۵-۴-۱۳۹۴, ۰۱:۰۷ عصر
اطلاعاتی کامل درباره گیاه ترخون
ترخونی گیاهی چندساله و پایا بوده که اغلب واریته sativa آن عطر و طعم مخصوصی داشته و برای مصرف خوراکی کشت می شود. نام انگلیسی ترخون یعنی tarragon از نام فارسی آن گرفته شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
ویژگیهای گیاه ترخون
ارتفاع ترخون 30 سانتیمتر تا یک متر، برگهای قاعده ساقه آن منقسم به 3 لوب و کاپیتولهای آن ،کوچک به رنگ سبز و مجتمع به صورت خوشه است (گردآوری : انجمن ناجی) ساقه برگ‌دار گیاه اگر در بین انگشتان فشرده شود بوی مشخصی بر اثر آزاد شدن اسانس از آن استشمام می‌گردد. طول برگها 3 تا 8 سانتیمتر و عرض آنها 0.5 تا 1.2 سانتیمتر می‌باشد. کناره‌های برگهای ترخون صاف و بدون دندانه و گیاه فاقد کرک است (گردآوری : انجمن ناجی) گلها فراوان و به صورت مجتمع در یک خوشه متراکم قرار می‌گیرند. رنگ گلهای ترخون زرد یا قهوه‌ای تیره است (گردآوری : انجمن ناجی) گاهی اوقات ترخون اصلا گل و بذر تولید نمی کند. ریشه های ترخون از نوع ریزوم است (گردآوری : انجمن ناجی)
گلهای ترخون هرمافرودیت بوده و با باد گرده افشانی می کنند.
نیازهای اکولوژیکی گیاه ترخون
ترخون در مناطقی کشت می‌شود که از هوای گرم و آفتابی برخوردار باشد. ترخون درجه حرارتهای پائین را به سهولت تحمل می‌کند، بطوری که دمای 15-درجه سانتیگراد را بدون هیچ آسیبی تحمل می‌کند. گیاه ترخون هنگام بروز هوای سرد در فصل بهار دچار سرما‌زدگی نمی‌شود و به رویش خود ادامه می‌دهد.
ترخون در مناطقی کشت می‌شود که از هوای گرم و آفتابی برخوردار باشد. ترخون درجه حرارتهای پائین را به سهولت تحمل می‌کند، بطوری که دمای 15-درجه سانتیگراد را بدون هیچ آسیبی تحمل می‌کند. گیاه ترخون هنگام بروز هوای سرد در فصل بهار دچار سرما‌زدگی نمی‌شود و به رویش خود ادامه می‌دهد.
ترخون در طول رویش به مقادیر فراوانی آب نیاز دارد. از این رو گیاه باید در زمینهای غنی از آب کشت گردد. آبیاری برای این گیاه در مرحله تشکیل شکوفه‌ها و نیز بعد از برداشت محصول ضروری است (گردآوری : انجمن ناجی) خاک مناسب برای کشت ترخون خاکهای با بافت متوسط (شنی – رسی) و با ضخامت زیاد لایه سطح‌الارض می‌باشد. اگر ترخون در خاکهای رسی کاشته شود، عمر زیادی نخواهد داشت.گیاه ترخون در خاکهای خشک عطر بیشتری پیدا می کند. PH مناسب برای ترخون 6.5 تا 7.8 است (گردآوری : انجمن ناجی)
خواص درمانی گیاه ترخون
√ ترخون دارای مقادیر بالایی ویتامین A، B و ویتامین C است (گردآوری : انجمن ناجی) علاوه بر این دارای ریز مغذی هایی مانند روی، کلسیم، منگنز، آهن، منیزیم، پتاسیم و مس است (گردآوری : انجمن ناجی)
√ ترخون براي درد مفاصل مفيد ميباشد بهتر است همراه غذا خورده شود و یا كوبيده آن بهصورت ضماد استفاده گردد.
√ ترخون درمانكننده قاعدگيهاي دردناك ميباشد و همچنين قاعدهآور است (گردآوری : انجمن ناجی)
√ كساني كه سرعت انزال دارند و ضعف قوه باه و سستي كمر، ترخون خشك را با زرده تخممرغ مخلوط كرده به كمر بمالند اگر ريشه ترخون باشد بهتر است (گردآوری : انجمن ناجی)
√ براي دردهاي رماتيسمي 10 گرم ترخون را در 300 سيسي آب جوشانده سپس روزي 3 فنجان ميل شود.
√ براي دردهاي رماتيسمي 10 گرم ترخون را در 300 سيسي آب جوشانده سپس روزي 3 فنجان ميل شود.
√ زيادهروي در خوردن ترخون باعث كم شدن شهوت ميگردد و خون را تيره ميكند.
√ جويدن ترخون باعث جلوگيري از خونريزي لثه و التيام زخمها ميشود.
√ كساني كه نقرس دارند از دمكرده ترخون استفاده كنند.
√ ترخون براي دل درد و دردهاي معده كه دراثر غذا به وجود آمده است مفيد ميباشد.
√ اگر معده شما تنبل و ترشح آن ضعيف است ترخون بخوريد.
√ براي پيشگيري از تصلب شرائين و بيماريهاي عروقي برگهاي ترخون را جويده و ميل شود.
√ جويدن ترخون باعث جلوگيري از خونريزي لثه و التيام زخمها ميشود.
√ كساني كه نقرس دارند از دمكرده ترخون استفاده كنند.
√ ترخون براي دل درد و دردهاي معده كه دراثر غذا به وجود آمده است مفيد ميباشد.
√ اگر معده شما تنبل و ترشح آن ضعيف است ترخون بخوريد.
√ براي پيشگيري از تصلب شرائين و بيماريهاي عروقي برگهاي ترخون را جويده و ميل شود.
نکته: مصرف طولانی مدت ترخون می تواند سبب ایجاد سرطان شود که به دلیل استراگول موجود در آن است (گردآوری : انجمن ناجی) علاوه بر این، به دلیل تاثیر استراگول بر جنین و ایجاد ناهنجاری در آن، زنان باردار نباید از آن استفاده کنند. از سویی دیگر ترخون باعث آغاز قاعدگی شده و در زنان باردار می تواند منجر به سقط جنین شود. افرادی که به سایر گیاهان خانواده Asteraceae حساسیت دارند نیز نباید از ترخون به میزان زیادی استفاده کنند. درباره تداخل دارویی ترخون اطلاعات کافی موجود نیست.
آفات گیاه ترخون
- از آفات مهم ترخون می توان به مورچه قرمز( Solenopsis geminata ) اشاره کرد.
- ترخون معمولا بیماری خاصی ندارد اما در طول رویش ممکن است توسط عوامل بیماریزای قارچی نظیر قارچ عامل زنگ و قارچ عامل لکه برگی آسیب ببیند، که باید جهت مقابله با آنها از قارچ کشهای مناسب استفاده نمود.
- ترخون معمولا بیماری خاصی ندارد اما در طول رویش ممکن است توسط عوامل بیماریزای قارچی نظیر قارچ عامل زنگ و قارچ عامل لکه برگی آسیب ببیند، که باید جهت مقابله با آنها از قارچ کشهای مناسب استفاده نمود.
آماده سازی خاک برای کاشت گیاه ترخون
فصل پاییز پس از برداشت محصول قبل، 40 تا 50 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملا پوسیده به زمینهایی که در آنها ترخون کشت می‌شود اضافه کرده و با انجام شخمی عمیق (به عمق 40 تا 45 سانتیمتر) با خاک مخلوط نمود. سپس کودهای شیمیایی مورد نیاز از قبیل 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 120 تا 130 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک اضافه و شخم دیگری به عمق 30 تا 35 سانتیمتر در جهت عمود بر جهت شخم قبلی زده می‌شود. پس از جمع آوری سنگها و قلوه سنگها ، کلوخه‌ها بوسیله دیسک شکسته می‌شوند و زمین تسطیح می‌گردد. اوایل بهار باید بستر خاک را برای کشت گیاه کاملا آماده نمود.
فصل پاییز پس از برداشت محصول قبل، 40 تا 50 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملا پوسیده به زمینهایی که در آنها ترخون کشت می‌شود اضافه کرده و با انجام شخمی عمیق (به عمق 40 تا 45 سانتیمتر) با خاک مخلوط نمود. سپس کودهای شیمیایی مورد نیاز از قبیل 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 120 تا 130 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک اضافه و شخم دیگری به عمق 30 تا 35 سانتیمتر در جهت عمود بر جهت شخم قبلی زده می‌شود. پس از جمع آوری سنگها و قلوه سنگها ، کلوخه‌ها بوسیله دیسک شکسته می‌شوند و زمین تسطیح می‌گردد. اوایل بهار باید بستر خاک را برای کشت گیاه کاملا آماده نمود.
تاریخ و فواصل کاشت گیاه ترخون
ترخون را باید با گیاهان کشت کرد که سبب افزایش و گسترش علفهای هرز نشوند. اوایل بهار زمان مناسبی برای تکثیر رویشی ترخون (از طریق قلمه‌های ساقه‌ای و پاجوش) و فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر ترخون از طریق تقسیم ریشه می‌باشد. ترخون 8 تا 10 سال عمر می‌کند ولی محصول آن نقطه 4 تا 6 سال بازدهی اقتصادی دارد.
ترخون را باید با گیاهان کشت کرد که سبب افزایش و گسترش علفهای هرز نشوند. اوایل بهار زمان مناسبی برای تکثیر رویشی ترخون (از طریق قلمه‌های ساقه‌ای و پاجوش) و فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر ترخون از طریق تقسیم ریشه می‌باشد. ترخون 8 تا 10 سال عمر می‌کند ولی محصول آن نقطه 4 تا 6 سال بازدهی اقتصادی دارد.
کاشت و تکثیر ترخون به صورت رویشی و به روشهای زیر صورت می گیرد:
قلمه ساقه‌ای
پس از جدا کردن ساقه‌های سبز و جوان از پایه مادری آنها را در زمین مورد نظر کشت می‌کنند. تکثیر ترخون با استفاده از این روش مناسب نیست و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قلمه ساقه‌ای
پس از جدا کردن ساقه‌های سبز و جوان از پایه مادری آنها را در زمین مورد نظر کشت می‌کنند. تکثیر ترخون با استفاده از این روش مناسب نیست و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پاجوش
اطراف پایه‌های مادری 3 تا 4 ساله پاجوشهای متعددی از رویش استلونها بوجود می‌آیند که هر پاجوش از ساقه کوتاه و ریشه مناسبی برخوردار می‌باشد. چنانچه اواخر پائیز یا اوایل بهار اطراف گیاهان را به ضخامت 4 تا 5 سانتیمتر با خاک نرم بپوشانیم پاجوشهای بیشتری تولید می‌شود.
در این روش در اواخر بهار(خرداد) خاک اطراف گیاهان را کنار می‌زنند و با جدا کردن پا جوشها آنها را در زمین اصلی کشت می‌کنند. معمولا اطراف هر پایه مادری 20 تا 40 پاجوش بوجود می‌آید ولی بهتر است بیش از 10 تا 20 پا جوش از گیاه مادر جدا نشود، چون ممکن است سبب خشک شدن پایه مادری گردد. پس از انتقال پاجوشها به زمین اصلی باید بلافاصله گیاهان را آبیاری نمود.
اطراف پایه‌های مادری 3 تا 4 ساله پاجوشهای متعددی از رویش استلونها بوجود می‌آیند که هر پاجوش از ساقه کوتاه و ریشه مناسبی برخوردار می‌باشد. چنانچه اواخر پائیز یا اوایل بهار اطراف گیاهان را به ضخامت 4 تا 5 سانتیمتر با خاک نرم بپوشانیم پاجوشهای بیشتری تولید می‌شود.
در این روش در اواخر بهار(خرداد) خاک اطراف گیاهان را کنار می‌زنند و با جدا کردن پا جوشها آنها را در زمین اصلی کشت می‌کنند. معمولا اطراف هر پایه مادری 20 تا 40 پاجوش بوجود می‌آید ولی بهتر است بیش از 10 تا 20 پا جوش از گیاه مادر جدا نشود، چون ممکن است سبب خشک شدن پایه مادری گردد. پس از انتقال پاجوشها به زمین اصلی باید بلافاصله گیاهان را آبیاری نمود.
تقسیم ریشه
در بسیاری از کشورها از این روش برای تکثیر ترخون استفاده می‌شود. پایه‌های مادری 3 تا 4 ساله را که کاملا سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی هستند از خاک خارج می‌کنند سپس ریشه را به 5 تا 10 قطعه تقسیم می‌نمایند هر قطعه باید دارای حداقل 1 تا 2 جوانه رویشی باشد سپس در عمق 10 تا 15 سانتیمتر در زمین اصلی کشت می‌شوند برای هر هکتار زمین به 35 تا 40 هزار بوته نیاز است (گردآوری : انجمن ناجی)
در بسیاری از کشورها از این روش برای تکثیر ترخون استفاده می‌شود. پایه‌های مادری 3 تا 4 ساله را که کاملا سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی هستند از خاک خارج می‌کنند سپس ریشه را به 5 تا 10 قطعه تقسیم می‌نمایند هر قطعه باید دارای حداقل 1 تا 2 جوانه رویشی باشد سپس در عمق 10 تا 15 سانتیمتر در زمین اصلی کشت می‌شوند برای هر هکتار زمین به 35 تا 40 هزار بوته نیاز است (گردآوری : انجمن ناجی)
داشت
در طول رویش گیاهان مبارزه مکانیکی و شیمیایی با علفهای هرز ضروری است (گردآوری : انجمن ناجی) قبل از رویش گیاهان در سال دوم می‌توان از علف کشهای مرکازین (Merkazin) به مقدار 8 کیلوگرم در هکتار یا سنسور (sensore) به مقدار 1 تا 1.2 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. پس از اولین برداشت می‌توان از علف‌کش مرکازین به مقدار 4 تا 6 کیلوگرم یا از علف کش آفالون (Afalon) به مقدار 6 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.
در طول رویش گیاهان مبارزه مکانیکی و شیمیایی با علفهای هرز ضروری است (گردآوری : انجمن ناجی) قبل از رویش گیاهان در سال دوم می‌توان از علف کشهای مرکازین (Merkazin) به مقدار 8 کیلوگرم در هکتار یا سنسور (sensore) به مقدار 1 تا 1.2 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. پس از اولین برداشت می‌توان از علف‌کش مرکازین به مقدار 4 تا 6 کیلوگرم یا از علف کش آفالون (Afalon) به مقدار 6 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.
پس از برداشت محصول برگردان کردن خاک بین ردیفها سبب تهویه خاک و نیز سبب تسریع در رویش گیاهان می‌شود.
برداشت گیاه ترخون
محصول ترخون را می‌توان یک یا دوبار در سال برداشت کرد. اولین برداشت در مرحله گل‌دهی انجام می‌گیرد. اوایل تابستان زمان مناسبی برای اولین برداشت است (گردآوری : انجمن ناجی) از اواخر شهریور تا قبل از بروز سرما می‌توان دومین برداشت را انجام داد. گیاهان باید از فاصله 7 تا 8 سانتیمتری از سطح زمین برداشت شوند در غیر اینصورت گیاهان خشک می‌شوند.در صورتی که از پیکر رویشی گیاه به عنوان سبزی یا ادویه استفاده شود، می‌توان سه بار در سال محصول را برداشت کرد.
محصول ترخون را می‌توان یک یا دوبار در سال برداشت کرد. اولین برداشت در مرحله گل‌دهی انجام می‌گیرد. اوایل تابستان زمان مناسبی برای اولین برداشت است (گردآوری : انجمن ناجی) از اواخر شهریور تا قبل از بروز سرما می‌توان دومین برداشت را انجام داد. گیاهان باید از فاصله 7 تا 8 سانتیمتری از سطح زمین برداشت شوند در غیر اینصورت گیاهان خشک می‌شوند.در صورتی که از پیکر رویشی گیاه به عنوان سبزی یا ادویه استفاده شود، می‌توان سه بار در سال محصول را برداشت کرد.