انجمن علمی عمومی ناجی

چغازنبیل
 

میراث جهانی یونسکو

اطلاعات اثر
کشور     ایران
نوع    فرهنگی
معیار ثبت    iii, iv
شمارهٔ ثبت    ۱۱۳
منطقه    آسیا
تاریخچه
تاریخچهٔ ثبت    ۱۹۷۹ (طی نشست سوم)
اطلاعات ثبت ملی
شماره ثبت ملی    ۸۹۵
تاریخ ثبت ملی    ۱ دی ۱۳۴۸
دیرینگی    عیلام
نام اظهارشده در فهرست میراث جهانی یونسکو
 † منطقهٔ بر پایهٔ دسته‌بندی یونسکو


مختصات: ۳۲°۰′۳۰″ شمالی ۴۸°۳۱′۱۵″ شرقیچُغازَنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (عیلامی‌ها) و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) چغازنبیل بخش به‌جامانده از 
شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) در استان خوزستان قرار دارد.

این سازه در ۱۹۷۹ اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین‌المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قایل است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)[۱]

خاورشناسان چغازنبیل را نخستین ساختمان مذهبی ایران می دانند.[۲]


جایگاه

چغازنبیل در جنوب غربی ایران، در استان خوزستان و در شهرستان شوش واقع شده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) این سازه در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش (شهر باستانی) و ۳۵ کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر واقع است، اما به دلیل واقع شدن در غرب رودخانه دز، مرز این دو شهرستان، در تقسیمات کشوری جزء شهرستان شوش محسوب می‌گردد. این بنا در طول جغرافیایی ۴۸ دقیقه و ۳۰ ثانیه و پهنای جغرافیایی ۳۲ دقیقه‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)

تاریخچه
 
 عکس هوایی و راهنمای قسمتهای دور اونتاش

این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ. م.)، پادشاه بزرگ ایلام باستان، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شوش (شهر باستانی)، ساخته شده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)

مکان جغرافیایی زیگورات چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شوش (شهر باستانی) و 35 کیلومتری غرب شهر شوشتر، در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌تپه است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) دسترسی به این اثر باستانی از جاده ای انحرافی در جاده شوش به اهواز و همچنین از جاده شوشتر به هفت تپه (جاده کشت و صنعت کارون) مقدور است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)

«چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستان‌شناسان به «دور-اونتَش» معروف است که به معنای «دژِ اونتش»» است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)

اونتاش گال پادشاه ایلام باستان است که دستور ساخت این شهر مذهبی را داده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) بنای چغازنبیل در میانه این شهر واقع شده‌است و مرتفع‌ترین بخش آن است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)

این نیایشگاه توسط اونتاش ناپیریش (حدود ۱۲۵۰ پ. م.)، پادشاه بزرگ ایلام باستان، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، الهه نگهبان شوش (شهر باستانی)، ساخته شده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) و در حمله سپاه خونریز آشور بانیپال به همراه تمدن ایلامی ویران گردید. سده‌های متمادی این بنا در زیر خاک به شکل زنبیلی واژگون مدفون بود تا اینکه به دست رومن گیرشمن فرانسوی در زمان پهلوی دوم از آن خاکبرداری گردید. گرچه خاکبرداری از این بنای محدب متقارن واقع شده در دل دشت صاف موجب تکمیل دانش دنیا نسبت به پیشینه باستانی ایرانیان گردید، اما پس از گذشت حدود ۵۰ سال از این کشف، دست عوامل فرساینده طبیعی و بی دفاع گذاشتن این بنا در برابر آنها آسیب های فراوانی را به این بنای خشتی - گلی وارد کرده و خصوصاً باقی‌مانده طبقات بالایی را نیز دچار فرسایش شدید کرده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی)

چغازنبیل جزو معدود بناهای ایرانی است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) در بعضی از کتب تاریخی قدیمی، شوش (شهر باستانی) را چغازنبیل نامیده اند.
متن کتبه

در چغازنبیل کتبه‌ای با متن زیر به پیدا شد.[۲]
من اونتاش گال: آجرهای طلائی را حکاکی کردم. من در اینجا این مأوا را برای خدایان گال و ابنشوشیناک برپا کردم و این مکان مقدس را هدیه کردم. باشد که کارهای من که هدیه‌ای است برای خدایان گال و اینشوشیانک پذیرفته شود.


اندازهبلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده‌است (گردآوری :‌ انجمن ناجی) زیربنای چغازنبیل یک مربع 105 متر در 105 متر است، یعنی دو برابر یک زمین فوتبال.