قمهزنی مراسمی است که در بعضی شهرستانها و بلاد شیعی و توسط برخی از عزاداران امام حسین علیه السلام اجرا میشود و در تأسی به مجروح و شهید شدن سیدالشهداء (علیه السلام) و شهیدان کربلا و به عنوان اظهار آمادگی برای خون دادن و سر باختن در راه امام حسین علیه السلام انجام میگیرد. شرکت کنندگان در این مراسم، صبح زود روز عاشورا، با پوشیدن لباس سفید و بلندی همچون کفن، به صورت دسته جمعی قمه بر سر میزنند و خون، از سر بر صورت و لباس سفید جاری میشود. بعضی هم برای قمهزنی نذر میکنند، برخی هم چنین نذری را درباره کودکان خردسال انجام میدهند و بر سرِ آنان تیغ میزنند، تا از محل آن خون جاری گردد.
در اینجا به توصیف صحنههایی از دسته قمهزنی در شهر کاظمین به نقل از کتاب «تراژدی کربلا» میپردازیم:
گروه سرشکافته و خونآلود قمهزنان، چنان منظره دهشتناکی پدید میآورند که وحشت و اندوه، سراسر وجود تماشاچیان را فرا میگیرد... خون، با نخستین ضربه فوران میزند؛ اما گاه برخی آنچنان به شور و هیجان میآیند که ضربههای محکمی بر سر فرود آورده و خون بیشتری از سر خود جاری میسازند.
«روز عاشورا در بیشتر شهرها و روستاهای عراق، روز حزن و اندوه و سوگ است (گردآوری : انجمن ناجی) دیدگان اشکبار و رنگ سیاه پرچمها و چهرههای خاک آلود، در همه جا به چشم میخورد؛ تنها کفنهای قمهزنان به رنگ سفید و با لکههایی از خون دیده میشود. مردانی که شعار «فداییان حسین» را بر کفنها نگاشته، قمه، شمشیر و یا خنجری بر دستان گرفته و بر سرهای تراشیده خود زخمهایی گاه بسیار عمیق و شدید وارد میآورند. دسته بیضوی شکل آنها با عبور از خیابان اصلی کاظمین به حرم وارد میشود ... عزاداران با رسیدن به حرم کاظمین، با حماسه بسیار، فریاد «حیدر ... حیدر» سر میدهند و با هر ضربه طبل و نوای شیپور، ضربهای بر فرق سر میزنند. گاه این ضربهها چنان شدید است که فرق سر را شکافته و خون بسیاری از آن جاری میسازد. در برخی موارد نیز افراد از هوش رفته و بر زمین میافتند و یا از شدت ضربهها جان میدهند ...
گروه سرشکافته و خونآلود قمهزنان، چنان منظره دهشتناکی پدید میآورند که وحشت و اندوه، سراسر وجود تماشاچیان را فرا میگیرد... خون، با نخستین ضربه فوران میزند؛ اما گاه برخی آنچنان به شور و هیجان میآیند که ضربههای محکمی بر سر فرود آورده و خون بیشتری از سر خود جاری میسازند. برخی نیز با سطح قمه بر سر ضربه میزنند تا خطر کمتری برایشان داشته باشد. قمهزنان بلافاصله پس از پایان مراسم به حمامهای عمومی رفته و پس از مداوای زخمهایشان به شیوهای سنتی، خود را شسته و بهبود مییابند. آمادهسازی قمهها و کفنها و گروههای موزیک و دیگر لوازم مورد نیاز، بر عهده هیئتهای عزاداری است (گردآوری : انجمن ناجی) جمعآوری کمکهای مردمی و دادن مبلغی به شاعر، نوحهخوان، سخنران و دیگر مخارج نیز بر عهده هیأتها است (گردآوری : انجمن ناجی)» (1)
قمهزنی نیز مثل شبیهخوانی، از دیرباز مورد اختلاف نظر علما و پیروان و مقلدین آنان بوده و به استفتاء و افتاء مبنی بر جواز یا عدم جواز آن میپرداختهاند.
پینوشت:
1- تراژدی کربلا، ابراهیم حیدری، ترجمه علی معموری .
RE: قمه زنی چیست ؟ تاریخچه قمه زنی و نگاه شرعی و دینی و انسانی و اسلامی به آن
نظر امام خمینی (س) در باره حکم شرعی قمه زنی چیست؟
و اگر در مجلس خصوصی انجام شود آیا باز هم مشکل دارد؟
توضیحات کارشناس:
آنچه که از سوی ائمه هدی صلوات اللهعلیهم مورد تأکید و سفارش قرار گرفته، حزن و اندوه خالصانه داشتن به جهت مصائب اباعبدالله الحسین علیه السلام و اهل بیت و اصحاب وفادار آن حضرت و اقامه عزا و اظهار آن است (گردآوری : انجمن ناجی)
مظاهر حزن و شیوه های ابراز و اظهار اندوه نیز یک امر عرفی است که باید به طور عقلائی و متناسب با منزلت و سازگار با مناقب حضرت سید الشهداء علیهالسلام و بر پایه فلسفه عزاداری و بر طبق موازین الهی و با در نظر گرفتن بازتاب اجتماعی امور صورت گیرد؛ به بیان دیگر هدف عزادار حضرت امام حسین علیه السلام از عزاداری و برپایی عزای آن ولی خدا، قرب الی الله میباشد؛ و سوگواری نیز امری خارج از مدار تکلیف نیست که با هر انگیزه و به هر شکل و شیوهای مباح، جایز و روا باشد.
پس انسانی که خود را به دستورات خداوند یکتا جلّ و علی، و خالق حسین بن علی علیهالسلام مکلف میداند، در اقامه عزای سالار شهیدان پای از مدار احکام شرعی و موازین عقلی بیرون ننهاده و به کارهایی که با حکمت و فلسفه عزا و عزاداری منافات داشته و یا تالی فاسد به دنبال دارد، تن نمیدهد.
از این رو، پرهیز از اموری که موجب ضرر است و یا به حسب عرف زمان و فرهنگ عصر، وهن دین و مذهب تلقی میگردد، بر هر ارادتمند حضرت سیدالشهداء علیهالسلام لازم میباشد و الا مستلزم نقض غرض بوده و انسان را از هداف معقول و مشروع دور میگرداند؛ [font=tahoma,arial,helvetica,sans-serif]و نتیجهای ندارد جز مستمسک دادن به دست بدخواهانی که منتظر فرصت هستند تا با تبلیغات مسموم، اذهان ناآشنا با [font=tahoma,arial,helvetica,sans-serif][font=tahoma,arial,helvetica,sans-serif]واقعیت عشق و ارادت پیروان مکتب اهل بیت علیهمالسلام به مقام شامخ آن حضرت، را از معرفت به حقیقت حضرت سیدالشهداء صلوات الله علیه باز دارند.
از اموری که همواره محل بحث و نظر بوده است موضوع قمه زنی است که امروزه از آن، در تبلیغات سوء بنگاههای تبلیغاتی و بلندگوهای معاندان علیه شیعیان، سوء استفاده بسیار میشود.
به هر حال در استفتائاتی که از امام خمینی (س) در اختیار است، نسبت به قمه زدن به شرح ذیل اظهار نظر فرمودهاند:
س 38 - آیا قمه زدن در عزاى حضرت إمام حسین علیه السّلام جائز است یا نه؟
ج - اگر موجب ضرر نباشد مانع ندارد، ولى در این زمان این عمل نشود.
س: 42 - قمه زنى و سینه زدن با بدن برهنه در انظار عمومى چه حکمى دارد؟
ج - در شرائط و اوضاع کنونى از قمه زدن خوددارى شود، و عزادارى و سینه زدن مانعى ندارد.