه مدت به علت گذشتن سریع از مناطق اوزون دار ، این عوارض ناچیز و قابل اغماض است (گردآوری : انجمن ناجی) بنابر تجارب گذشته و آزمایش روی هوای کابین برای هواپیمائی که در سطوحی پایینتر از لایه تروپوپار پرواز میکند مقدار اوزون بسیار ناچیز است و در آن ارتفاعات میتوان با آسودگی با کابین فشرده مسافرت نمود.
در ارتفاع تروپوپاز و بالاتر از آن غلظت اوزون در حدود 0.5 واحد در میلیون حجم و گاه بیشتر ,می شود اثر اوزون (O3) بر روی سرنشینان هواپیمااست (گردآوری : انجمن ناجی) اولین بار در پروازهای طولانی هواپیماهای جت قدیمی همچون جت بوئینگ 707 و داگلاس و... 19 DC - 8 مشاهده شد. این هواپیماها تا ارتفاعاتی بالاتر از 30000 پایی از سطح دریا اوج میگیرند که مقدار این گاز به تدریج افزایش مییابد. به علت تغییرات ناگهانی و غیرعادی جوی در خلال سالهای 77 - 1976 ، تأثیر گاز اوزون بر بدن انسان در پروازهای بلند مدت مورد توجه بیشتر قرار گرفت. با شروع به کار انواع هواپیماهای جت پهن پیکر دوربرد همچون جت B - 747 که در ارتفاع بالاتری از سایر هواپیماها پرواز میکنند، تأثیر این گاز شدیدتر شده ، دست اندرکاران را به فکر چاره انداخت. به دلیل طولانی بودن پروازهای بینالمللی و امکان قرار گرفتن بدن انسان در معرض اوزون قدمهای موثری برای خنثی نمودن اثرهای آن برداشته شده و تاکنون شیوههای متفاوتی برای کاهش این گاز مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است (گردآوری : انجمن ناجی) مشکلاتی که بر سر راه شیوههای موثر قرار دارد یکی این است که آیا بکار گیری آنها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه میباشد یا خیر و دیگر اینکه چه تأثیری میتواند بر بازدهی و کارآیی هواپیما داشته باشد؟
خنثی سازی اوزون در سال 1977 پس از انجام تحقیقات لازم توسط کمپانی بوئینگ و خطوط هوایی پان آمریکن یک سیستم خنثی سازی اوزون بر روی یکی از هواپیماهای 747 آن شرکت تعبیه شد که به مدت 30 روز بطور آزمایشی در پروازهای طولانی مسیر نیویورک - توکیو کار میکرد. (در این سیستم از هوای فشرده و داغ مرحله 15 کمپرسور موتور (آخرین مرحله هوای فشرده هوای لازم برای تهویه کابین گرفته شده و پس از عبور از دستگاههای تنظیم فشار و دما وارد هواپیما میشد. در این روش طبعا گاز اوزون موجود بوسیله حرارت و فشار زیاد هوا تجزیه و به گاز اکسیژن قابل مصرف تبدیل می شد.
اگرچه این سیستم قادر بود اوزون را به میزان قابل توجهی از بین ببرد لیکن به علت استفاده ممتد از هوای فشرده آخرین مرحله کمپرسور باعث افزایش مصرف سوخت موتورها به میزان 3 درصد میشد و و از طرفی خدمه پروازی هواپیما را وادار به انجام کار بیشتر مینمود و حجم فعالیت آنها را بالا میبرد. یادآوری میشود که در این هواپیماها هوای فشرده لازم برای تهویه و فشار کابین معمولا در طول پرواز از مرحله هشتم کمپرسور با حرارت و فشار کمتر گرفته میشود که بطور خود کار از طریق دریچههای یک طرفه به سیستمهای مربوط انتقال مییابد و هیچگونه کار اضافی را برای کادر پروازی بوجود نمیآورد. 20 بنا به دلایل گفته شده پس از بررسیهای لازم در این شیوه بکار گیری سیستم ذکر شده چندان مورد توجه و استقبال قرار نگرفت و روشهای دیگری پیشنهاد و دنبال شد.
از سوی دیگر در خلال همین بررسیها بود که از طرف سازمان هوانوردی فدرال آمریکا دستورالعملی صادر شد مبنی بر اینکه چنانچه در پرواز علائمی از وجود گاز ازون در هر یک از خدمه پرواز یا سایر سرنشینان مشاهده شود، باید ارتفاع پروازی را تا حدود 4000 پا از آنچه هست کاهش دهند. و در مناطقی که در آن وجود گاز ازون اجتنابناپذیر است خلبانان در پرواز شبانه ملزم به استفاده از ماسک اکسیژن می باشند.
100% با روش فیلتر کربنی پس از منتفی شدن روش اول ، سازمانهای سازنده با همکاری خطوط هوایی گرداننده هواپیماها روشهای دیگری را پیشنهاد و مورد ارزیابی قرار دادند. از جمله این روشها که در خلال چند ساله اخیر مورد توجه و استفاده قرار گرفت، بکار گیری فیلترهای کربنی مخصوص بود که در مسیر هوای تهویه کابین قرار گرفت. این فیلترها که از چندین شبکه توری محتوی ذرات ذغال تشکیل شده میتوانست تا حد مناسبی مقدار اوزون موجود در هوای ورودی کابین را گرفته و آنرا به اکسیژن قابل تنفس تبدیل کند. بدون اینکه در مصرف سوخت هواپیما یا. کار خلبانان تأثیر منفی بگذارد.
در واقع این فیلترها کار کاتالیزورهایی را انجام میدهند که با اتم سوم اوزون ترکیب شده و آنرا به O2 تبدیل میکنند، بدون اینکه خود فیلترها فاسد شوند. تنها عیب فیلترهای فوق این بود که باعث افزایش وزن هواپیما میشدند که آنها به تدریج با تجدید نظرهای لازم در ساختمان آنها کاهش یافت. هر چند این فیلترها راه حل مناسبی در خنثیسازی گاز اوزون در هواپیماهای بزرگ به شمار میرود و امروزه همه از آنها به خوبی استفاده میکنند ولی دست اندرکاران و مسئولان تلاش از بین بردن یا خنثیسازی کامل این گاز سمی میباشند. این امر هنوز در فصل پنجم لایه ی اوزون 21 چتر آلودگی اوزون بر فراز اروپا گرمای شدید و کم سابقه تابستان امسال، غلظت گاز اوزون را در اروپا افزایش داده است براساس تازه ترین بررسی ها توسط دانشمندان اقلیم شناس آلودگی اوزون در اروپا، که با موج گرمای شدید تابستان گذشته بیشتر شده بود، اکنون به بالاترین سطوح خود رسیده است (گردآوری : انجمن ناجی)
کارشناسان اتحادیه اروپا از طریق مطالعات هماهنگ شده از ۹ سال پیش تاکنون، سطح اوزون را در این قا ره اندازه گیری می کنند و آمار جدید حاصل تازه ترین تحقیقات در این زمینه می باشد. به گزارش خبرگزاری فرانسه از پاریس، از ۳۱ کشور عضو اتحادیه اروپا، ۲۳ کشور با آلودگی ناشی از غلظت گاز اوزون روبرو هستند. در این کشورها غلظت گاز اوزون از یک آستانه ایمن سلامتی در ماه های آوریل و آگوست، تجاوز کرده است (گردآوری : انجمن ناجی)
براساس قوانین اتحادیه اروپا، درصورتی که این آستانه به ۱۸۰ میکروگرم اوزون در هر مترمکعب هوا برسد باید، دولت ها مراتب را به آگاهی مردم برسانند. اوزون، یک مولکول تشکیل شده از ۳ اتم اکسیژن است، که حالت حفاظت کننده دارد که اگر در طبقات بالای جو زمین (استراتوسفر) باشد، مانند سپری در برابر تشعشعات آسیب رسان خورشید عمل می کند. اما، در سطح زمین، که از واکنش میان گازهای خروجی خودروها در ترافیک با نور خورشید حاصل می شود به صورت یک گاز محرک دستگاه تنفس انسان و سایر موجودات زنده عمل می کند و می تواند برای سالمندان، کودکان و افرادی که بیماری های ریوی و قلبی 22 مزمن دارند خطرناک باشد.
افزایش غلظت گاز اوزون یک آستانه ثانوی نیز دارد که بالاتر از آستانه نخستین می باشد.
درصورت رسیدن اوزون به میزان ۳۶۰ میکروگرم در یک مترمکعب هوا دولت ها باید به مردم هشدار دهند تا احتیاط های لازم را به عمل آورند. اداره محیط زیست اروپا مستقر در کپنهاگ اعلام کرده است که اکنون در ۱۵ کشور، میزان اوزون از این غلظت تجاوز کرده است (گردآوری : انجمن ناجی) بنا به همین گزارش براثر اقدامات پیگیر در زمینه کنترل آلودگی های ناشی از خودرو انتشار اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی زودتبخیر غیر از متان، یعنی مواد شیمیایی موجود در گازهای خروجی خودروها، در اروپای غربی به شدت کاهش یافته و طبق آمارهای اعلام شده بین سال های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ در اتحادیه اروپا این ترکیبات تا میزان ۳۰ درصد سقوط کرده اند و طبق برآورد کارشناسان تا سال ۲۰۱۰ این گازها ۳۰ درصد دیگر هم کاهش می یابند. به رغم این پیشگیری ها، آلودگی ناشی از غلظت اوزون هنوز می تواند برای شهروندان اروپایی خطرناک باشد. معمولا این آلودگی هروقت که هوا به شدت داغ، آفتابی، یا بدون وزش باد باشد. تشدید می شود.
اداره محیط زیست اروپا هشدار داده است که ممکن است وضعیت آلودگی اوزون در تابستان های آینده نیز تکرار شود، زیرا در هر زمان که دماها بالاتر از میانگین باشد، زمینه برای افزایش غلظت اوزون فراهم می شود. پژوهشگران در دانشگاه برن سوئیس اعلام کردند که تابستان امسال اروپا داغترین تابستان را دست کم در ۵۰۰ سال گذشته 23 سپری کرده است (گردآوری : انجمن ناجی) موج گرما سبب افزایش شدید مرگ و میر شد، به ویژه در فرانسه، ۱۵ هزار نفر از سالمندان به خاطر بیماری های مربوط به موج گرما جان باختند . راههای حفاظت از اوزن اوزون خالص گازی است به رنگ آبی روشن و بویی شبیه سیر دارد . این گاز در اتمسفر زمین به مقدار بسیار کم وجود دارد.اوزون آلتروپی از اکسیژن با ساختاری خمیده و زاویه است (گردآوری : انجمن ناجی) اوزون یک عامل اکسیده قوی است و در تروپوسفر یک آلوده کننده مضر است . اوزون بر پارچه و لاستیک صدمه میزند .
اما اوزون موجود در استراتوسفر ما را از اثرات بد اشعه فرابنفش در امام میدارد. در سال 1985 ماهوارهها تصویر سوراخ شدن لایه اوزون را در بهار قطب جنوب نشان دادند. ( بهار در نیم کره جنوبی یا پاییز در نیمکره شمالی ) 24 در سپتامبر 1998 ، سوراخ اوزون یکی از عمیقترین و بزرگترین مقدار بوده است . وسعت این سوراخ به اندازه مساحتی بزرگتر از امریکای شمالی بود . دلیل این تخریب به خوبی واضح و مسوول آن CFC ها بودند . CFC ها ترکیباتی خنثی ، غیر سمی ؤ غیر قابل اشتعال هستند که برای اولین بار در دهه 1930 تولید شدند . این مواد به عنوان سردکننده در یخچالها و تهویه مطبوع ( در اتومبیل ) ، به عنوان حلال برای تمیز کردن دستگاه الکترونیکی میکروچیپ و همچنین به عنوان عامل فشار داخل قوطی اسپریها استفاده میشوند.
در همه این موارد به جزعوامل خنک کننده CFC ها به طور مستقیم در اتمسفرها میشدند . از مهمترین این ترکیبات فریون – 11 و فریون – 12 است که یک نام تجارتی است (گردآوری : انجمن ناجی) چون CFC ها فعال نیستند ، میتوانند با 100 سال در 25 تروپوسفر بمانند ودر طی زمان ، جریان هوا آن را به استراتوسفر منتقل میکند. در سال 1974 دو شیمیدان در دانشگاه کالیفرنیا به نامهای رولاندو مولینا پیشبینی کردند که این ترکیبات در حضور تابش فرابنفش در استراتوسفر به رادیکال کلر شکسته میشوند و سپس طی واکنشهای زنجیرهای اوزون از بین میرود. شواهد مطمئن و قانع کننده در این مورد در سال 1987 بوسیله پروازهای تحقیقاتی ناسا با 25 ماموریت پروازی معلوم شد که سوراخ اوزون دراستراتوسفر بالای آنتارکتیکا ( قطب جنوب ) وجود دارد . واکنشهای زنجیری ذکر شده 80% د رکاهش لایه اوزون نقش دارند و هر رادیکال کلر توانایی نابود کردن 00/100 مولکول اوزون را تا قبل از بازگشت به تروپوسفر دارد.
نابودی اوزون د رقطب جنوب به دلیل شرایط آب و هوای موجود در بالای قطب جنوب است . در طول زمستان ( از فروردین تا شهریور ) زمانی که تابش خوردشید کم و یا اصلا وجود ندارد استراتوسفر بالای قطب جنوب از هر زمانی سردتر و سردتر از هر نقطهدیگر روی زمین میشود. 26 دمای بسیار پایین و بادها سبب ایجاد یک گرداب هوایی قطبی چرخان میشوند. از آنجایی که ابرهای یخی استراتوسفر شامل بلورهایی از نیتریک اسید میباشند. ذرات فعال کلر روی سطح ابرها میعان میکنند . در بهار بابازگشت درخشش آفتاب و واکنش منتهی به رهاسازی رادیکال کلر ، آغاز شده و کلر مونوکسید به تخریب اوزون می پردازد. در عمل هوای کرمتر گرداب هوایی رااز بین میبرد و هوایی که کمبود اوزون دارد به سمت استرالیا ، نیوزیلند و لبههای جنوبی افریقا و آمریکای جنوبی گسترده تر میشود و به مدت چند هفته آن جا باقی میماند. اگر دما در زمستان قطب جنوب این قدر پایین نبود ونیتریک اسید متبلور تشکیل نمیشد ، به جایآن گاز نیتروژن اکسید با CLOواکنش داده و کلر ونیترات تشکیل میشد و نابودی اوزون را محدود میساخت .
هالونها (Hallon) که ترکیباتی از برم هستند ، در تخریب لایه اوزون دخالت دارند. این موادهستند و به عنوان عامل اطفای حریق به کلر میروند ، اما به جای رادیکال کلر ، رادیکال برم تولید میکنند. عامل دیگر تخریب لایه اوزون رها ساختن ا 27 کسیدهای نیتروژن است که به وسیله میکروارگانیسمهای خاک و اقیانوسها آزاد میشوند. افزایش تدریحی این م ..