۶-۶-۱۳۹۲, ۱۰:۴۸ عصر
در دین اسلام به چه کسی « خوش اخلاق » می گویند!؟
خوش اخلاقی یعنی اینکه انسان در بر خورد با دیگران خوشرو، خوش رفتار و برخورد شاد و پر از نشاط ،داشته باشد . واز كج خلقى و ترش روئى و سخنان خشن و خشك و فاقد لطف و محبت، پرهیز کند.
امام صادق علیه السلام در این زمینه می فرمایند:
حسن خلق آن است كه برخوردت را نرم كني، سخنت را پاكيزه گرداني و برادرت را با خوش رويي ديدار نمايي.(1)
شیخ الرئیس بو علی در نمط العارفین کتاب اشارات خود در توصیف عارف می نویسد:العارف هشّ،بشّ ،بسّام :عارف خوش رو،بشّاش و متبسّم است(2)
حق تعالی پيامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم را این گونه توصیف می فرماید: انک لعلی خلق عظیم. به درستي كه تو با اخلاق پسنديده و بزرگ آراسته شده اي.(3)
بعد در آيه اي ديگر فرمود به همين دليل هم توانستي در دلها نفوذ كني و آنان را پيرامون خود گرد آوري و در دعوت خويش موفق عمل كني. فبما رحمه من الله لنت لهم و او كنت فظا غليظ القلب لانفضوا من حولك. چون در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم خو شده اي اطرافت گرد آمدند و اگر خشن و سنگ دل بودي، هر آينه از گردت پراكنده مي شدند.(4)
منتها نباید خلط مبحث پیش بیاید ،چون در اسلام همان طور که ظلم کردن مذموم است ،«انظلام» يعنى تن به ظلم دادن، زير بار ستم رفتن، هم نکوهش شده است ،که در قرآن کریم هم به این موضوع اشاره شده است:
«لا تَظْلِمُون ولا تُظْلَموُن.»(5) «جمله ، لا تَظْلِموُنَ و لا تُظْلَموُن،، گرچه در مورد ربا خواران آمده ولى درحقيقت يك شعار وسيع و پرمايه اسلامى است كه مىگويد به همان نسبت كه مسلمانان بايد از ستمگرى بپرهيزند، از تن دادن به ظلم و ستم نيز اجتناب ورزند. اصولاً اگر ستمكش نباشد ستمگر كمتر پيدا مىشود و اگر مسلمانان آمادگى كافى براى دفاع از حقوق خود داشته باشند، كسى نمىتواند به آنها ستم كند. بايد پس از آنكه به ظالم بگوييم ستم مكن، به مظلوم بگوييم تن به ستم مده!و راضی شدن و سکوت در مقابل ظلمی که به ما می شود عین انظلام است که پسندیده نمی باشد.
پس اگر در مواردی که حق ما ضایع شده است و یا در موارد امر به معروف ونهی از منکر در بعضی از مراحل آن و یا تبری از دشمنان خدا و اهل بیت علیهم السلام ،عصبانی شدیم،اخم کردیم ،منافاتی با خوش اخلاقی در سایر موارد ندارد.
پی نوشت:
1- جامع السعادات، ج1، ص324.
2-شرح «إشارات» بوعلي، طبع مصر، جلد چهارم، ص 101؛
3-سوره قلم، آيه4
4-آل عمران،آیه 159
5-بقره،279
امام صادق علیه السلام در این زمینه می فرمایند:
حسن خلق آن است كه برخوردت را نرم كني، سخنت را پاكيزه گرداني و برادرت را با خوش رويي ديدار نمايي.(1)
شیخ الرئیس بو علی در نمط العارفین کتاب اشارات خود در توصیف عارف می نویسد:العارف هشّ،بشّ ،بسّام :عارف خوش رو،بشّاش و متبسّم است(2)
حق تعالی پيامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم را این گونه توصیف می فرماید: انک لعلی خلق عظیم. به درستي كه تو با اخلاق پسنديده و بزرگ آراسته شده اي.(3)
بعد در آيه اي ديگر فرمود به همين دليل هم توانستي در دلها نفوذ كني و آنان را پيرامون خود گرد آوري و در دعوت خويش موفق عمل كني. فبما رحمه من الله لنت لهم و او كنت فظا غليظ القلب لانفضوا من حولك. چون در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم خو شده اي اطرافت گرد آمدند و اگر خشن و سنگ دل بودي، هر آينه از گردت پراكنده مي شدند.(4)
منتها نباید خلط مبحث پیش بیاید ،چون در اسلام همان طور که ظلم کردن مذموم است ،«انظلام» يعنى تن به ظلم دادن، زير بار ستم رفتن، هم نکوهش شده است ،که در قرآن کریم هم به این موضوع اشاره شده است:
«لا تَظْلِمُون ولا تُظْلَموُن.»(5) «جمله ، لا تَظْلِموُنَ و لا تُظْلَموُن،، گرچه در مورد ربا خواران آمده ولى درحقيقت يك شعار وسيع و پرمايه اسلامى است كه مىگويد به همان نسبت كه مسلمانان بايد از ستمگرى بپرهيزند، از تن دادن به ظلم و ستم نيز اجتناب ورزند. اصولاً اگر ستمكش نباشد ستمگر كمتر پيدا مىشود و اگر مسلمانان آمادگى كافى براى دفاع از حقوق خود داشته باشند، كسى نمىتواند به آنها ستم كند. بايد پس از آنكه به ظالم بگوييم ستم مكن، به مظلوم بگوييم تن به ستم مده!و راضی شدن و سکوت در مقابل ظلمی که به ما می شود عین انظلام است که پسندیده نمی باشد.
پس اگر در مواردی که حق ما ضایع شده است و یا در موارد امر به معروف ونهی از منکر در بعضی از مراحل آن و یا تبری از دشمنان خدا و اهل بیت علیهم السلام ،عصبانی شدیم،اخم کردیم ،منافاتی با خوش اخلاقی در سایر موارد ندارد.
پی نوشت:
1- جامع السعادات، ج1، ص324.
2-شرح «إشارات» بوعلي، طبع مصر، جلد چهارم، ص 101؛
3-سوره قلم، آيه4
4-آل عمران،آیه 159
5-بقره،279