رمضان، دعوتي است به بازيافتن «خود گمشده»، ندايي است براي توجه به خداي فراموش شده، ضيافتي است براي تناول از مائده تقوا و پايان اين مهماني خدايي، عيد فطر است؛ عيد توفيق بر طاعت و اطاعت، عيد توبه و تهذيب نفس، عيد ذکر و ياد محرومان و گرسنگان.
فطر، چيدن ميوه هايي است که از فطرت مي جوشد. فطر، سپاس نعمتي است که در رمضان نازل شده است (گردآوری : انجمن ناجی) پيروزي بر خصم درون، جشني روحاني دارد به نام عيد فطر که ميثاق بستن با فطرت را از سوي روزه داران مجاهده گر اعلام مي دارد. عيد فطر، پاداش افطارهاي خالصانه و به حاست، مُهر قبولي انفاق هاي با قصد قربت و پايان نامه دوره ايثار و گذشت در مسايل مالي است (گردآوری : انجمن ناجی) فطر، عيد خداجويي و خداترسي و خداپرستي است (گردآوری : انجمن ناجی)
عيد زيبايي هاي معنوي
امروز روز عيد فطر است؛ عيدي که زمين و زمان را غرق شادي و سرور کرده است (گردآوری : انجمن ناجی) ساکنان زمين به شکرانه يک ماه عبادت و نيايش، عيد گرفته اند و ساکنان آسمان نيز مأمور شده اند که جوايز و پاداش هايي را از سوي عرش الهي براي ساکنان اين کره خاکي بياورند و به راستي که در اين روز بزرگ، زمين، زمان و آسمان در جوش و خروش اند.
عيد فطر، روزي است که فطرت آدمي به واسطه سي روز اخلاص، شکوفا شده و به معطر کردن فضاي زندگي انسان مي پردازد. به راستي که فطرت، چه عطر دل انگيز و روح افزايي دارد و زندگي در پرتوي فطرت چه زيباست! عيد فطر، عيد زيبايي هاي معنوي است (گردآوری : انجمن ناجی) عيد فطر، عيد بشارت و عيد سعادت است (گردآوری : انجمن ناجی) اين عيد سعيد، بر تمامي فطرت هاي بيدار مبارک باد.
عيد پاکيزگي
در پايان ماه مبارک رمضان و پس از يک ماه عبادت و روزه داري، اسلام روز اول ماه شوّال را عيد قرار داده است؛ زيرا در اين روز، انسان ها به فطرت خود بازمي گردند و متوجه عظمت خداوند متعال مي شوند. در اين روز، مسلمانان، جسم را به وسيله غسل کردن پاکيزه کرده و با پوشيدن لباس هاي تمييز و خوشبو کردن خود، آن را کامل مي نمايند. پاکيزگي روح و جانشان نيز به وسيله دعا و مناجات و نماز صورت خواهد گرفت و سرانجام، پاکيزگي اموال و دارايي هاي آنها به وسيله فطريه دادن و کمک کردن به انسان هاي فقير و نيازمند صورت مي پذيرد. به راستي عيد فطر، عيد پاکيزگي و طهارت انسان هاست تا از اين رهگذر، به فطرت اصلي و حقيقي خويش بازگردند.
اعمال شب عيد فطر
شب عيد سعيد فطر، شب نزول رحمت الهي و فرصتي براي پوزش طلبي از گناهان است (گردآوری : انجمن ناجی) در روايات اسلامي آمده که فضيلت اين شب عزيز، کمتر از شب قدر نيست. شب عيد فطر، شبي است که خداوند پاداش هاي خود را به مؤمنان روزه دار مي بخشد و آنان را مورد رحمت قرار مي دهد. از اين رو، هر انسان مؤمن بايد از اين فرصت نهايت استفاده را در ذخيره کردن ثواب و پاداش الهي بنمايد و با انجام اعمال اين شب، از فيض بي کران آن بهره مند گردد. مهم ترين اعمال شب عيد فطر عبارت است از: غسل کردن بعد از غروب آفتاب، خواندن دعاي ويژه رؤيت هلال ماه، خواندن زيارت امام حسين عليه السلام ، احياي آن شب به دعا و نماز و استغفار، خواندن ده رکعت نماز، خواندن دعاهاي مخصوص اين شب، کنار گذاشتن زکات فطره و....
آداب عيد فطر
1 - احياء شب عيد
امام صادق عليه السلام به نقل از پدر بزرگوارش فرمود: «كانَ عَلِىُّ ابْنُ الْحُسَيْنِ عليهماالسلام يُحْيى لَيْلَةَ عَيْدِ الْفِطْرِ بِالصَّلاةِ حَتّى يُصْبِحَ وَ يَبيتُ لَيْلَةَ الْفِطْرِ فِى الْمَسْجِدِ؛ امام سجاد عليه السلام ، شب عيد فطر را با نماز به صبح مىآورد و در مسجد به شب زندهدارى مىپرداخت».
2 - زيارت امام حسين عليه السلام
سيد ابن طاووس در اقبال الاعمال از جمله آداب شب عيد فطر را، زيارت امام حسين عليه السلام معرفى مىكند.
3 - غسل شب و روز عيد
از جمله آداب شب و روز عيد فطر، غسل است (گردآوری : انجمن ناجی) وقت غسل شب عيد، از اول مغرب تا اذان صبح است؛ گرچه انجام آن در ابتداى شب بهتر است (گردآوری : انجمن ناجی) و وقت غسل روز عيد، از اذان صبح تا غروب آفتاب است؛ گرچه بهتر است آن را پيش از نماز عيد به جا آورد و اگر از ظهر تا غروب بجا آورد، احتياط واجب آن است كه به قصد رجاء انجام دهد.
4 - پرداخت زكات فطره
همچنان كه تمام بودن نماز به صلوات بر پيامبر و آل اوست و بدون صلوات نماز ناتمام است، تمام بودن روزه نيز به پرداخت زكات فطره است (گردآوری : انجمن ناجی)
قال ابوعبداللّه عليه السلام :«اِنَّ مِنْ تَمامِ الصَّوْمِ اِعْطاءُ الزَّكاةِ ـ يَعْنِى الْفِطْرَةَ ـ كَما اَنَّ الصَّلاةَ عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وآله تَمامُ الصَّلاةِ، لاَنّهُ مَنْ صامَ وَ لَمْ يُوَدِّ الزَّكاةَ فَلا صَوْمَ لَهُ اِذا تَرَكَها مُتَعَمِّدا؛ امام صادق عليه السلام فرمودند: از جمله كارهايى كه موجب كامل شدن روزه است، پرداخت زكات فطره است، همچنان كه صلوات بر پيامبر صلى الله عليه وآله، موجب كامل شدن نماز مىشود. اگر كسى روزه بدارد ولى زكات فطره را از روى عمد پرداخت نكند، در واقع روزه نداشته است ] و روزهاش مقبول نيست[».
زكات فطره، علاوه بر آنكه باعث تمام بودن روزه است، نقصان زكات مال را نيز جبران مىكند.
امام على عليه السلام فرمود: «مَنْ اَدّى زَكاةَ الْفِطْرَةِ اَتَمَّ اللّهُ بِها ما نَقَصَ مِنْ زَكاةِ مالِهِ؛ كسى كه زكات فطره پرداخت كند، خداوند به وسيله آن، نقصان در [پرداخت] زكات مالش را جبران مىكند».
5 - تكبير خداوند
به پاس امداد الهى و يارى رساندن او در پيروزى بر ديو نفس و برخوردارى از نعمت هدايت و سرمايه معنويت، بايد ولى نعمت را بزرگ داشت و او را تكبير گفت.
بعد از نماز مغرب و عشاى شب عيد، پس از نماز صبح و ظهر و عصر روز عيد و نيز پس از نماز عيد فطر مستحب است چنين تكبير بگويند: «اللّه اكبر، اللّه اكبر، لا اله الا اللّه واللّه اكبر، اللّه اكبر وللّه الحمد، اللّه اكبر على ما هدانا».
6 - كراهت روزه تا سه روز پس از عيد فطر
در برخى روايات توصيه شده است كه تا سه روز پس از عيد فطر، از روزه گرفتن خوددارى شود.
امام صادق عليه السلام فرمودند: «لا صِيامَ بَعْدَ الاَضْحى ثَلاثَةَ اَيّامٍ وَلا بَعْدَ الْفِطْرِ ثَلاثَةَ اَيّامٍ اِنَّها اَيّامُ اَكْلٍ وَ شُرْبٍ؛ تا سه روز پس از عيد قربان و عيد فطر، روزه داشتن روا نيست. اين روزها، روزهاى خوردن و آشاميدن است».
حقيقت عيد
عارف وارسته، مرحوم ميرزا جواد آقا ملکي تبريزي رحمه الله درباره حقيقت عيد و مفهوم عميق و والاي اين روز، چنين مي فرمايد: «عيد زماني است که خداوند متعال براي جايزه دادن و بهره مند کردن بندگان از نعمت ها، آن روز را در ميان روزها انتخاب مي کند تا براي گرفتن خلعت ها و عطايا جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روي آورده و با اعتراف به بندگي و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه نيازها و آرزوهايشان، براي او تواضع نمايند. خداوند نيز در تمام اين موارد، به آنان وعده اجابت و اعطايي بالاتر از آرزوهايشان، بلکه بالاتر از آن چه در دل بشري خطور کرده، داده است (گردآوری : انجمن ناجی) دوست دارد در چنين روزي، به او خوش گمان بوده و جانب اميدواري به قبول خداوند و آمرزش و عطاي او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجيح بدهند».
فطر؛ هديه اي الهي
با آنکه روزه گرفتن در تمامي اديان الهي وجود داشت و پيروان آن اديان، مکلف بودند روزهاي خاصي در سال را روزه بگيرند، ولي در پايان ايام روزه داري آنها، عيدي قرار داده نشده بود. اين براي اولين بار و در دين مبين اسلام بود که روز پايان روزه گرفتن، روز عيد و جشن و بهجت ناميده شد و اين افتخار، ويژه مسلمانان است (گردآوری : انجمن ناجی) رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله دراين باره مي فرمايد: «عيد فطر، هديه اي است که از سوي خدا به مردان و زنان امتم داده شده و خداوند متعال چنين هديه اي را پيش از من به هيچ کس نداده است». آري، عيد سعيد فطر براي مسلمانان، هديه اي آسماني بود که در سال دوم هجرت به آنها عطا گرديد. در اين سال، پرداخت زکات فطره و برگزاري نماز عيد بر مسلمانان واجب شد که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله باعنايت خاصي به آن پرداختند و همواره به اصحاب خود توصيه مي کردند که اين روز را عزيز و گرامي بدارند.
وحدت و يکپارچگي مسلمانان
عيد فطر، روزي است که همه مسلمانان جهان در کنار يکديگر به نماز مي ايستند و به عبادت خداوند متعال مي پردازند و کام خويش را با حلاوت ذکر او شيرين مي کنند. عيد فطر، نمادي از وحدت مسلمانان است ؛ وحدتي که سبب ذلت و نااميدي شيطان و نيز خواري استکبار و دشمنان اسلام مي شود. آنها با ديدن صف هاي به هم پيوسته مسلمانان در نماز عيد فطر، مي فهمند که ديگر جايي براي آنان نخواهد بود و نمي توانند اهداف شوم خود را در جوامع اسلامي پياده کنند.
نداي فرشتگان در روز عيد
حضرت علي عليه السلام همواره عيد سعيد فطر را گرامي مي داشتند و با جملات گهربار خود، مردم را با فلسفه اين عيد بزرگ آشنا مي کردند و اهداف آن را شرح مي دادند. خطبه هاي ايشان در روز عيد فطر، از زيباترين جملات درباره اين عيد است که همگان با شنيدن آن، به مفاهيم عميق و والاي اين روز الهي پي مي برند. از اين رو، آن حضرت در سخناني چنين مي فرمايد: «اي بندگان خدا، بدانيد که نزديک ترين چيزي که براي مردان و زنان روزه دار قرار داده شده، اين است که در آخرين روز ماه رمضان، فرشته اي از طرف خداوند فرياد مي زند: اي بندگان خدا، بشارت بدهيد که خداوند گناهان گذشته شما را آمرزيد. پس به فکر آينده و زندگي جديد خودتان باشيد که چگونه خواهيد زيست. وقتي هلال ماه شوّال نمايان شد، فرياد فرشتگان برخاسته مي شود که اي مؤمنان، بياييد و جوايزتان را دريافت کنيد».
مهم ترين مراسم عيد فطر
در عيد فطر، مسلمانان خدا را شکر مي نمايند که يکي از بزرگ ترين کلاس هاي تربيتي اسلام را در يک ماه ديده، و از درس هاي مختلف آن، به اندازه استعداد و آمادگي خويش استفاده کرده اند و آن را با روح و جان خويش آميخته و بر الواح دل هاي پاک خود ثبت نموده اند. عيد سعيد فطر، به قشر خاصي اختصاص ندارد و تمام طبقات جامعه اسلامي، همه در صف بندگي خداوند به دعا و مناجات با او مي پردازند و نماز عيد فطر را با شکوهي بسيار به جا آورده و دل هاي پاک شده در ماه رمضان را، آماده دريافت پندهاي اخلاقي مي سازند.
روز شکوفايي سعادت
در مکتب پرفيض ماه رمضان، فطرت انساني جان گرفته و به صحنه زندگي گام مي گذارد و استعدادهاي معنوي آدمي را شکوفا مي نمايد و آن گاه مي توان فرد را سعيد و نيک بخت ناميد. مؤمنان واقعي که زمينه خوش بختي در نهادشان بوده، در پرتو معارف روح بخش رمضان، استعداد واقعي خود را باز مي شناسند و به سوي هدف نهايي گام برمي دارند و به سعادت حقيقي مي رسند. عيد سعيد فطر، عيد سعادتمندان، و روز شکوفايي استعدادهاي معنوي و روحاني است (گردآوری : انجمن ناجی) از مهم ترين عواملي که موجب رسيدن به سعادت واقعي و بهره وري بيشتر اين روز مي شود، مي توان به اين موارد اشاره کرد: پوشيدن لباس نيکو، استفاده از عطر و بوي خوش، پرداختن زکات فطره، خواندن زيارت امام حسين عليه السلام ، خواندن دعاي ندبه، ديد و بازديد اقوام و نزديکان، غسل کردن و زيارت اهل قبور.
پرهيز از سرگرمي و بازي در روز عيد فطر
در روز عيد فطري، امام حسن مجتبي عليه السلام عده اي را ديدند که سرگرم بازي هاي بي محتوا بودند و خنده هاي بلند سر مي دادند. در اين هنگام، امام لحظه اي در کنارشان ايستادند و به آنها فرمودند: «امروز روزي است که بندگان خدا بايد به وسيله اطاعت از دستورات او، به سوي جلب رضايتش از يکديگر سبقت بگيرند. در اين روز عده اي سبقت گرفته و پيروز مي شوند و عده اي نيز شکست مي خورند. تعجب مي کنم از کساني که در اين روز که نيکوکاران پاداش مي گيرند و باطل پيشگان زيان مي بينند، به بازي و خنده مي پردازند. به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نيکوکار مي انديشد که چرا بيشتر عمل نيک انجام ندادم و بدکار مي گويد چرا بد مي کردم».
دعاي امام سجاد عليه السلام در عيد فطر
زينت عبادت کنندگان، حضرت علي بن الحسين عليه السلام در روز عيد فطر، اهتمام زيادي به اعمال اين روز داشتند و همواره دست به دعا برمي داشتند و به مناجات و راز و نياز با حضرت حق مي پرداختند. در بخشي از دعاي ايشان در روز عيد فطر چنين آمده است: «خداوندا، ما به سويت توبه مي کنيم در روز عيد فطر که آن را براي اهل ايمان روز عيد و شادي قرار دادي و براي اهل دين خود، روز اجتماع و همياري مقرر نمودي. پس از گناهاني که مرتکب شده ايم و از کارهاي ناپسندي که انجام داده ايم به پيشگاه تو، توبه مي نماييم».
عيد سعادتمندان
عيد سعيد فطر، از شمار اعياد بزرگ اسلامي است که به دليل اهميت و عظمت خاص آن، در روايات اسلامي براي اين روز دعاها و اعمال خاصي ذکر شده است (گردآوری : انجمن ناجی) تمامي مسلمانان که يک ماه روزه و تسلط بر غريزه ها و خواسته هاي نفس را به منظور اطاعت از خواست الهي پشت سر گذاشته اند، پايان اين برنامه عظيم عبادي را جشن مي گيرند و طبيعي است که ماهي به عظمت و شکوه رمضان که سراسر فيض و برکات الهي در آن نازل مي شود، عيدي به بزرگي فطر مي طلبد. البته بايد به اين حقيقت توجه داشت که بر اساس فرمايش حضرت علي عليه السلام اين روز، براي کسي عيد است که روزه اش قبول و نماز و عبادتش پذيرفته گردد. و آنان که در استفاده صحيح از برنامه انسان ساز ماه رمضان کوتاهي کردند، در پشيماني و حسرت به سر مي برند.
عيد فطر در کشورهاي اسلامي
در کشورهاي اسلامي، عيد سعيد فطر ارزش و اهميت فراواني دارد. مسلمانان از چند روز قبل خود را براي اين روز عزيز آماده مي کنند و در اين روز، پس از انجام اعمال مخصوص، لباس هاي نو مي پوشند، عطر مي زنند و به ديدن يکديگر مي روند. شيريني و شربت در مجالس و محافل و منازل بين افراد تقسيم مي کنند و به کودکان عيدي مي دهند. از آن گذشته، به کمک محرومان و مستمندان مي شتابند و تا حد امکان، از مشکلات و نيازهاي آنها مي کاهند. نيز به عيادت بيماران و مريضان مي روند تا آنها را هم در اين روز عزيز خوشحال و خرسند نمايند.
ماه رمضان با همه عظمت و کرامت و فضاي انباشته از رحمتش سپري شد و مردم مسلمان در سراسر عالم در اين ماه به برکت روزۀ روزها و توسل و دعا و ذکر و تلاوت قرآن، دلها و جانهاي خود را نوراني تر و به خدا نزديک تر کردند.
عيد فطر يکي از عظيمترين مناسبتهاي اسلامي است (گردآوری : انجمن ناجی) دنياي اسلام روز عيد فطر را به معناي حقيقي عيد مي گيرند و اين چيزي است که اسلام براي امت اسلامي خواسته است (گردآوری : انجمن ناجی) «جعله الله لکم عيدا و جعلکم له اهلا» خداوند متعال امروز را براي امت اسلامي عيد قرار داد و آنها را شايسته اين عيد دانست ما بايد از اين هديهي الهي استفاده کنيم، هم استفاده شخصي به معناي راه دادن نور معرفت و توبه و انابه به دلهاي خودتان که اگر از عالم معرفت و محبّت الهي دريچه يي بر روي دلهاي خودمان باز و اندرون خود را نوراني کنيم، بسياري از تاريکي ها و گرفتاريهاي دنياي بيرون هم حل خواهد شد، چون دل انسانهاست که سرچشمهي خوبيها و بديهاست (گردآوری : انجمن ناجی)(1)
رمضان، دعوتي است به بازيافتن «خود گمشده»، ندايي است براي توجه به خداي فراموش شده، ضيافتي است براي تناول از مائده تقوا و پايان اين مهمانيِ خدايي، عيد فطر است؛ عيد توفيق بر طاعت و اطاعت، عيد توبه و تهذيب نفس، عيد ذکر و ياد محرومان و گرسنگان. فطر، چيدن ميوه هايي است که از فطرت مي جوشد. فطر، سپاس نعمتي است که در رمضان نازل شده است (گردآوری : انجمن ناجی) پيروزي بر خصم درون، جشني روحاني دارد به نام عيد فطر که ميثاق بستن با فطرت را از سوي روزه داران مجاهده گر اعلام مي دارد. عيد فطر، پاداش افطارهاي خالصانه و به حاست، مُهر قبولي انفاق هاي با قصد قربت و پايان نامه دوره ايثار و گذشت در مسايل مالي است (گردآوری : انجمن ناجی) فطر، عيد خداجويي و خداترسي و خداپرستي است (گردآوری : انجمن ناجی)
عيد فطر عيدي که زمين و زمان را غرق شادي و سرور کرده است (گردآوری : انجمن ناجی) ساکنان زمين به شکرانه يک ماه عبادت و نيايش، عيد گرفته اند و ساکنان آسمان نيز مأمور شده اند که جوايز و پاداش هايي را از سوي عرش الهي براي ساکنان اين کره خاکي بياورند و به راستي که در اين روز بزرگ، زمين، زمان و آسمان در جوش و خروش اند.
عيد فطر، روزي است که فطرت آدمي به واسطه سي روز اخلاص، شکوفا شده و به معطر کردن فضاي زندگي انسان مي پردازد. به راستي که فطرت، چه عطر دل انگيز و روح افزايي دارد و زندگي در پرتوي فطرت چه زيباست! عيدفطر، عيد زيبايي هاي معنوي است (گردآوری : انجمن ناجی) عيد فطر، عيد بشارت و عيد سعادت است (گردآوری : انجمن ناجی) اين عيد سعيد، بر تمامي فطرت هاي بيدار مبارک باد.
در پايان ماه مبارک رمضان و پس از يک ماه عبادت و روزه داري، اسلام روز اول ماه شوّال را عيد قرار داده است؛ زيرا در اين روز، انسان ها به فطرت خود بازمي گردند و متوجه عظمت خداوند متعال مي شوند. در اين روز، مسلمانان، جسم را به وسيله غسل کردن پاکيزه کرده و با پوشيدن لباس هاي تمييز و خوشبوکردن خود، آن را کامل مي نمايند. پاکيزگي روح و جانشان نيز به وسيله دعا و مناجات و نماز صورت خواهد گرفت و سرانجام، پاکيزگي اموال و دارايي هاي آنها به وسيله فطريه دادن و کمک کردن به انسان هاي فقير و نيازمند صورت مي پذيرد. به راستي عيد فطر، عيد پاکيزگي و طهارت انسان هاست تا از اين رهگذر، به فطرت اصلي و حقيقي خويش بازگردند.
شب عيد سعيد فطر، شب نزول رحمت الهي و فرصتي براي پوزش طلبي از گناهان است (گردآوری : انجمن ناجی) در روايات اسلامي آمده که فضيلت اين شب عزيز، کمتر از شب قدر نيست. شب عيد فطر، شبي است که خداوند پاداش هاي خود را به مؤمنان روزه دار مي بخشد و آنان رامورد رحمت قرار مي دهد. از اين رو، هر انسان مؤمن بايد از اين فرصت نهايت استفاده را در ذخيره کردن ثواب و پاداش الهي بنمايد و با انجام اعمال اين شب، از فيض بي کران آن بهره مند گردد. مهم ترين اعمال شب عيد فطر عبارت است از: غسل کردن بعد از غروب آفتاب، خواندن دعاي ويژه رؤيت هلال ماه، خواندن زيارت امام حسين عليه السلام ، احياي آن شب به دعا و نماز و استغفار، خواندن ده رکعت نماز، خواندن دعاي هاي مخصوص اين شب، کنار گذاشتن زکات فطره و....
عارف وارسته، مرحوم ميرزا جواد آقا ملکي تبريزي رحمه الله درباره حقيقت عيد و مفهوم عميق و والاي اين روز، چنين مي فرمايد: «عيد زماني است که خداوند متعال براي جايزه دادن و بهره مند کردن بندگان از نعمت ها، آن روز را در ميان روزها انتخاب مي کند تا براي گرفتن خلعت ها و عطايا جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روي آورده و با اعتراف به بندگي و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه نيازها و آرزوهايشان، براي او تواضع نمايند. خداوند نيز در تمام اين موارد، به آنان وعده اجابت و اعطايي بالاتر از آرزوهايشان، بلکه بالاتر از آن چه در دل بشري خطور کرده، داده است (گردآوری : انجمن ناجی) دوست دارد در چنين روزي، به او خوش گمان بوده و جانب اميدواري به قبول خداوند و آمرزش و عطاي او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجيح بدهند».
با آنکه روزه گرفتن در تمامي اديان الهي وجود داشت و پيروان آن اديان، مکلف بودند روزهاي خاصي در سال را روزه بگيرند، ولي در پايان ايام روزه داري آنها، عيدي قرار داده نشده بود. اين براي اولين بار و در دين مبين اسلام بود که روز پايان روزه گرفتن، روز عيد و جشن و بهجت ناميده شد و اين افتخار، ويژه مسلمانان است (گردآوری : انجمن ناجی) رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله دراين باره مي فرمايد: «عيد فطر، هديه اي است که از سوي خدا به مردان و زنان امتم داده شده و خداوند متعال چنين هديه اي را پيش از من به هيچ کس نداده است». آري، عيد سعيد فطر براي مسلمانان، هديه اي آسماني بود که در سال دوم هجرت به آنها عطا گرديد. در اين سال، پرداخت زکات فطره و برگزاري نماز عيد بر مسلمانان واجب شد که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله باعنايت خاصي به آن پرداختند و همواره به اصحاب خود توصيه مي کردند که اين روز را عزيز و گرامي بدارند.
مقام معظم رهبري، حضرت آيت اللّه خامنه اي، درباره اهميت والاي عيد سعيد فطر فرمودند: «خداي متعال مراسم باعظمت اين ماه را اين گونه مقرر فرموده است که به آساني و سادگي پايان نپذيرد. در پايان اين ماه که ماه عبادت است، روزي را قرار داده است که روز عيد باشد، روز اجتماع باشد، روز بزرگي باشد. برادران مسلمان به هم تهنيت بگويند. موفقيت هاي ماه رمضان را قدر بدانند. ميان خود و خدا محاسبه کنند و آنچه راکه در اين ماه شريف، ذخيره آنها شده است، براي خودشان حفظ کنند. آن روز، روز عيد فطر است (گردآوری : انجمن ناجی) روز عيد فطر هم اگر چه عيد است، اما روز عبادت و توسل و تذکر و تقرب به خداست (گردآوری : انجمن ناجی) با نماز شروع مي شود و با دعا و توسل و ذکر پايان مي پذيرد. اين روز را قدر بدانيد. ذخيره تقوا را مغتنم بشماري و عيد فطر را بزرگ بدانيد.
عيد فطر، روزي است که همه مسلمانان جهان در کنار يکديگر به نماز مي ايستند و به عبادت خداوند متعال مي پردازند و کام خويش را با حلاوت ذکر او شيرين مي کنند. عيدفطر، نمادي از وحدت مسلمانان است ؛ وحدتي که سبب ذلت و نااميدي شيطان و نيز خواري استکبار و دشمنان اسلام مي شود. آنها با ديدن صف هاي به هم پيوسته مسلمانان در نماز عيد فطر، مي فهمند که ديگر جايي براي آنان نخواهد بود و نمي توانند اهداف شوم خود را در جوامع اسلامي پياده کنند.
حضرت علي عليه السلام همواره عيد سعيد فطر را گرامي مي داشتند و با جملات گهربار خود، مردم را با فلسفه اين عيد بزرگ آشنا مي کردند و اهداف آن را شرح مي دادند. خطبه هاي ايشان در روز عيد فطر، از زيباترين جملات درباره اين عيد است که همگان با شنيدن آن، به مفاهيم عميق و والاي اين روز الهي پي مي برند. از اين رو، آن حضرت در سخناني چنين مي فرمايد: «اي بندگان خدا، بدانيد که نزديک ترين چيزي که براي مردان و زنان روزه دار قرار داده شده، اين است که در آخرين روز ماه رمضان، فرشته اي از طرف خداوند فرياد مي زند: اي بندگان خدا، بشارت بدهيد که خداوند گناهان گذشته شما را آمرزيد. پس به فکر آينده و زندگي جديد خودتان باشيد که چگونه خواهيد زيست. وقتي هلال ماه شوّال نمايان شد، فرياد فرشتگان برخاسته مي شود که اي مؤمنان، بياييد و جوايزتان را دريافت کنيد».
در عيد فطر، مسلمانان خدا را شکر مي نمايند که يکي از بزرگ ترين کلاس هاي تربيتي اسلام را در يک ماه ديده، و از درس هاي مختلف آن، به اندازه استعداد و آمادگي خويش استفاده کرده اند و آن را با روح و جان خويش آميخته و بر الواح دل هاي پاک خود ثبت نموده اند. عيد سعيد فطر، به قشر خاصي اختصاص ندارد و تمام طبقات جامعه اسلامي، همه در صف بندگي خداوند به دعا و مناجات با او مي پردازند و نماز عيد فطر را با شکوهي بسيار به جا آورده و دل هاي پاک شده در ماه رمضان را، آماده دريافت پندهاي اخلاقي مي سازند.
در مکتب پرفيض ماه رمضان، فطرت انساني جان گرفته و به صحنه زندگي گام مي گذارد و استعدادهاي معنوي آدمي را شکوفا مي نمايد و آن گاه مي توان فرد را سعيد و نيک بخت ناميد. مؤمنان واقعي که زمينه خوش بختي در نهدشان بوده، در پرتو معارف روح بخش رمضان، استعداد واقعي خود را باز مي شناسند و به سوي هدف نهايي گام برمي دارند و به سعادت حقيقي مي رسند. عيد سعيد فطر، عيد سعادتمندان، و روز شکوفايي استعدادهاي معنوي و روحاني است (گردآوری : انجمن ناجی) از مهم ترين عواملي که موجب رسيدن به سعادت واقعي و بهره وري بيشتر اين روز مي شود، مي توان به اين موارد اشاره کرد: پوشيدن لباس نيکو، استفاده از عطر و بوي خوش، پرداختن زکات فطره، خواندن زيارت امام حسين عليه السلام ، خواندن دعاي ندبه، ديد و بازديد اقوام و نزديکان، غسل کردن و زيارت اهل قبور.
در روز عيد فطري امام حسن مجتبي عليه السلام عده اي را ديدند که سرگرم بازي هاي بي محتوا بودند و خنده هاي بلند سر مي دادند. در اين هنگام، امام لحظه اي در کنارشان ايستادند و به آنها فرمودند: «امروز روزي است که بندگان خدا بايد به وسيله اطاعت از دستورات او، به سوي جلب رضايتش از يکديگر سبقت بگيرند. در اين روز عده اي سبقت گرفته و پيروز مي شوند و عده اي نيز شکست مي خورند. تعجب مي کنم از کساني که در اين روز که نيکوکاران پاداش مي گيرند و باطل پيشگان زيان مي بينند، به بازي و خنده مي پردازند. به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نيکوکار مي انديشد که چرا بيشتر عمل نيک انجام ندادم و بدکار مي گويد چرا بد مي کردم».
زينت عبادت کنندگان، حضرت علي بن الحسين عليه السلام در روز عيد فطر، اهتمام زيادي به اعمال اين روز داشتند و همواره دست به دعا برمي داشتند و به مناجات و راز و نياز با حضرت حق مي پرداختند. در بخشي از دعاي ايشان در روز عيد فطر چنين آمده است: «خداوندا، مابه سويت توبه مي کنيم در روز عيد فطر که آن را براي اهل ايمان روز عيد و شادي قرار دادي و براي اهل دين خود، روز اجتماع و همياري مقرر نمودي. پس از گناهاني که مرتکب شده ايم و از کارهاي ناپسندي که انجام داده ايم به پيشگاه تو، توبه مي نماييم».
عيد سعيد فطر، از شمار اعياد بزرگ اسلامي است که به دليل اهميت و عظمت خاص آن، در روايات اسلامي براي اين روز دعاها و اعمال خاصي ذکر شده است (گردآوری : انجمن ناجی) تمامي مسلمانان که يک ماه روزه و تسلط بر غريزه ها و خواسته هاي نفس را به منظور اطاعت از خواست الهي پشت سر گذاشته اند، پايان اين برنامه عظيم عبادي را جشن مي گيرند و طبيعي است که ماهي به عظمت و شکوه رمضان که سراسر فيض و برکات الهي در آن نازل مي شود، عيدي به بزرگي فطر مي طلبد. البته بايد به اين حقيقت توجه داشت که بر اساس فرمايش حضرت علي عليه السلام اين روز، براي کسي عيد است که روزه اش قبول و نماز و عبادتش پذيرفته گردد. و آنان که در استفاده صحيح از برنامه انسان ساز ماه رمضان کوتاهي کردند، در پشيماني و حسرت به سر مي برند.
در کشورهاي اسلامي، عيد سعيد فطر ارزش و اهميت فراواني دارد. مسلمانان از چند روز قبل خود را براي اين روز عزيز آماده مي کنند و در اين روز، پس از انجام اعمال مخصوص، لباس هاي نو مي پوشند، عطر مي زنند و به ديدن يکديگر مي روند. شيريني و شربت در مجالس و محافل و منازل بين افراد تقسيم مي کنند و به کودکان عيدي مي دهند. از آن گذشته، به کمک محرومان و مستمندان مي شتابند و تا حد امکان، از مشکلات و نيازهاي آنها مي کاهند. نيز به عيادت بيماران و مريضان مي روند تا آنها را هم در اين روز عزيز خوشحال و خرسند نمايند.
- واجب است که هر کس براي خود و هر کدام از عايلهاش، تقريباً به قدر سه کيلو از قوت غالب ادا کند. قوت غالب يعني آن چيزي که مردم غالباً از آن براي تغذيه استفاده مي کنند، مثلاً گندم.(2)
- فطريه از غروب روز آخر ماه – يعني شب عيد فطر – به عهدهي مکلف مي آيد و احتياط اين است که آن را قبل از اداي نماز عيد فطر براي کسي که در نماز عيد فطر شرکت خواهد کرد و آن را به جا خواهد آورد تأديه کند. بنابراين اگر شما امشب حساب کنيد که چقدر به عهده شماست و پولش را کنار بگذاريد و فردا صبح قبل از آن که به نماز عيد برويد، آن را ادا کنيد، بهترين وجه است (گردآوری : انجمن ناجی) البته اگر در آن موقع ادا نکرديد، بعد از نماز عيد فطر هم ادا کنيد، ايرادي ندارد.(3)
- نماز عيد فطر نماز بسيار بافضيلتي است (گردآوری : انجمن ناجی) در اين نماز، دعا، تضرع، گريه و توجه به خداست (گردآوری : انجمن ناجی) نماز عيد فطر، خوب نمازي است (گردآوری : انجمن ناجی)... تمام عبادات براي اين است که تربيت بشويم و پيش برويم.(4)
عيد فطر روز پاداش گرفتن و رؤيت رحمت الهي بعد از ماه رمضان است، بحمدالله ماه رمضان را که ماه صبر صلات بود، با عافيت گذرانديد و خداي متعال، با دعا و ذکر و مناجات شما را به اداي فريضه روزه و توسل و خشوع در مقابل حضرت حق موفق کرد. امروز روزي است که انشاءالله خداي متعال پاداش شما را عنايت خواهد کرد. شايد يکي از بزرگترين پاداشهاي الهي اين باشد که خدا همه ما را موفق کند تا بتوانيم وسيله رحمت الهي را تا ماه رمضان آينده براي خودمان باقي بداريم.... درس ماه رمضان را براي دوره سال فرابگيريم، اين ميشود يکي از بزرگترين پاداشهاي خداوند که توفيق اين چنيني را به ما بدهد. رحمت و رضا و قبول و عفو و عافيت را از خداي متعال طلب کنيم اين در حقيقت عيد واقعي خواهد شد.(5)
- عيد سعيد فطر شايد برجستهترين خصوصيتش اين است که مراسمي معنوي و بينالمللي است (گردآوری : انجمن ناجی) اين رسم بينالمللي جنبه معنوي بارز و نماياني دارد. در دعاي قنوت عيد فطر مي خوانيم، [اسئلک بحق هذا اليوم الذي جعلته للمسلمين عيدا و لمحمداً صلي الله عليه و آله ذخراً و شرفاً و کرامه و مزيدا] عيد همه مسلمانان و مايه شرف اسلام و پيامبر اسلام و عزّت اسلام و ذخيرهيي تمام نشدني در طول تاريخ است (گردآوری : انجمن ناجی) با اين چشم به عيد سعيد فطر نگاه کنيم. امروز ملّت اسلامي بزرگ ما به اين ذخيره نيازمنديم. از اين ذخيره، دو چيز بايد مورد استفاده مسلمانها قرار گيرد، اول، وحدت و نزديکي مسلمين است و دوم توجه به معنويت در دنياي اسلام است (گردآوری : انجمن ناجی) در دنياي اسلام هر دو عامل تکامل بخش و پيشبرنده مورد خدشه قرار گرفته است (گردآوری : انجمن ناجی)(6)
پي نوشته ها:
1- از بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با کارگزاران 25/9/80
2- از بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با مردم 6/2/69
3- از بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با مردم 6/2/69
4- از بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با مردم 6/2/69
5- از بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار با کارگزاران 25/9/80
6- از بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با مسئولان 7/10/79
عید سعید فطر
عید فطر روز اول ماه شوال و در پایان ماه رمضان است (گردآوری : انجمن ناجی) عید فطر از مهمترین جشنها و اعیاد مسلمانان است (گردآوری : انجمن ناجی) در کشورهای اسلامی، عید فطر از جمله اعیاد بسیار مهم محسوب میشود. در این روز، روزه حرام است و مسلمانان نماز عید برگزار میکنند. پرداخت زکات فطره در این روز بر مسلمانان واجب است (گردآوری : انجمن ناجی)
از آنجایی که شرط اعلام ماه شوال با رویت هلال ماه به وقوع میپیوندد. همواره در کشورهای مسلمان، بر حسب موقعیت مکانی آن کشور، رویت هلال ماه اول ماه شوال و روز عید فطر متغیر است به صورتی که ممکن است به طور مثال در عربستان سعودی روز دوشنبه روز عید اعلام شود اما در ایران روز سه شنبه روز عید فطر اعلام شود.
عید فطر در کشورهای اسلامی
عید فطر در عربستان
«خدایا! در روز مبارک عید فطر، عبادت های ما را مقبول درگاه خود قرار ده و ما را از قرار گرفتن در مسیر گناه، برهان». این دعایی است که در شب عید فطر، درست هنگامی که هلال ماه شوال دیده می شود، مسلمانان عربستان سعودی زیر لب زمزمه می کنند.
صبح روز عید، مسلمانان لباس های نو بر تن کرده، برای اقامه نماز عید فطر راهی نزدیک ترین مسجد محل سکونت شان می شوند. آنها پس از ادای نماز، به دیدار آشنایان خود می روند و سنت نیکوی صله رحم را بجا می آورند؛ زیرا بر این باورند که در روز عید، باید کدورت ها را کنار گذاشت و دل ها را صاف و خالی از کینه کرد.
عید فطر در مالزی
در کشور مالزی، عید فطر بنام «هری رایا» معروف است (گردآوری : انجمن ناجی) در این روز، مسلمانانی که توانسته اند با عنایت خداوند، یک ماه تمام را روزه بگیرند و طبق دستورات الهی، گناه کمتری مرتکب شده، ثواب بیشتری در پرونده اعمال خود به ثبت رسانند، پیروزی شان را جشن می گیرند. جشن هری رایا، درست از لحظه رؤیت هلال ماه شوال آغاز می شود. مسلمانان مالزی، شب عید فطر را در منازل خود سپری می کنند و صبح روز عید، اول وقت برای نماز هری رایا به مساجد می روند.
آنها سپس با حلقه های گل، به مزار عزیزانی می روند که این رمضان در کنار ایشان نبوده اند و برایشان نماز می خوانند. سپس به بازدید بزرگان خانواده می روند و صله رحم را به جا می آورند. آنها همچنین با پخت غذاهای مخصوص، آن را به عنوان خیرات در بین کوچه ها و معابر، میان دیگران تقسیم می کنند.
عید فطر در پاکستان
مسلمانان پاکستان نیز مانند دیگر کشورهای مسلمان نشین، روز عید را با اقامه نماز عید فطر و صرف صبحانه ای ساده آغاز می کنند. سپس به دیدار بزرگان خانواده می روند و صله رحم را به جا می آورند. البته جشن واقعی عید فطر در پاکستان، از ظهر آن روز شروع می شود.
شوهرها و پدرها به فرزندان و همسرانشان عیدی می دهند و خانم های خانه، غذای خوش طعمی را که به «خرمای شیرین شده» معروف است، آماده می کنند و همگی با هم به هنگام صرف ناهار، روز عید را جشن می گیرند. تعطیلات عید فطر در پاکستان سه روز است و در آن، مدارس و اداره ها تعطیل می شود و همه به تفریح و شادی می پردازند و بیشتر وقت خود را با اقوام و آشنایان می گذرانند.
عید فطر در هندوستان
مسلمانان کشور هندوستان نیز در روز عید فطر آداب ویژه ای دارند. پس از نماز، بزرگترین فرد خانواده در منزل به انتظار اقوام و آشنایان می ماند و برای پذیرائی از آنها، غذای عید فطر را تهیه می کند. کوچکترها با حلقه های گل به دیدار ریش سفید خانواده می روند و ظهر عید فطر را با هم می گذرانند. در این روز، موسیقی سنتی هندی در کوچه و بازار نواخته می شود و مردم لباس های نو به تن می کنند.
در حقیقت نمایش نمادهای سنت و فرهنگ اصیل هندی، بخشی از جشن عید فطر را به خود اختصاص می دهد؛ به طوری که بدون آن، عید مفهومی ندارد و با آن، رنگ و بوی دیگری می گیرد. از این رو جشن عید فطر، در میان مسلمانان هندی به دلیل سبک خاص فرهنگی که دارند، اندکی متفاوت است (گردآوری : انجمن ناجی)